Wyniki wyszukiwania

Autor	Piotr Bórawski
Tytuł	Tendencje w handlu zagranicznym polskiego sektora mleczarskiego
Title	Tendencies in International Trade of the Polish Dairy Sector
Słowa kluczowe	mleko, produkty mleczne, eksport, import, saldo
Key words	milk, milk product, imports, exports, balance
Abstrakt	W pracy analizie poddano handel zagraniczny mlekiem i produktami mleczarskimi. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej miało korzystny wpływ na handel mlekiem i artykułami mleczarskimi z powodu otwarcia rynków oraz eliminacji barier w handlu zagranicznym miedzy krajami członkowskimi. Wartość eksportu serów i twarogów wzrosła od 27,2 mln EUR w 2005 roku do 691,8 mln EUR w roku 2013. Podobne tendencje wzrostowe zaobserwowano w przypadku mleka i serwatki w proszku, mleka płynnego i śmietany, jogurtu i napojów mlecznych, masła i tłuszczów mlecznych oraz lodów. Wskazano główne kraje, do których Polska eksportuje mleko i przetwory mleczne oraz importerów. W analizie danych posłużono się metodami opisowymi i graficznymi. Materiał źródłowy stanowiły dane Głównego Urzędu Statystycznego, Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB w Warszawie oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W celu analizy czynników kształtujących saldo bilansu handlowego artykułami mleczarskimi posłużono się modelem regresji wielorakiej. Za zmienne objaśniające przyjęto: X1 (kurs euro), X2 (ceny płacone rolnikom za mleko w Polsce), X3 (ceny płacone rolnikom za mleko w UE), X4 (indeks światowych cen żywności FAO-produkty mleczarskie) oraz X5 (produkcja sprzedana przemysłu spożywczego). Natomiast zmienne objaśniane tworzyły kolejno salda obrotów handlowych: Y1 (saldo handlu zagranicznego artykułów mleczarskich), Y2 (saldo handlu zagranicznego serów i twarogów), Y3 (saldo handlu zagranicznego mleka i serwatki w proszku), Y4 (saldo handlu zagranicznego mleka płynnego i śmietany) oraz Y5 (saldo handlu zagranicznego jogurtami i napojami mlecznymi). Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, że do grupy czynników kształtujących saldo eksportu artykułami mleczarskimi zaliczyć należy kurs euro oraz ceny płacone rolnikom za mleko w UE.
Abstract	The international trade of milk and dairy products was analyzed in the paper. Polish accession to the European Union had a positive impact on trade of milk and dairy products due to the opening of markets and the elimination of barriers to foreign trade between Member States. The value of exports of cheese and curd increased from 27.2 million in 2005 to 691.8 million in 2013. Similar growth trends were observed in the case of milk and whey powder, liquid milk and cream, yogurt and milk drinks, butter and milk fats and ice cream. The countries where we export milk and dairy products were pointed out, as were the importers. Descriptive and graphical methods were used in the data analysis. The source material was data from the Central Statistical Office, the Institute of Agricultural Economics and Food Economy-PIB in Warsaw and the Ministry of Agriculture and Rural Development. In order to analyze the factors influencing the balance of trade in dairy products the author used a multiple regression model. The following explanatory variables were adopted X1 (euro exchange rate), X2 (prices paid to farmers for milk in Poland), X3 (prices paid to farmers for milk in the EU), X4 (FAO food price index-dairy) and X5 (sold production of the food industry). The response variables which sequentially formed trade balance were: Y1 (balance of foreign trade of dairy products), Y2 (foreign trade balance of cheese and curd), Y3 (foreign trade balance of milk and whey powder), Y4 (foreign trade balance of liquid milk and cream) and Y5 (foreign trade of yogurt and milk drinks). Statistical analysis showed that the factors influencing the balance of export of dairy products should include: X1 (euro exchange rate) and X3 (prices paid to farmers for milk in the EU).
Cytowanie	Bórawski P. (2015) Tendencje w handlu zagranicznym polskiego sektora mleczarskiego.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 15(30), z. 1: 7-20
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2015_T15(30)_n1_s7.pdf

Autor	Edyta Gajos, Sylwia Małażewska
Tytuł	Zmiany dochodowości gospodarstw mlecznych w Polsce i wybranych krajach europejskich należących do Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka w latach 2006–2012
Title	Changes in the profitability of dairy farms associated in the European Dairy Farmers Association in Poland and selected European countries in 2006–2012
Słowa kluczowe	dochód rolniczy, produkcja mleka, wyniki ekonomiczne, EDF (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Mleka)
Key words	farmers’ income, milk production, economic results, EDF European Dairy Farmers
Abstrakt	Celem artykułu było przedstawienie zmian opłacalności produkcji mleka w gospodarstwach uczestniczących z badaniach EDF z Polski i wybranych krajów europejskich w latach 2006–2012. Stwierdzono, że po wejściu Polski do UE sytuacja producentów mleka uległa poprawie w zakresie wyników ekonomicznych i produkcyjnych. W latach 2008–2009 nastąpiło znaczące pogorszenie się opłacalności produkcji mleka spowodowane m.in. znaczącymi spadkami cen mleka. Od 2010 roku obserwuje się natomiast stopniową poprawę sytuacji. Analogiczne zmiany wystąpiły w przypadku gospodarstw mlecznych z innych krajów europejskich, takich jak Niemcy, Francja czy Wielka Brytania. Pokazuje to, że występują znaczące wzajemne powiązania między krajami, jak również, że sytuacja producentów rolnych w Polsce nie zależy wyłącznie od lokalnych i krajowych wahań rynkowych, ale przede wszystkim od wahań na rynku europejskim i światowym.
Abstract	The aim of the article was to present the changes in the profitability of milk production in farms associated in EDF and situated in Poland and selected European countries in 2006–2012. It was found that after the Polish accession to the EU, the situation has improved for milk producers – economic and production results have risen. In 2008–2009, there was a significant deterioration in the profitability of milk production due to, among others, significant declines in milk prices. Since 2010, gradual improvement of the situation is observed. Similar changes occur in dairy farms in other European countries, such as Germany, France and the United Kingdom. This shows how big the interconnectedness between countries is and that the situation of agricultural producers in Poland does not depend only on the local and national market fluctuations, but primarily on fluctuations in the European and global markets.
Cytowanie	Gajos E., Małażewska S. (2015) Zmiany dochodowości gospodarstw mlecznych w Polsce i wybranych krajach europejskich należących do Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka w latach 2006–2012.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 111: 97-109
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n111_s97.pdf

Autor	Janusz Majewski
Tytuł	Finansowe wsparcie polskiego pszczelarstwa środkami Unii Europejskiej
Title	The financial support of Polish beekeeping by European Union’s funds
Słowa kluczowe	Polska, pszczelarstwo, wsparcie, zróżnicowanie regionalne
Key words	Poland, beekeeping, support, regional differentiation
Abstrakt	Pszczelarstwo stanowi ważny element rolnictwa. Celem pracy było określenie wielkości i struktury wsparcia pszczelarstwa po akcesji Polski do UE. Zaprezentowano wielkość i warunki wsparcia pszczelarstwa w ramach mechanizmu WPR Wsparcie rynku produktów pszczelich. Liczba wniosków o pomoc oraz wartość pomocy w ramach tego mechanizmu w latach 2005–2012 wzrosła. Wielkość wsparcia pszczelarstwa była zróżnicowana regionalnie. Najwyższe wsparcie występowało w województwach lubelskim, wielkopolskim i pomorskim, najniższe zaś w podlaskim. Zasadne jest kontynuowanie działań wspierających ten sektor rolnictwa ze względu na jego wagę dla produkcji roślinnej i środowiska naturalnego.
Abstract	Beekeeping is an important part of agriculture. The aim of the study was to determine the volume and structure of support for beekeeping after Polish accession to the EU. The volume and conditions of apiculture support under the mechanism of the CAP Support bee products market were presented. The number of applications for assistance and the amount of aid under this mechanism increased in 2005–2012. The amount of support for beekeeping differed by regions. The highest support was observed in the regions of Lublin, Wielkopolska and Pomerania and the lowest was in Podlasie. It is reasonable to continue actions in support of the agricultural sector, due to its importance for plant production and the environment.
Cytowanie	Majewski J. (2015) Finansowe wsparcie polskiego pszczelarstwa środkami Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 110: 67-79
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n110_s67.pdf

Autor	Lilianna Jabłońska, Wioleta Sobczak
Tytuł	Ceny detaliczne warzyw w Polsce i w wybranych krajach europejskich
Title	VEGETABLES RETAIL PRICES IN POLAND AND SELECTED EU COUNTRIES
Słowa kluczowe	ceny detaliczne, warzywa, Polska, Unia Europejska
Key words	retail prices, vegetables, Poland, European Union
Abstrakt	W pracy dokonano poziomej oraz pionowej analizy porównawczej cen detalicznych warzyw w Polsce i w wybranych krajach europejskich. Analizowano zróżnicowanie cen pomiędzy krajami na tle zróżnicowania poziomu zamożności, dynamikę ich zmian w wybranych krajach oraz relacje cen wybranych gatunków warzyw. Szeregi czasowe dotyczące relatywnych cen produktów ogrodniczych w postaci indeksów cen i wartości PKB przypadającego na jednego mieszkańca pochodzą z Eurostatu, Głównego Urzędu Statystycznego oraz publikacji Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowego Instytutu Badawczego (IERiGŻ-PIB). Okres badawczy obejmuje lata 2004-2012, czyli po wejściu Polski do Unii Europejskiej (UE). Badania wykazały, że na europejskich rynkach występuje tendencja wzrostowa cen detalicznych warzyw, której towarzyszył wzrost produktu krajowego brutto (PKB) per capita, a siła współzależności obu zmiennych była wyższa w krajach o niższym poziomie zamożności.
Abstract	In the paper the horizontal and vertical comparative analysis of retail prices of vegetables in Poland and selected European countries have been done. The differences in prices between countries against level of afflu­ence differentiation, the dynamics of their changes in the selected countries and the price relationships of some vegetables have been analyzed. The time series for the relative prices of horticultural products in the form of price indexes and the GDP per capita come from Eurostat, the Central Statistical Office and the publication of the Institute of Agricultural and Food Economics - National Research Institute. The study covered the years 2004-2012, in after the Polish accession to the EU. The results of the analysis will allow to assess the situation of vegetable consumers in Poland compared to other EU countries, and may be also helpful in decision-making process of companies operating on the vegetable market. Research has shown that on the European markets there is a growing trend in vegetable retail prices, accompanied by an increase in GDP per capita. The strength of the correlation of these two variables was higher in countries with lower levels of wealth.
Cytowanie	Jabłońska L., Sobczak W. (2015) Ceny detaliczne warzyw w Polsce i w wybranych krajach europejskich.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 102, z. 2: 97-104
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2015_n2_s97.pdf

Autor	Piotr Nowaczyk
Tytuł	Analiza wpływu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na krajowe rybołówstwo morskie
Title	The effects of the Polish EU membership on the national sea fishing
Słowa kluczowe	integracja europejska, rybołówstwo morskie, restrukturyzacja sektora rybackiego
Key words	European integration, sea fishing, restructuring of the fishery sector
Abstrakt	Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej została objęta regulacjami Wspólnej Polityki Rybackiej, czego następstwem była restrukturyzacja polskiego rybołówstwa morskiego na niespotykaną dotychczas skalę. Zmiany objęły flotę połowową oraz porty rybackie. Od 2004 roku rozpoczął się intensywny proces redukcji polskiej floty rybackiej, której potencjał był zbyt duży do stale zmniejszających się zasobów ryb bałtyckich. Wycofanie z eksploatacji znacznej części floty rybackiej zmniejszyło presje na połów zagrożonych przełowieniem gatunków ryb oraz zwiększyło kwoty połowowe dla pojedynczych jednostek rybackich. Negatywną konsekwencją zmian było zmniejszenie zatrudnienia w sektorze połowów, jednak tylko nieliczni z rybaków na stałe stracili pracę. Zaniedbywane inwestycyjnie przez lata porty i przystanie rybackie dzięki środkom unijnym zostały unowocześnione. Dokonano modernizacji zdekapitalizowanej infrastruktury. Poprawiły się warunki postoju jednostek rybackich w portach. Struktury rybackie wyposażono w niezbędne urządzenia i obiekty. Przyczyniły się one do poprawy warunków przeładunku, magazynowania oraz dystrybucji połowów morskich. Bilans dotychczasowego dziesięcioletniego członkostwa Polski w Unii Europejskiej dla polskiego rybołówstwa morskiego należy ocenić pozytywnie. Krajowe rybołówstwo morskie wymagało wielu zmian. Integracja europejska tylko przyśpieszyła proces restrukturyzacji, jednocześnie łagodząc jego negatywne skutki. Należy w przyszłości oczekiwać kontynuacji pozytywnego trendu zmian w polskim rybołówstwie morskim.
Abstract	After its accession to the EU, Poland became subject to the regulations of the Common Fishery Policy and as a result Polish sea fishing underwent restructuring on an unprecedented scale. The changes included the fishing fleet and the fishing seaports. An intensive process of reducing Polish fishing fleet, whose potential was too large in relation to the continually decreasing fish resources in the Baltic Sea, began in 2004. As a significant number of fishing vessels were removed from service, the pressure on fishing for species endangered with overfishing diminished, while the fishing quotas for individual fishing vessels increased. A negative consequence of these changes were reductions in employment in the fishing sector, however, only a few fishermen lost their jobs permanently. Ports and harbors, which had been neglected in terms of the investments made, were modernized owing to EU funding. The decapitalized infrastructure was modernized, and the mooring conditions for vessels stopping at seaports improved. Necessary equipment and objects were provided for fishing structures, which contributed to the improvement in the conditions of transshipment, storage, and distribution of sea fishing. The assessment of Poland’s hitherto ten-year membership in the EU and its effects on Polish sea fishing should be positive. Polish sea fishing sector required changes. European integration only accelerated the restructuring process while simultaneously mitigating its negative effects. The continuation of the positive trend of changes in the national sea fishing is to be expected.
Cytowanie	Nowaczyk P. (2015) Analiza wpływu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na krajowe rybołówstwo morskie.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 110: 81-95
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n110_s81.pdf

Autor	Monika Król
Tytuł	LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND
Title
Słowa kluczowe	ochrona środowiska w działalności rolniczej, odpowiedzialność za szkody w środowisku, GMO, rolnictwo ekologiczne
Key words	environmental protection in agriculture, liability for environmental damage, GMO, organic farming
Abstrakt	W Polsce, zarówno w okresie międzywojennym, jak i w całym okresie PRL, polityka państwa odnosząca się do rolnictwa wyznaczała jako zasadniczy cel - zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa żywności w aspekcie ilościowym. Pierwsze regulacje prawne odnoszące się do ochrony środowiska w działalności rolniczej pojawiły się w latach siedemdziesiątych i odnosiły się do problemu przeciwdziałania zmianie przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze, zapobieganiu obniżania ich urodzajności oraz na przywracaniu wartości użytkowych gruntom rolnym zdegradowanym na skutek działalności nierolniczej. Po uzyskaniu członkostwa w UE promowania proekologicznych zachowań w działalności rolniczej służył Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zasady dobrej praktyki rolniczej, wprowadzone ze względu na uzależnienie wsparcia finansowego w ramach kilku środków objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 od spełnienia wymagań środowiskowych. Standardy te dotyczyły przede wszystkim wymogów związanych z racjonalną gospodarką nawozami, środkami ochrony roślin, gospodarką na użytkach zielonych, ochroną wód i gleb, racjonalnym wykorzystaniem ścieków i komunalnych osadów ściekowych, zachowaniem cennych siedlisk i gatunków występujących na obszarach rolnych, a także zachowaniem czystości i porządku w gospodarstwie. Okres harmonizacji polskiego ustawodawstwa z prawem EU oraz pierwsze lata członkostwa Polski we Wspólnocie przyniosły bardzo dynamiczny rozwój regulacji prawnej odnoszącej się do ochrony środowiska w działalności rolniczej. Wezwanie do zintegrowania celów w zakresie ochrony środowiska, a zwłaszcza różnorodności biologicznej z działalnością rolniczą widoczne jest w wielu aktach prawnych m.in w prawie emisyjnym, w regulacji odnoszącej się do działalności uciążliwej i niebezpiecznej, czy przepisom dotyczącym ochrony i korzystania z zasobów biosfery. W podsumowaniu należy podkreślić rosnące znaczenie rolnictwa w ochronie środowiska. Rolnictwo opiera się na środowisku, niezaprzeczalnie dostarcza środowiskowych dóbr publicznych, ale z drugiej strony produkcja rolna ma wpływ na poszczególne elementy środowiska. Zaliczenie podmiotów prowadzących działalność rolniczą do kategorii podmiotów korzystających ze środowiska, niezależnie od ich formy prawnej, ma niekwestionowane znaczenie w związku z instrumentami prawnymi odpowiedzialności za szkody w środowisku, jako gwarancja przestrzegania zasad obowiązujących w tej dziedzinie prawa. Rosnące wykorzystanie programów rolnośrodowiskowych, kodeksów dobrej praktyki rolniczej, zasad rolnictwa ekologicznego oraz wsparcie finansowe gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach wywarły pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną użytków rolnych, w współcześnie działalność rolnicza przyczynia się do ochrony zasobów genetycznych, gatunków i siedlisk.
Abstract	In Poland, both in the interwar period, and throughout the communist period, the government policy relating to agriculture marked as the primary goal ensuring the public food security in terms of quantity. The first legislation relating to environmental protection in agricultural activities appeared in the seventies and addressed the problem of prevention of changing agricultural land for non-agricultural purposes, preventing of lowering their fertility and restoring value in use to agricultural land, degraded as a result of non-agricultural activities. After accession to the EU the following served to promote environmentally friendly farming practices: The Code of Good Agricultural Practice (2004) and the rules of the Common Good Agricultural Practice, introduced due to the dependence of financial support in the framework of several measures covered by the RDP for the fulfillment of environmental requirements. These standards related primarily to the requirements of the rational management of fertilizers, plant protection products, management of grasslands, water and soil conservation, rational use of wastewater and sewage sludge, conservation of valuable habitats and species found in agricultural areas, as well as maintaining cleanliness and order on the farm. The harmonization period of the Polish legislation with EU law and the first years of Polish membership in the community provided a very dynamic development of legal regulations relating to environmental protection in agriculture. A call to integrate the objectives of environmental protection, especially biodiversity and agricultural activities can be seen in many acts e.g. which include: emission law, regulation relating to the strenuous and dangerous activities, protection and use of recourses of the biosphere. In conclusions it is important to underline the role of agriculture to the environment. Agriculture is based on the environment, it indisputable delivers environmental public goods but on the other hand agricultural production has its impact to the particular elements of the environment. Including entities involved in agriculture production, into category of entities using the environment regardless of their legal form, is of unquestionable importance in view of the legal instruments of liability for environmental damage, as being guarantees for compliance with the rules in force in this area of the law. The growing use of agri-environment schemes, codes of good agricultural practices, organic farming and financial support for farming in less favored areas have had a positive impact on farmland biodiversity and modern farming in Poland contributes to the conservation of genetic resources, species and habitats.
Cytowanie	Król M. (2015) LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 13(62): 86-106
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2015_n62_s86.pdf

Autor	Patrycja Beba, Walenty Poczta
Tytuł	Rozwój i rola polskiego przemysłu spożywczego w warunkach akcesji do Unii Europejskiej
Title	DEVELOPMENT AND THE ROLE OF THE POLISH FOOD INDUSTRY IN TERMS OF ACCESSION TO THE EUROPEAN UNION
Słowa kluczowe	przemysł spożywczy, rozwój przemysłu spożywczego, miejsce w gospodarce narodowej, pozycja w UE
Key words	food industry, food industry production
Abstrakt	Celem artykułu jest przedstawienie zmian zachodzących w polskim przemyśle spożywczym po akcesji Polski do Unii Europejskiej oraz ukazanie jego pozycji na tle innych krajów UE. Od momentu wejścia Polski w struktury UE polski przemysł spożywczy zaczął funkcjonować na jednolitym rynku europejskim, co w istotny sposób wpłynęło na jego rozwój. Ponadto w artykule określono wysokość poziomu wsparcia dla tego działu gospodarki ze środków Wspólnej Polityki Rolnej. W celu ustalenia znaczenia przemysłu spożywczego dokonano analizy struktury podmiotowej, wolumenu produkcji, zatrudnienia oraz przedstawiono udział w całej gospodarce narodowej. Następnie odniesiono go do przemysłu spożywczego Unii Europejskiej i na podstawie otrzymanych wyników określono miejsce polskiego przemysłu spożywczego w unijnym przemyśle spożywczym. Analizy przeprowadzono w oparciu o dane Eurostatu oraz dane pochodzące z Roczników Statystycznych Przemysłu i Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Abstract	The aim of this article is to present the changes in the Polish food industry after the Polish accession to the European Union and show position of Polish food to other EU countries. Also specified the height of the level of support for this sector of the economy from the Common Agricultural Policy. Since its entry into the EU structures Polish food industry began to operate in the Single European Market, which significantly contributed to its development. In order to determine the role of this department economy analyzed its structure, the volume of production and employment. It also presents the share of the food industry in the national economy. Then, reference Polish food industry to the European Union and on the basis of the results specified place of the food industry in the EU food industry. Analyses were carried out on the basis of Eurostat data and data from Statistical Yearbooks of Industry and the Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture (ARMA).
Cytowanie	Beba P., Poczta W. (2014) Rozwój i rola polskiego przemysłu spożywczego w warunkach akcesji do Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 11(60): 7-18
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2014_n60_s7.pdf

Autor	Marcin Mucha, Michał Pietrzak
Tytuł	Wpływ regulacji rynku na funkcjonowanie sektora cukrowniczego w Polsce
Title	The influence of market regulations on the functioning of sugar industry in Poland
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	In the period 1990–2013 sugar industry in Poland faced numerous legal transformations, shifting from nearly free-market conditions into a strongly regulated sector. Changes of the sugar industry regulations had a significant impact on the structure of the sugar market, companies’ actions and, as a result, on their performance. Accession to the European Union and the reform of the sugar regime conducted from 2006 to 2010 on the initiative of the European Commission involved deep restructuring and modernization of the factories, which caused growth of their productivity. However, prices of sugar in the EU and in Poland are much higher than prices on the world market.
Abstract
Cytowanie	Mucha M., Pietrzak M. (2014) Wpływ regulacji rynku na funkcjonowanie sektora cukrowniczego w Polsce.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 107: 127-141
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2014_n107_s127.pdf

Autor	Lilianna Jabłońska, Dominika Kowalczyk, Dawid Olewnicki
Tytuł	Polish Foreign Trade in Ornamental Nursery Plants After the Accession to the EU
Title
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract
Cytowanie	Jabłońska L., Kowalczyk D., Olewnicki D. (2014) Polish Foreign Trade in Ornamental Nursery Plants After the Accession to the EU.Scientific Journal Warsaw University of Life Sciences SGGW - Problems of World Agriculture, t. 14(29), z. 4: 72-82
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2014_T14(29)_n4_s72.pdf

Autor	Andrzej Czyżewski
Tytuł	Krajowe i unijne wydatki budżetowe na sektor rolny w Polsce
Title	NATIONAL AND THE EU BUDGET EXPENDITURE ON THE AGRICULTURAL SECTOR IN POLAND
Słowa kluczowe	budżet rolny, środki krajowe i unijne
Key words	agricultural budget, national and EU spending
Abstrakt	Celem artykułu jest ocena dynamiki środków kierowanych z budżetu krajowego i unijnego oraz ich proporcji w realizacji polityki rolnej w Polsce w długim okresie, tj. w latach 2000-2014 (15 lat) z wyróżnieniem okresu przed akcesją do Unii Europejskiej i po niej, a także ze szczególnym uwzględnieniem pierwszej pełnej perspektywy budżetowej (2007-2013), w której Polska partycypowała. Badano ogólne wydatki w krajowym i unijnym budżecie na sektor rolny w Polsce. Dało to podstawę do ukazania relacji krajowego i unijnego finansowania wydatków budżetowych polskiego sektora rolnego.
Abstract	The aim of this article was to evaluate the growth of the funds directed from the national budget and the EU in the implementation of agricultural policy in Poland in the long term – in the period 2000-2014 (15 years) highlighting the period before and after accession to the EU, as well as with particular emphasis on the first full budget perspective (2007-2013), in which Poland participated. There was studied overall expenditure in national and EU agricultural budget on the agricultural sector in Poland. This provided a basis to illustrate the relationship of national and EU funding budget expenditure Polish agricultural sector.
Cytowanie	Czyżewski A. (2014) Krajowe i unijne wydatki budżetowe na sektor rolny w Polsce.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 2: 37-44
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n2_s37.pdf

Autor	Agnieszka Biernat-Jarka, Ewa Planutis
Tytuł	THE EVOLUTION OF THE SUPPORT FOR THE SMALL AND MEDIUM SIZE ENTERPRISES SINCE THE POLAND ENTRANCE TO THE EUROPEAN UNION
Title
Słowa kluczowe	małe i średnie przedsiębiorstwa, dotacje, fundusze strukturalne, perspektywa finansowa 2014-2020
Key words	small and medium size enterprises, grants, structural funds, financial perspective of 2014-2020
Abstrakt	Artykuł prezentuje rodzaje, skalę i znaczenie wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw z funduszy strukturalnych w Polsce, od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej do chwili obecnej. W artykule przedstawiono definicję małych i średnich przedsiębiorstw oraz rodzaje bezzwrotnego oraz zwrotnego wsparcia finansowego z UE. W opracowaniu pokazano także wysokość wsparcia uzyskanego przez Polskę w ramach poszczególnych programów operacyjnych, w perspektywach finansowych 2004-2006 i 2007-2013 a także możliwości wsparcia tego sektora w bieżącej perspektywie 2014- 2020. Na podstawie analizy danych otrzymanych z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości przedstawiono ewolucję dotychczasowych form wsparcia sektora MSP w kontekście rozwiązań bieżącej perspektywy finansowej.
Abstract	This article presents the types, scale and importance of supporting small and medium size enterprises from the structural funds in Poland since the accession to the European Union to the present time. The article presents the definition of small and medium size enterprises and the types of non-refundable and refundable financial support from the EU. The study also shows the amount of support received by Poland in the framework of individual operating programs in the financial perspective of 2004-2006 and 2007-2013 and the possibilities of supporting the sector in the current perspective of 2014-2020. Based on the analysis of data obtained from the Polish Agency for Enterprise Development, the evolution of existing forms of support for the SME sector in the context of solutions offered by the current financial perspective was presented.
Cytowanie	Biernat-Jarka A., Planutis E. (2014) THE EVOLUTION OF THE SUPPORT FOR THE SMALL AND MEDIUM SIZE ENTERPRISES SINCE THE POLAND ENTRANCE TO THE EUROPEAN UNION.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 12(61): 17-30
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2014_n61_s17.pdf

Autor	Małgorzata Kołodziejczak
Tytuł	Efektywność wykorzystania czynników produkcji w rolnictwie polskim i niemieckim w latach 2004-2012
Title	EFFICIENCY OF PRODUCTION FACTORS IN AGRICULTURE OF POLAND AND GERMANY IN 2004-2012
Słowa kluczowe	wielkość i struktura produkcji rolniczej, wartość dodana brutto, czynniki produkcji, wskaźniki efektywnościowe
Key words	volume and structure of agricultural production, gross value added, production factors, efficiency indexes
Abstrakt	Celem badania jest przedstawienie poziomu i zmian w zakresie produkcji rolniczej, zasobów i nakładów czynników produkcji oraz efektywności ich wykorzystania w Polsce i w Niemczech w latach 2004-2012, a więc po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Do badań wybrano Niemcy ze względu na zbliżone warunki w zakresie położenia geograficznego i podobną strukturę asortymentową produkcji rolnictwa, a ponadto wymiana handlowa z Niemcami stanowi dużą część polskiego handlu międzynarodowego. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że występowało podobieństwo struktury produkcji rolnictwa polskiego i niemieckiego, natomiast poziom efektów i nakładów w obydwu państwach znacznie się różnił. Efektywność wykorzystania czynników produkcji wypadała na niekorzyść rolnictwa polskiego.
Abstract	The aim of the paper was to assess the volume and changes in agricultural production, resources and outlays of production factors, as well as their efficiency in Poland and Germany in 2004-2012, i.e. after Poland’s accession to the EU. Among all the EU-15 countries, Germany is the closest neighbor of Poland and it is situated in comparable latitude. In addition, German agriculture has structure of production similar to the Polish one and trade with Germany is a large part of the Polish foreign trade. Therefore, it seems reasonable to know the extent and structure of the diversity appearing in this area between agriculture of Poland and Germany. On the basis of the conducted research it was proved that there were similarities in the agricultural production structure between Polish and German agriculture, and the level of effects and outlays in both countries was quite different. The efficiency of production factors is still unfavorable for Polish agriculture.
Cytowanie	Kołodziejczak M. (2014) Efektywność wykorzystania czynników produkcji w rolnictwie polskim i niemieckim w latach 2004-2012.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 2: 70-79
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n2_s70.pdf

Autor	Barbara Roszkowska-Mądra
Tytuł	Zmiany w rolnictwie województwa podlaskiego po integracji z Unią Europejską
Title	Changes in agriculture of Podlaskie region after accession to the European Union
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	The objective of this paper was to assess major changes within agricultural economic activities in Podlaskie region (NUTS 2) which occurred between 2002 and 2012. These economic changes in family farms (a dominant form of farming in Podlaskie) across the region were found to be substantial as a result of implementation of the funds offered by the European Union (EU) within Common Agricultural Policy (CAP). Over this period the number of farms in the region decreased by 13%, average Utilized Agricultural Area (UAA) of commercial farms increased up to 11.38 ha, and livestock production increased substantially. Additionally, structure and intensity of non-agricultural activities in farm households both on- and off-farm improved. Livestock production predominated (approaching to 90%) within commercial agricultural production; dairy production was approximately 50% of total livestock production. It was proved that the EU funds implemented to Polish agriculture over 10 years, since 2004 until 2012, caused more diversification and multi-functionality and, through this, more sustainable economic activity in family farms across Podlaskie region.
Abstract
Cytowanie	Roszkowska-Mądra B. (2014) Zmiany w rolnictwie województwa podlaskiego po integracji z Unią Europejską.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 107: 103-114
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2014_n107_s103.pdf

Autor	Maja Trajer, Marzena Trajer
Tytuł	Kampanie promocyjne i informacyjne na rynku mięsa współfinansowane w ramach wspólnej polityki rolnej
Title	Promotion and information campaigns on the meat market co-financed in scope of the common agricultural policy
Słowa kluczowe	spólna polityka rolna, kampanie promocyjno-informacyjne, public relations
Key words	common agricultural policy, promotion and information campaigns, public relations
Abstrakt	Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej organizacje branżowe, które były reprezentatywne dla danej branży rolnej, mogły ubiegać się o współfinansowanie kampanii promocyjno-informacyjnych w ramach unijnego mechanizmu „Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”. Celem dofinansowania było m.in. zwiększenie popytu na określone wspólnotowe artykuły żywnościowe i uświadomienie konsumentom, że produkty te gwarantują wysoką jakość. Promocja produktów rolnych możliwa była zarówno na wewnętrznym rynku unijnym, jak i na rynkach poza UE. W artykule przybliżono kampanie realizowane na rynku mięsa. Komisja Europejska do końca 2014 roku przyznała organizacjom branżowym w Polsce, realizującym kampanie na rynku mięsa, 33,6 mln euro. Działania w ramach kampanii obejmowały m.in.: public relations, udział w targach, a także produkcję i emisję reklam telewizyjnych.
Abstract	After Poland’s accession to the European Union, branch organizations representative for the agricultural branch could apply for co-financing promotion and information campaigns within the EU scheme “Support for promotion and information activities of selected agricultural products”. Aim of the co-financing was inter alias to increase demand for certain Community food products and to make the consumers aware that those products guarantee high quality. Promotion of agricultural products was possible on the internal union market as well as on the markets beyond the EU. The article presents the campaigns carried out in the meat market. The European Commission granted branch organization implementing campaigns on the meat market EUR 33.6 million. In framework of the campaign public relations activities, participation in fairs as well as production and TV advertisements were carried out.
Cytowanie	Trajer M., Trajer M.
HTML	wersja html
Pełny tekst	TIRR_2014_n2_s99.pdf

Autor	Katarzyna Łukiewska
Tytuł	Wpływ wybranych czynników w Polsce na produktywność zasobów w przetwórstwie przemysłowym ze szczególnym uwzględnieniem przetwórstwa żywności
Title	Infl uence of selected factors on resource productivity in manufacturing in Poland with regard to food processing
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	The study assesses the level of selected factors and their impact on the productivity of the food industry against the background of manufacturing in the years 1995–2011. The influence of wages, investment, innovation and technical infrastructure on labor productivity in manufacturing and food industries was observed. The impact of investment and innovation on total productivity, as well as investment in capital productivity and innovation on labor productivity in manufacturing was revealed (correlation coefficients were high and statistically significant). The coefficients of determination in most of these cases showed a good fit of regression models to empirical data. The level of productivity factors was generally lower in the food industry than in manufacturing. However, there was an increase in investment activity and innovation and technical equipment working in the food industry during the Polish accession to the EU. However, to continue productivity growth of the food industry in the long term, it will be necessary to make non-technological innovation.
Abstract
Cytowanie	Łukiewska K. (2014) Wpływ wybranych czynników w Polsce na produktywność zasobów w przetwórstwie przemysłowym ze szczególnym uwzględnieniem przetwórstwa żywności.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 108: 145-158
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2014_n108_s145.pdf

Autor	Lidia Luty
Tytuł	Wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa ekologicznego
Title	IMPACT OF ACCESSION POLAND TO THE EUROPEAN UNION FOR THE DEVELOPMENT OF ORGANIC FARMING
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, model tendencji rozwojowej, prognoza
Key words	organic farming, model of development trends, forecast
Abstrakt	Dynamiczny rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce obserwuje się od 2004 roku. Wejście Polski do Unii Europejskiej przyniosło nowe mechanizmy wsparcia rozwoju tego systemu gospodarowania. Celem opracowania jest przedstawienie dynamiki wzrostu liczby i powierzchni gospodarstw ekologicznych, udziału powierzchni gospodarstw ekologicznych w użytkach rolnych ogółem oraz liczby przetwórni ekologicznych w Polsce w latach 2004-2012, a także wyznaczenie prognoz na trzy kolejne lata. Do oszacowania kierunków rozwoju badanego zjawiska wykorzystano metodę ekstrapolacji modeli tendencji rozwojowych. Ponadto, przedstawiono regionalne zróżnicowanie Polski pod względem wybranych cech charakteryzujących rozwój rolnictwa ekologicznego.
Abstract	Dynamic development of organic farming in Poland is observed since 2004. Polish accession to the European Union launched mechanisms which support development of this kind of management system. The aim of this study is to present the dynamics of growth of the number and size of organic farms, the participation of organic farms in the total number of farmlands and the number of organic ecological factories in Poland in the years 2004-2012 and the designation of the forecasts for the next three years. To designate the forecasts of investigated phenomena it was used extrapolation of models of development trends method. In addition, this article introduces regional differentiation in Poland in terms of selected characteristics, which describe development of organic farming.
Cytowanie	Luty L. (2014) Wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa ekologicznego.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 1: 74-81
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n1_s74.pdf

Autor	Aleksandra Dudek
Tytuł	Koniunktura w polskim rolnictwie na tle sytuacji ogólnogospodarczej w latach 1996-2012
Title	THE SITUATION IN POLISH AGRICULTURE AGAINST THE GENERAL ECONOMIC SITUATION IN THE YEARS 1996-2012
Słowa kluczowe	sytuacja ogólnogospodarcza, wahania koniunktury, rolnictwo
Key words	economic climate, fluctuations, agriculture
Abstrakt	Opracowanie przedstawia ocenę zmian sytuacji w rolnictwie i w całej gospodarce w Polsce w latach 1996-2012. Na podstawie teorii cyklu wzrostu wyodrębniono fazy wzrostu i spadku koniunktury gospodarczej. Wybrane wskaźniki sytuacji ogólnogospodarczej zestawiono ze wskaźnikami koniunktury w polskim rolnictwie. Przeprowadzona analiza porównawcza była podstawą odpowiedzi na pytanie, czy wahania koniunktury w całej gospodarce i w rolnictwie są współzależne oraz czy przystąpienie Polski do Unii Europejskiej (UE) miało wpływ na zmianę charakteru tej zależności. Z przeprowadzonych badań wynika, że zaobserwowane w skali całej polskiej gospodarki ogólne tendencje zmian były zbliżone do tych występujących w sektorze rolnym, przy czym należy zaznaczyć, że sytuację ekonomiczno-finansową jednostek funkcjonujących w obrębie rolnictwa cechują znacznie większe wahania aniżeli sytuację podmiotów rynkowych ogółem. W latach 1996-2012 zmiany poziomu dochodów ludności, będące jednym z głównych kryteriów oceny stanu koniunktury ogólnogospodarczej, były znacznie bardziej stabilne w przypadku gospodarstw domowych pracowników niż rolników. Decydującą rolę w tym zakresie odegrała wysoka zmienność cen sprzedawanych produktów rolnych, współzależna m.in. z dynamiką PKB, oraz obrotów handlu zagranicznego. W badaniach zastosowano modelowanie ekonometryczne oraz analizę statystyczną, której podstawę stanowiły dane Głównego Urzędu Statystycznego.
Abstract	The paper presents the general economic background of the situation in Polish agriculture in the period 1996-2012. On the basis of the growth cycle theory there were separated phases of the economic growth and decline in Poland. Selected indicators of the general economic climate were compared with indicators of the situation in Polish agriculture. The carried out comparative analysis was a base for answers to the question: how the shaping of the economic situation and trends in agriculture are interdependent and how Polish accession to the European Union have an impact on the change in the nature of this relationship. The study shows that observed in the whole Polish economy overall trends are similar to those exposed in the agricultural sector, it being noted that the economic and financial situation of individuals functioning within agriculture are characterized by much higher volatility than the situation of market participants in general. In the entire period from 1996 to 2012, changes in the level of income of the population of our country, which is one of the main criteria for assessment of the general economic downturn, were much more stable in the case of workers’ households than farmers’. The decisive role in this regard has played high volatility of prices of sold agricultural products correlated with dynamics of GDP and foreign trade. In the study there were used econometric modeling and statistical analysis. The main source of the used data were the statistical yearbooks of the Republic of Poland of the Central Statistical Office
Cytowanie	Dudek A. (2014) Koniunktura w polskim rolnictwie na tle sytuacji ogólnogospodarczej w latach 1996-2012.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 2: 7-19
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n2_s7.pdf

Autor	Ewelina Szuba
Tytuł	Źródła zmian wartości produkcji i dochodów w sektorze rolnym po przystąpieniu Polski do Unii europejskiej
Title	SOURCES OF CHANGES INTHE VALUE OF OUTPUTAND INCOMEIN THE AGRICULTURAL SECTORAFTER THE POLISH ACCESSIONTO THE EUROPEAN UNION
Słowa kluczowe	rolnictwo, dochody rolnicze, produkcja rolna, wspólna polityka rolna, źródła wzrostu produkcji i dochodów
Key words	agriculture, agricultural income, agricultural production, Common Agricultural Policy, source of production growth and income
Abstrakt	W artykule w ujęciu mezoekonomicznym (sektorowym) przedstawiono zmiany wolumenu i wartości produkcji oraz dochodów uzyskiwanych w polskim rolnictwie po akcesji do UE oraz źródła tych zmian. Objęcie polskiego rolnictwa wspólną polityka rolną (WPR) oraz uczestnictwo w jednolitym rynku europejskim (JRE) w istotny sposób wpłynęły na sytuację produkcyjno-ekonomiczną w tym sektorze. W celu określenia oddziaływania WPR i uczestnictwa w JRE na rolnictwo w Polsce ocenie poddane zostały m.in. wyniki produkcyjne oraz dochody uzyskiwane w tym dziale gospodarki. Wartości ujęto w cenach stałych i porównano z okresem sprzed akcesji. W opracowaniu podjęto również próbę ustalenia źródeł wzrostu produkcji oraz dochodów w rolnictwie. Analizy przeprowadzone zostały na podstawie danych pochodzących z powszechnej statystyki publicznej krajowej i UE, w tym z rachunków ekonomicznych rolnictwa publikowanych przez Eurostat.
Abstract	The article in terms of mesoeconomical (sectoral) shows the changes in the volume and value of production and the income earned in Polish agriculture after accession to the EU. Accession of Polish agriculture in the Common Agricultural Policy and participation in the Single European Market materially affected the economic production in this sector. To determine the impact of the CAP and participation in the JRE on agriculture In Poland, were selected among others: evaluation of production results and income received in this department economy. The values entered in constant prices, and compared with the pre-accession period. Moreover, the aim of the study was also an attempt to determine the sources of output growth and incomes in agriculture. Analyses were based on data from official statistics universal national and EU level, including the Economic Accounts for Agriculture published by Eurostat.
Cytowanie	Szuba E. (2014) Źródła zmian wartości produkcji i dochodów w sektorze rolnym po przystąpieniu Polski do Unii europejskiej.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 2: 29-36
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n2_s29.pdf

Autor	Agnieszka Baer-Nawrocka
Tytuł	Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na efekty dochodowe w rolnictwie nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej
Title	The influence of Common Agricultural Policy on agricultural incomes effects in the new member countries of the European Union
Słowa kluczowe
Key words	agricultural income, determinants of agricultural income, agriculture in the EU
Abstrakt	Celem artykułu jest ocena wpływu integracji na poziom dochodów rolniczych w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Badania przeprowadzono w oparciu o Rachunki Ekonomiczne dla Rolnictwa. Analizie poddano również wybrane czynniki kreacji dochodów rolniczych takich jak realna wartość produkcji rolnej i zużycia pośredniego oraz poziomu dotacji. Jak wykazała przeprowadzona analiza akcesja pozytywnie wpłynęła na sytuację dochodową w większości państw UE-12. Widoczne jest to zwłaszcza w rolnictwie polskim, wyróżniającym się największą dynamiką zmian w tym zakresie. Pogorszenie wyników ekonomicznych odnotowano natomiast w krajach, które najpóźniej przystąpiły do UE jak również w Czechach. W analizowanym okresie widoczny jest powolny proces zmniejszania dysproporcji między krajami UE-12 i UE-15 pod względem dochodów przypadających na 1 AWU jak i na 1 gospodarstwo co jest również efektem (oprócz wzrostu dochodów) przemian w strukturze agrarnej. Analiza determinantów wzrostu dochodów wykazała, że kluczową rolę w ich kształtowaniu odgrywa polityka bezpośredniego wsparcia producentów rolnych. Udział pozostałych analizowanych czynników determinujących dochody był znacznie mniejszy. Ponadto wykazano, że rolnictwo polskie wyróżniało się pod względem największej efektywności wykorzystania dopłat ogółem.
Abstract	The objective of the article was to assess the impact of integration on the level of agricultural income in the new member countries of the European Union. The analysis was held on the basis of Economic Accounts for Agriculture. The selected determinants of agricultural income such as the real value of agricultural output, intermediate consumption and the level of subsidy were analyzed in the paper. The analysis proved that the accession to the EU had a positive impact on agricultural incomes in the majority of EU-12 countries. Positive influence was especially visible in Polish agriculture, where the dynamics of changes of income indices were the highest. The deterioration of income indexes was seen in the Czech Republic and the countries, which the latest accessed the EU. Moreover, it can be noticed that the disparities in terms of agricultural incomes per AWU and farm have been slowly diminishing among EU-12 and EU-15 countries. It results from the income increase and the changes in agricultural structures of EU-12. The analysis showed that the direct payments were the main factor determining agricultural income increase. Moreover, Polish agriculture was leading in the effectiveness of direct payments use.
Cytowanie	Baer-Nawrocka A. (2013) Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na efekty dochodowe w rolnictwie nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 9(58): 34-44
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2013_n58_s34.pdf

Autor	Krzysztof Nuszkiewicz, Michał Roman
Tytuł	Changes in Agricultural Production in Poland After Accession to the European Union
Title
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract
Cytowanie	Nuszkiewicz K., Roman M. (2013) Changes in Agricultural Production in Poland After Accession to the European Union.Scientific Journal Warsaw University of Life Sciences SGGW - Problems of World Agriculture, t. 13(28), z. 4: 156-161
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2013_T13(28)_n4_s156.pdf