Wyniki wyszukiwania

Autor	Katarzyna Brodzińska
Tytuł	Ekologizacja rolnictwa w aspekcie polityki finansowego wsparcia
Title	The Ecologization of Agriculture in Aspect of Financial Support Policy
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, wspólna polityka rolna (WPR), wsparcie finansowe
Key words	organic farming, common agricultural policy (CAP), financial support
Abstrakt	Celem artykułu jest rozpoznanie procesu ekologizacji rolnictwa w Polsce przy uwzględnieniu światowych tendencji rozwoju rolnictwa ekologicznego i realizowanej polityki wsparcia finansowego w ramach WPR. W analizach wykorzystano dane statystyczne Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego - IFOAM i Instytutu Badań Rolnictwa Ekologicznego - FIBL oraz Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – GIJHARS. Z przeprowadzonych analiz wynika, że proces ekologizacji rolnictwa przebiega w różnym tempie na poszczególnych kontynentach, ale to właśnie w Europie wzrasta zarówno powierzchnia upraw, jak i dynamicznie rozwija się rynek ekologicznych produktów żywnościowych. W Polsce duży wpływ na proces ekologizacji rolnictwa ma realizowana polityka wsparcia finansowego, a powodzenie tego procesu zależy od umocnienia rynkowego ekologicznych gospodarstw rolnych (wzrostu towarowości i skrócenia łańcucha dostaw żywności) oraz budowania świadomości ekologicznej konsumentów.
Abstract	The aim of the article is to recognize the process of greening of the agriculture in Poland in terms of worldwide development tendencies and the policy of financial support under the CAP. Analyses were conducted using statistical data from the International Federation of Organic Agriculture – IFOAM, the Institute of Organic Farming Research - FIBL and the Main Inspectorate of Trade Quality of Agricultural and Food Products – GIJHARS. Analyses showed that the process of greening of the agriculture is proceeding at different speeds on individual continents, but it is in Europe that both the area of cultivation and the market for organic food products is rapidly growing. In Poland, the implemented policy of financial support has a major impact on the process of greening of the agriculture, and the success of this process depends on the market strengthening of ecological farms (increase in commodity and shortening the food supply chain) and building ecological awareness of consumers.
Cytowanie	Brodzińska K. (2018) Ekologizacja rolnictwa w aspekcie polityki finansowego wsparcia.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 49-58
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s49.pdf

Autor	Elżbieta Brągiel, Bogusław Ślusarczyk
Tytuł	Tendencje na europejskim rynku żywności ekologicznej
Title	Trends on the European Organic Food Market
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, produkcja ekologiczna, rynek produktów ekologicznych, zrównoważony rozwój, Unia Europejska, Europa
Key words	organic farming, ecological production, market of organic products, sustainable development, European Union, Europe
Abstrakt	Celem artykułu jest analiza wielkości sprzedaży i konsumpcji produktów ekologicznych oraz trendów występujących na tym rynku w poszczególnych krajach Europy a zwłaszcza UE. Podstawę analizy stanowiły dane IFOAM i FIBL z lat 2000-2015, a także zagraniczna i krajowa literatura przedmiotu. Sformułowano wnioski końcowe: większy wzrost wielkości sprzedaży produktów ekologicznych na przestrzeni omawianych piętnastu lat odnotowuje się w Europie niż w grupie krajów UE. Najwyższą sprzedaż produktów ekologicznych w 2014, 2015 roku osiągnęły Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy i Szwajcaria. Na przestrzeni lat 2005-2014 różnica w wydatkach na żywność ekologiczną na jednego mieszkańca UE w porównaniu do całej Europy powiększała się z każdym rokiem. Biorąc pod uwagę rosnący udział produktów ekologicznych w strukturze spożycia współczesnych społeczeństw należy prowadzić szeroko zakrojone badania na ten temat.
Abstract	The aim of the article is to analyze the size of sales, consumption of organic products and trends observed on the organic food market in individual European countries – especially in the EU. The basis for the analysis was IFOAM and FIBL data from the years 2000-2015, as well as foreign and domestic literature of the subject. The following final conclusions were drawn: a greater increase in the volume of sales of organic products over the determined fifteen years is observed in Europe than in the group of countries in the European Union. The highest sale of organic products in 2014 and 2015 was achieved by Germany, France, United Kingdom, Italy and Switzerland. Over the years 2005-2014, the difference in expenditure on organic food per capita in the EU in comparison to the whole of Europe has grown every single year. Taking into account the growing share of organic products in the consumption structure of modern societies, extensive research on this subject should be conducted.
Cytowanie	Brągiel E., Ślusarczyk B. (2017) Tendencje na europejskim rynku żywności ekologicznej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 29-38
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s29.pdf

Autor	Łukasz Kozar
Tytuł	Rozwój zielonej gospodarki w sektorze rolnictwa w krajach Unii Europejskiej i w Polsce w kontekście koncepcji zrównoważonego rozwoju
Title	Development of a Green Economy in the Agricultural Sector in the European Union and in Poland in the Context of the Concept of Sustainable Development
Słowa kluczowe	zrównoważony rozwój, rolnictwo ekologiczne, zielona gospodarka, Unia Europejska
Key words	sustainable development, organic farming, green economy, European Union
Abstrakt	W artykule przedstawiono problematykę związaną z zieloną gospodarką w sektorze rolnictwa. W celu jej omówienia przeprowadzono analizę literatury przedmiotu oraz przytoczono wybrane dane statystyczne opisujące zachodzący proces ekologizacji rolnictwa. Zakres czasowy analiz obejmował lata 2010-2015. Źródłem danych były GUS oraz Eurostat. Przeprowadzone analizy wykazały, iż w badanym okresie niemalże we wszystkich krajach UE wzrosła powierzchnia ekologicznych użytków rolnych (wyjątkiem była Wielka Brytania). Dodatkowo w artykule przedstawiono wyniki badań pilotażowych przeprowadzonych w województwie łódzkim, których celem było zdiagnozowanie kluczowych barier w rozwoju zielonej gospodarki na obszarach wiejskich. Z badań tych wynika, iż istotną kwestią utrudniającą budowanie zielonej gospodarki na obszarach wiejskich stanowi niedostateczny poziom wiedzy rolników w tym zakresie.
Abstract	The paper presents the issues related to the green economy in the agricultural sector. In order to discuss it, an analysis of the subject literature was carried out and some selected statistical data describing the process of greening of agriculture were presented. The timeframe of the analysis covered the years 2010-2015. The GUS and Eurostat were the source of the used values. Studies have shown that almost all EU countries have increased the area of organic agricultural land in the surveyed period (except for Great Britain). In addition, the article presents the results of pilot studies conducted in the Lodz Region, aimed at diagnosing key barriers to the development of the green economy in rural areas. According to the research, the insufficient level of knowledge of farmers in this area is an important obstacle to building a green economy in rural areas.
Cytowanie	Kozar Ł. (2017) Rozwój zielonej gospodarki w sektorze rolnictwa w krajach Unii Europejskiej i w Polsce w kontekście koncepcji zrównoważonego rozwoju.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 195-206
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s195.pdf

Autor	Krystyna Krzyżanowska, Marzena Trajer
Tytuł	Rolnictwo ekologiczne w Polsce i perspektywy jego rozwojuw kontekście PROW 2014–2020
Title	Organic farming in Poland and its development potential underthe Rural Development Programme for 2014–2020
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, Unia Europejska, PROW 2014–2020
Key words	organic farming, European Union, Rural Development Programme for 2014–2020
Abstrakt	Celem opracowania było określenie pozycji polskiego rolnictwa ekologicznego natle rolnictwa ekologicznego w Unii Europejskiej (UE), regionalnego rozmieszczenia producentówekologicznych w Polsce, a także rozpoznanie zakresu wsparcia finansowego w ramach ProgramuRozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2014–2020. W artykule wykorzystano dane wtórne i zastosowanometodę analizy porównawczej. Pod względem liczby gospodarstw ekologicznych Polskaw 2015 r. zajęła szóstą pozycję w UE. Z analizy wynika, że najwięcej wniosków o dofinansowanieprodukcji ekologicznej w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” zostało zrealizowanychw województwach z największą liczbą gospodarstw ekologicznych w Polsce, a więc zachodniopomorskim,warmińsko-mazurskim i podlaskim.
Abstract	The aim of the study was determination of the position of Polish organic farming comparingto organic farming in European Union, defining the regional locations of organic farming producersin Poland and identification of the financial support under the Rural Development Programme for2014–2020. In the article the secondary data and the method of comparative analysis were used.Concerning the number of ecological farms, Poland had the sixth position in the European Union in2015. The analysis shows that the largest number of applications for co-financing of organic productionwithin framework for action „Organic farming” were implemented in the voivodeships with thelargest number of organic farms in Poland: Zachodniopomorskie voivodeship, Warmińsko-mazurskievoivodeship and Podlaskie voivodeship.
Cytowanie	Krzyżanowska K., Trajer M.
HTML	wersja html
Pełny tekst	TIRR_2017_n8_s115.pdf

Autor	Ilona Molenda-Grysa
Tytuł	Przesłanki do produkcji żywności ekologicznej w Polsce – typologia potencjałów województw
Title	PREMISES FOR ORGANIC FOOD PRODUCTION IN POLAND - A TYPOLOGY OF THE POTENTIAL OF VOIVODSHIPS
Słowa kluczowe	żywność ekologiczna, rolnictwo ekologiczne, przetwórnie ekologiczne, metody ilościowe
Key words	organic food, organic farming, organic processing plants, quantitative methods
Abstrakt	Celem badań jest klasyfikacja województw pod względem ich potencjału doty­czącego produkcji żywności ekologicznej. Aby zrealizować cel, zastosowano metodę badawczą, która posłużyła do sprowadzenia wybranych cech ilościowych do porównywalnych i pozwoliła dokonać klasyfikacji według typów o największym, średnim oraz najmniejszym potencjale do produkcji żywności ekologicznej. Do województw o największym potencjale (typ I) zaliczono zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie. Były one w czołówce pod względem powierzchni ekologicznych użytków rolnych, liczby ekogospodarstw oraz liczby ekoprzetwórni. Najmniejszym potencjałem (typ III) charakteryzowały się województwa pomorskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, śląskie i opolskie
Abstract	The aim of the research is to classify the regions in terms of their potential to produce organic food. To achieve the objective a test method was developed. It was used to bring some quantitative characteristics to comparable size and to classify the types of the largest, medium or the smallest potential for organic food production. The regions with the greatest potential (type I) included Zachodniopomorskie, Warmiń­sko-Mazurskie and Mazowieckie. All the specified regions were in the forefront in terms of the area of ecological farmland, the number of eco-farms and the number of organic processing plants. The smallest potential (type III) was characteristic of Pomorskie, Łódzkie, Kujawsko-Pomorskie, Śląskie and Opolskie.
Cytowanie	Molenda-Grysa I. (2016) Przesłanki do produkcji żywności ekologicznej w Polsce – typologia potencjałów województw.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 103, z. 3: 66-74
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2016_n3_s66.pdf

Autor	Piotr Kułyk, Mariola Michałowska
Tytuł	Stan rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2004–2014
Title	The status of development of organic farming in Poland in the years 2004–2014
Słowa kluczowe	zrównoważony rozwój, rolnictwo ekologiczne, konsumpcja zrównoważona, żywność pochodząca z upraw ekologicznych, żywność konwencjonalna, dochody i wydatki gospodarstw domowych
Key words	sustainable development, organic farming, sustainable consumption, foods derived from organic farming, conventional foods, household income and expenditure of households
Abstrakt	Procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym pod wpływem realizacji industrialnych koncepcji rozwoju rolnictwa wywołały istotną zmianę modelu produkcji i konsumpcji i zwrócenie się w większym stopniu w stronę rolnictwa zrównoważonego, opartego na zgodnym połączeniu celów społecznych, środowiskowych i ekonomicznych. Zachowując właściwe proporcje między tymi podsystemami, dąży się do zapewniania równowagi międzypokoleniowej i wewnątrzpokoleniowej. Realizacji tych zasad służy m.in. rozwój rolnictwa ekologicznego. Skoncentrowanie się na żywności ekologicznej wydaje się szczególnie istotne wobec rosnącej świadomości konsumentów, dążeniu ich do jak najlepszego zaspokojenia swoich potrzeb poprzez dobór produktów o odpowiednich parametrach odżywczych i zdrowotnych. Produkt ekologiczny stanowi szansę na poprawę konkurencyjności w rolnictwie, zwłaszcza europejskim, umożliwiając racjonalne gospodarowanie zasobami poprzez wdrażanie założeń ekonomii zrównoważonego rozwoju. W artykule przedstawiono stan i tendencje rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2004–2014 na tle przemian zachodzących w krajach UE. Ponadto ukazano strukturę wydatków w polskich gospodarstwach domowych, w tym poziom wydatków przeznaczonych na żywność ekologiczną, na tle krajów o największej konsumpcji na jednego mieszkańca.
Abstract	Processes occurring in the natural environment due to the implementation of industrial concepts of agricultural development led to a significant change of the production and consumption models. The approach shifted to a more balanced one, leading to the sustainable development of agriculture and rural areas based on the combination of social, environmental and economic goals. Whilst ensuring an appropriate balance between these systems, there is an attempt to achieve balance within and between generations. The focus on organic food matches well with these trends and seems particularly important, given growing awareness of consumers and their willingness to best meet their needs through the selection of products with the appropriate nutritional and health parameters. Ecological product provides an opportunity to improve the competitiveness of agriculture, especially in Europe, enabling rational management of resources by implementing the economics of sustainable development. The article presents the status and trends of development of organic farming in Poland in the years 2004–2014. In addition, the structure of expenditure in Polish households is shown, including the level of spending on organic food against the background of the countries with the highest per capita consumption.
Cytowanie	Kułyk P., Michałowska M. (2016) Stan rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2004–2014.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 113: 17-32
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2016_n113_s17.pdf

Autor	Iwona Escher, Joanna Petrykowska
Tytuł	Żywność ekologiczna w opinii młodych polskich konsumentów – wyniki badań
Title	Organic food in the opinion of young Polish consumers – research results
Słowa kluczowe	żywność ekologiczna, rolnictwo ekologiczne, młodzi konsumenci, zachowania nabywców
Key words	organic food, organic farming, young consumers, consumer behaviour
Abstrakt	Celem niniejszego opracowania jest ukazanie, jak żywność ekologiczną postrzegają młodzi polscy konsumenci – jakie są ich opinie na temat tej żywności oraz jej producentów. Dla realizacji założonego celu wykorzystano literaturę z zakresu rynkowych zachowań nabywców, rolnictwa ekologicznego i produkowanej w jego warunkach żywności, a także dane pozyskane z badania pierwotnego przeprowadzonego w okresie luty-marzec 2014 r. metodą ankiety audytoryjnej na próbie 617 respondentów (młodych polskich konsumentów).
Abstract	The aim of this paper is to show how organic food is perceived by young Polish consumers – what are their opinions on this kind of food and its producers, what qualities they attribute to it and whether they recognize the differences between organic and conventional food. To achieve the purpose, the literature on consumer behavior, organic farming and food produced under its conditions was analysed. Moreover, primary research was conducted by the authors in February and March 2014 by means of an auditorium survey based on a sample of 617 respondents (young Polish consumers).
Cytowanie	Escher I., Petrykowska J. (2016) Żywność ekologiczna w opinii młodych polskich konsumentów – wyniki badań.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 113: 33-44
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2016_n113_s33.pdf

Autor	Dorota Komorowska
Tytuł	Efektywność ekologicznych gospodarstw sadowniczych w porównaniu do konwencjonalnych
Title	Efficiency of organic and conventional fruit farms
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, efektywność gospodarstw rolnych
Key words	organic farming, efficiency of farms
Abstrakt	Celem opracowania jest ocena efektywności gospodarowania zasobami produkcyjnymi w sadowniczych gospodarstwach ekologicznych na tle konwencjonalnych. Zaprezentowane w opracowaniu wyniki badanych gospodarstw wskazują na niższy poziom produktywności zasobów ziemi w gospodarstwach ekologicznych, co wynikało z mniejszej wydajności produkcji ekologicznej. Produktywność zasobów kapitałowych ukształtowała się na zbliżonym poziomie w obu grupach gospodarstw, ekonomiczna wydajność pracy była natomiast większa w gospodarstwach ekologicznych, ponieważ były one większe od konwencjonalnych. Gospodarstwa ekologiczne uzyskały wyższy poziom wyników ekonomicznych niż konwencjonalne, co warunkowały lepsze wyniki produkcyjne przy małych kosztach produkcji gospodarstw ekologicznych. Z tego powodu dochodowość zasobów ziemi, wydatkowanej pracy i zaangażowanego kapitału w procesy produkcyjne badanych gospodarstw sadowniczych była większa w gospodarstwach ekologicznych.
Abstract	The aim of the study is to evaluate the efficiency of production factors in organic and conventional fruit farms. The results suggest lower level of productivity of land resources on organic farms, which resulted from lower productivity of organic production. The productivity of capital presented similar levels in both groups of households, while the productivity of the labor force was greater in organic farms, because they were bigger than conventional ones. Organic farms were characterised by better economic results than conventional ones, as a result of better production results accompanied by lower production costs of organic farms. Therefore, in the surveyed households, the profitability of land, labor and capital used in the production processes was higher in organic farms.
Cytowanie	Komorowska D. (2016) Efektywność ekologicznych gospodarstw sadowniczych w porównaniu do konwencjonalnych.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 115: 91-99
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2016_n115_s91.pdf

Autor	Wiktor Radziński, Anna Walaszczyk
Tytuł	Zarządzanie ekologicznymi gospodarstwami rolnymi w Polsce – badania własne uzupełnione o przykłady międzynarodowe
Title	Management of Organic Farms – Research Supplemented by International Examples
Słowa kluczowe	zarządzanie, rolnictwo ekologiczne, bariery konwersji gospodarstw, bariery zarządzania gospodarstwami ekologicznymi, uwarunkowania zarządzania gospodarstwami rolnymi
Key words	management, organic farming, farm conversion barriers, barriers to managing organic farms, conditions of managing organic farms
Abstrakt	W artykule zidentyfikowano uwarunkowania rozpoczęcia ekologicznej produkcji rolnej jak również bariery towarzyszące procesowi konwersji i prowadzeniu tego typu gospodarstw. Na potrzeby opracowania wykorzystane zostały raporty o stanie rolnictwa ekologicznego sporządzane przez GIJHARS, a także wyniki badania własnego, przeprowadzonego na grupie 55 ekologicznych gospodarstw rolnych. Przeprowadzone analizy dowodzą, iż najistotniejszym aspektem, warunkującym założenie gospodarstwa ekologicznego, jest wyższe dofinansowanie do gospodarstw ekologicznych względem konwencjonalnych. Największą barierą, towarzyszącą założeniu gospodarstwa ekologicznego, jest dostosowanie charakteru i sposobu zarządzania gospodarstwem, do zasad prowadzenia rolnictwa ekologicznego. Wśród barier towarzyszących prowadzeniu gospodarstwa ekologicznego, najbardziej uciążliwe jest uzyskanie adekwatnego wynagrodzenia za wyroby ekologiczne. W artykule przedstawiono także wyniki badań międzynarodowych, dotyczące rolnictwa ekologicznego w różnych krajach świata, celem pokazania, że problemy polskich gospodarstw ekologicznych, są podobne do problemów gospodarstw ekologicznych w innych krajach, we wczesnym etapie rozwoju.
Abstract	In the article, the determinants of the start of organic agricultural production were identified, as well as those supporting the conversion process barriers for operating this type of farm. For the purposes of the study, organic status reports were used, drawn up by the GIJHARS, as well as the results of the study, which was carried out on a group of 55 organic farms. Conducted analysis show that the most important aspect of establishing an organic farm is the higher funding for organic farms relative to conventional. The biggest barrier to the organic farming is how to adapt nature and how to conduct farm management for organic farming. Among the barriers to organic farming, the most onerous is to obtain an adequate remuneration for organic products. This article presents the results of international research on organic farming in various countries of the world, in order to demonstrate that the problems of Polish organic farms are similar to organic farms in other countries in the early stages of development.
Cytowanie	Radziński W., Walaszczyk A. (2016) Zarządzanie ekologicznymi gospodarstwami rolnymi w Polsce – badania własne uzupełnione o przykłady międzynarodowe.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 16(31), z. 3: 362-370
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2016_T16(31)_n3_s362.pdf

Autor	Kazimierz Cyran, Marta Kawa
Tytuł	Wiedza konsumentów jako determinanta decyzji zakupowych na rynku żywności ekologicznej
Title	Consumers’ knowledge as a determinant of purchasing decisions on the organic food market
Słowa kluczowe	żywność ekologiczna, rolnictwo ekologiczne, zachowanie konsumenta, wiedza
Key words	organic food, organic farming, consumer behavior, knowledge
Abstrakt	W Polsce żywność ekologiczna cieszy się rosnącym zainteresowaniem konsumentów przyczyniając się do dynamicznego rozwoju tego rynku. Celem artykułu jest określenie wpływu poziomu wiedzy konsumentów na temat produktów ekologicznych na decyzje zakupowe. Z przeprowadzonych badań wynika, że stan wiedzy na temat żywności ekologicznej jest nadal zbyt niski. Poziom wiedzy determinuje właściwe określenie cech żywności jakie powinny charakteryzować żywność ekologiczną. Z badań wynika, że konsumenci charakteryzujący się wyższym poziomem wiedzy na temat produktów ekologicznych jako najważniejsze kryterium produktu podają naturalny sposób produkcji, bez dodatków chemicznych oraz przywiązują większą wagę do cech zdrowotnych takich jak wartość odżywcza i świeżość produktów. Ważne są działania zmierzające do podnoszenia poziomu wiedzy i zwiększenia zainteresowania ekologicznymi produktami żywnościowymi.
Abstract	In Poland, a growing consumer interest in organic food is observed, contributing to the development of this market. The aim of this article is to determine the influence of the level of consumer awareness of organic products on the purchasing decisions. The study shows that the state of knowledge about organic food is still too low. The level of knowledge determines appropriate defining the characteristics of organic food. The research shows that consumers characterized by higher level of knowledge on organic products, state that the most important product criterion is a natural way of production, without chemical additives. They pay more attention to health characteristics such as nutritional value and freshness of the products. The efforts to raise the consumers’ awareness and increase their interest in organic food products is also important.
Cytowanie	Cyran K., Kawa M. (2015) Wiedza konsumentów jako determinanta decyzji zakupowych na rynku żywności ekologicznej.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 112: 63-74
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n112_s63.pdf

Autor	Katarzyna Drabarczyk, Joanna Wrzesińska-Kowal
Tytuł	Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce
Title	The development of organic farming in Poland
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, zrównoważony rozwój, produkcja ekologiczna, certyfikowanie produktów
Key words	organic agriculture, sustainable development, organic production, certification of products
Abstrakt	Celem artykułu jest przedstawienie stanu i przyczyn rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2003–2014 w odniesieniu do wybranych krajów świata. Ukazano czynniki sprzyjające rozwojowi produkcji ekologicznej, warunki certyfikowania produktów, rozwój produkcji ekologicznej na świecie oraz strukturę i perspektywy rozwoju polskiego rolnictwa ekologicznego.
Abstract	The aim of the article is to present the state of and reasons for the development of organic farming in Poland in the years 2003–2014 in selected countries. It shows the factors conducive to the development of organic production, the conditions for the certification of products, development of organic production in the world and the structure and prospects of development of the Polish farming.
Cytowanie	Drabarczyk K., Wrzesińska-Kowal J. (2015) Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 111: 19-31
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n111_s19.pdf

Autor	Monika Król
Tytuł	LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND
Title
Słowa kluczowe	ochrona środowiska w działalności rolniczej, odpowiedzialność za szkody w środowisku, GMO, rolnictwo ekologiczne
Key words	environmental protection in agriculture, liability for environmental damage, GMO, organic farming
Abstrakt	W Polsce, zarówno w okresie międzywojennym, jak i w całym okresie PRL, polityka państwa odnosząca się do rolnictwa wyznaczała jako zasadniczy cel - zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa żywności w aspekcie ilościowym. Pierwsze regulacje prawne odnoszące się do ochrony środowiska w działalności rolniczej pojawiły się w latach siedemdziesiątych i odnosiły się do problemu przeciwdziałania zmianie przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze, zapobieganiu obniżania ich urodzajności oraz na przywracaniu wartości użytkowych gruntom rolnym zdegradowanym na skutek działalności nierolniczej. Po uzyskaniu członkostwa w UE promowania proekologicznych zachowań w działalności rolniczej służył Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zasady dobrej praktyki rolniczej, wprowadzone ze względu na uzależnienie wsparcia finansowego w ramach kilku środków objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 od spełnienia wymagań środowiskowych. Standardy te dotyczyły przede wszystkim wymogów związanych z racjonalną gospodarką nawozami, środkami ochrony roślin, gospodarką na użytkach zielonych, ochroną wód i gleb, racjonalnym wykorzystaniem ścieków i komunalnych osadów ściekowych, zachowaniem cennych siedlisk i gatunków występujących na obszarach rolnych, a także zachowaniem czystości i porządku w gospodarstwie. Okres harmonizacji polskiego ustawodawstwa z prawem EU oraz pierwsze lata członkostwa Polski we Wspólnocie przyniosły bardzo dynamiczny rozwój regulacji prawnej odnoszącej się do ochrony środowiska w działalności rolniczej. Wezwanie do zintegrowania celów w zakresie ochrony środowiska, a zwłaszcza różnorodności biologicznej z działalnością rolniczą widoczne jest w wielu aktach prawnych m.in w prawie emisyjnym, w regulacji odnoszącej się do działalności uciążliwej i niebezpiecznej, czy przepisom dotyczącym ochrony i korzystania z zasobów biosfery. W podsumowaniu należy podkreślić rosnące znaczenie rolnictwa w ochronie środowiska. Rolnictwo opiera się na środowisku, niezaprzeczalnie dostarcza środowiskowych dóbr publicznych, ale z drugiej strony produkcja rolna ma wpływ na poszczególne elementy środowiska. Zaliczenie podmiotów prowadzących działalność rolniczą do kategorii podmiotów korzystających ze środowiska, niezależnie od ich formy prawnej, ma niekwestionowane znaczenie w związku z instrumentami prawnymi odpowiedzialności za szkody w środowisku, jako gwarancja przestrzegania zasad obowiązujących w tej dziedzinie prawa. Rosnące wykorzystanie programów rolnośrodowiskowych, kodeksów dobrej praktyki rolniczej, zasad rolnictwa ekologicznego oraz wsparcie finansowe gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach wywarły pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną użytków rolnych, w współcześnie działalność rolnicza przyczynia się do ochrony zasobów genetycznych, gatunków i siedlisk.
Abstract	In Poland, both in the interwar period, and throughout the communist period, the government policy relating to agriculture marked as the primary goal ensuring the public food security in terms of quantity. The first legislation relating to environmental protection in agricultural activities appeared in the seventies and addressed the problem of prevention of changing agricultural land for non-agricultural purposes, preventing of lowering their fertility and restoring value in use to agricultural land, degraded as a result of non-agricultural activities. After accession to the EU the following served to promote environmentally friendly farming practices: The Code of Good Agricultural Practice (2004) and the rules of the Common Good Agricultural Practice, introduced due to the dependence of financial support in the framework of several measures covered by the RDP for the fulfillment of environmental requirements. These standards related primarily to the requirements of the rational management of fertilizers, plant protection products, management of grasslands, water and soil conservation, rational use of wastewater and sewage sludge, conservation of valuable habitats and species found in agricultural areas, as well as maintaining cleanliness and order on the farm. The harmonization period of the Polish legislation with EU law and the first years of Polish membership in the community provided a very dynamic development of legal regulations relating to environmental protection in agriculture. A call to integrate the objectives of environmental protection, especially biodiversity and agricultural activities can be seen in many acts e.g. which include: emission law, regulation relating to the strenuous and dangerous activities, protection and use of recourses of the biosphere. In conclusions it is important to underline the role of agriculture to the environment. Agriculture is based on the environment, it indisputable delivers environmental public goods but on the other hand agricultural production has its impact to the particular elements of the environment. Including entities involved in agriculture production, into category of entities using the environment regardless of their legal form, is of unquestionable importance in view of the legal instruments of liability for environmental damage, as being guarantees for compliance with the rules in force in this area of the law. The growing use of agri-environment schemes, codes of good agricultural practices, organic farming and financial support for farming in less favored areas have had a positive impact on farmland biodiversity and modern farming in Poland contributes to the conservation of genetic resources, species and habitats.
Cytowanie	Król M. (2015) LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 13(62): 86-106
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2015_n62_s86.pdf

Autor	Lidia Luty
Tytuł	Wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa ekologicznego
Title	IMPACT OF ACCESSION POLAND TO THE EUROPEAN UNION FOR THE DEVELOPMENT OF ORGANIC FARMING
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, model tendencji rozwojowej, prognoza
Key words	organic farming, model of development trends, forecast
Abstrakt	Dynamiczny rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce obserwuje się od 2004 roku. Wejście Polski do Unii Europejskiej przyniosło nowe mechanizmy wsparcia rozwoju tego systemu gospodarowania. Celem opracowania jest przedstawienie dynamiki wzrostu liczby i powierzchni gospodarstw ekologicznych, udziału powierzchni gospodarstw ekologicznych w użytkach rolnych ogółem oraz liczby przetwórni ekologicznych w Polsce w latach 2004-2012, a także wyznaczenie prognoz na trzy kolejne lata. Do oszacowania kierunków rozwoju badanego zjawiska wykorzystano metodę ekstrapolacji modeli tendencji rozwojowych. Ponadto, przedstawiono regionalne zróżnicowanie Polski pod względem wybranych cech charakteryzujących rozwój rolnictwa ekologicznego.
Abstract	Dynamic development of organic farming in Poland is observed since 2004. Polish accession to the European Union launched mechanisms which support development of this kind of management system. The aim of this study is to present the dynamics of growth of the number and size of organic farms, the participation of organic farms in the total number of farmlands and the number of organic ecological factories in Poland in the years 2004-2012 and the designation of the forecasts for the next three years. To designate the forecasts of investigated phenomena it was used extrapolation of models of development trends method. In addition, this article introduces regional differentiation in Poland in terms of selected characteristics, which describe development of organic farming.
Cytowanie	Luty L. (2014) Wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa ekologicznego.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 1: 74-81
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n1_s74.pdf

Autor	Katarzyna Brodzińska
Tytuł	Rolnictwo ekologiczne - tendencje i kierunki zmian
Title	Organic Farming - Trends and Directions of Changes
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract
Cytowanie	Brodzińska K. (2014) Rolnictwo ekologiczne - tendencje i kierunki zmian.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 14(29), z. 3: 27-36
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2014_T14(29)_n3_s27.pdf

Autor	Joanna Ligenzowska
Tytuł	Rolnictwo ekologiczne na świecie
Title	Organic Farming in the World
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, produkcja ekologiczna, zrównoważony rozwój
Key words	organic farming, ecological production, sustainable development
Abstrakt	W ostatnich latach możemy zaobserwować wzrost znaczenia produkcji ekologicznej na świecie. Do niedawna tendencja ta była obserwowana tylko w krajach wysoko rozwiniętych obecnie najwięcej gospodarstw ekologicznych jest w Afryce i Azji. Zmiany te mają swoje podłoże głównie we wzroście popytu na produkty ekologiczne oraz we wzrastającym poziomie edukacji dotyczącej ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa żywnościowego. W poniższym opracowaniu przedstawiono stan rozwoju rolnictwa ekologicznego na świecie na podstawie danych z międzynarodowych organizacji ekologicznych. Przytoczono powierzchnię i ogólną strukturę użytków rolnych zagospodarowanych metodami ekologicznymi. Ponadto dokonano porównania ilości ekologicznych producentów rolnych na poszczególnych obszarach, a także krótko scharakteryzowano światowy rynek żywności ekologicznej.
Abstract	In recent years, we observe an increase in the importance of organic production in the world. Until recently, this trend was observed only in highly developed countries now many producers of organic food comes from Asia and Africa. These changes have their base mainly on the demand for organic products and the increasing level of education concerning environmental protection and food security. The following paper presents the state of development of organic farming in the world based on data from international environmental organizations. In the paper analyzes compare areas use for organic farming between continents and also analyzed the structure of the ecological land in the world. Moreover compared number of organic farmers in particular areas, as well as briefly characterized the global market for organic food.
Cytowanie	Ligenzowska J. (2014) Rolnictwo ekologiczne na świecie.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 14(29), z. 3: 150-157
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2014_T14(29)_n3_s150.pdf

Autor	Kinga Majchrzak, Henryka Żarska, Tadeusz Żarski
Tytuł	Genetycznie modyfikowane uprawy jako potencjalne zagrożenie dla gospodarstw specjalizujących się w usługach ekoagroturystycznych
Title	Crops of the genetically modified plants (GMP) as the potential threat for farms specializes in ecoagrotouristic services
Słowa kluczowe	organizmy genetycznie modyfikowane, zagrożenia, ekologia, ekoagroturystyka
Key words	genetically modified organism, threat, ecology, ecoagrotourism
Abstrakt	Turystyka na obszarach wiejskich ma cały szereg form, z których najbardziej charakterystyczne są: turystyka wiejska, agroturystyka, i ekoagroturystyka. Ekoagroturystyka to specyficzna forma agroturystyki. Obejmuje ona bowiem pobyt w gospodarstwach ekologicznych. Gospodarstwa takie nie używają żadnych syntetycznych substancji chemicznych, nawozów, sztucznych barwników ani środków konserwujących w uprawie roślin i hodowli zwierząt. Ekologiczne produkty rolne podlegają ścisłemu nadzorowi i spełniają międzynarodowe standardy. Istotną cechą tej formy agroturystyki jest nie tylko pobyt w gospodarstwie rolniczym, ale także udział w pracy na roli oraz konsumpcja produktów z hodowli ekologicznej. Rolnictwo ekologiczne wyklucza całkowicie możliwość upraw i hodowli organizmów genetycznie modyfikowanych. Termin „organizm genetycznie modyfikowany” oznacza organizm, do którego genomu został wstawiony jeden lub więcej genów obcych tzw. transgenów zawierające sekwencje kodujące takie cechy jak odporność na herbicydy, lub związki owadobójcze. Inżynieria genetyczna tworzy organizmy, które nie mogłyby powstać w sposób naturalny. Jest to sprzeczne z zasadami rolnictwa konwencjonalnego, a przede wszystkim ekologicznego.
Abstract	Rural tourism takes a whole range of forms, of which the most typical are: village tourism, agrotourism, ecoagrotourism. Ecoagrotourism is a specific form of agrotourism. It involves stays in eco-farming – undertakings. These farms do not use any synthetic chemicals, fertilizers, artificial colorants or preserving agents in their plant growing and animal breeding. Ecologic agricultural produce is subject to strict supervision and meets international standards. An essential characteristic of this form of agrotourism is not only the sharing of living with the farming family but also taking part in farming work and the consummation of produce from their ecological farming. Ecological agriculture excludes fully the possibility the crop and farming of modified genetically organisms. The term “genetically modified organism” means an organism into which has been inserted – through genetic engineering – one or more genes from an outside source that contains coding for desired characteristics, such as herbicide resistance or an antibacterial compound.. Genetic engineering involves crossing species that could not breed in nature. This is now the conflicting working with the principles of conventional agriculture and first of all ecoagriculture.
Cytowanie	Majchrzak K., Żarska H., Żarski T.
HTML	wersja html
Pełny tekst	TIRR_2014_n1_s167.pdf

Autor	Dorota Komorowska
Tytuł	Typ rolniczy a efektywność gospodarstw ekologicznych
Title	THE FARM TYPE VERSUS THE EFFECTIVENESS OF ECO-FARMS
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, efektywność gospodarstw ekologicznych
Key words	ecological agriculture, effectiveness eco-farms
Abstrakt	Celem opracowania jest ocena wpływu specjalizacji gospodarstwa rolnego na efektywność gospodarowania zasobami produkcyjnymi gospodarstw ekologicznych wybranych typów rolniczych. Przedmiotem badania były gospodarstwa ekologiczne uczestniczące nie­przerwanie w Polskim FADN w latach 2007-2009 i sklasyfikowane według typów rolniczych. Najwyższy poziom produktywności i dochodowości zasobów ziemi w 2007 roku uzyskały gospodarstwa wielokierunkowe, natomiast w latach 2008-2009 gospodarstwa nastawione na chów bydła mlecznego. Ekonomiczna wydajność pracy i dochodowość pracy własnej kształ­towała się na wyższym poziomie w gospodarstwach nastawionych na produkcję zwierzęcą, ale były to gospodarstwa większe obszarowo. Natomiast produktywność zaangażowanego kapitału była relatywnie większa w gospodarstwach specjalizujących się w uprawach polowych, na ogół większa była także efektywność ekonomiczna zasobów kapitałowych w tych gospodarstwach.
Abstract	sources in organic farms representing selected types of farming. The object of the study was organic farms constantly participating in the Polish FADN in 2007-2009 and classified by type of farm. In 2007 the highest level of productivity and profitability of the farmland resources was realised in mixed-type farms, while in 2008-2009 - in farms focused on dairy cattle breeding. Economic efficiency and profitability of labour was at a higher level in farms oriented at animal production, but they were of larger area. Instead, capital productivity was relatively larger in farms specialized in production of field crops. The economic efficiency of capital resources was generally higher in these farms as well.
Cytowanie	Komorowska D. (2012) Typ rolniczy a efektywność gospodarstw ekologicznych.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 99, z. 4: 105-120
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2012_n4_s105.pdf

Autor	Dorota Dopka, Małgorzata Korsak-Adamowicz, Barbara Płotczyk
Tytuł	Pozyskiwanie przez rolników środków finansowych z dodatkowych źródeł na przykładzie programu rolno środowiskowego
Title	Farmers obtain funding from additional sources as exemplified by the agri-environmental programme
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	Celem pracy jest przedstawienie wyników wdrażania programu rolnośrodowiskowego w południowej części województwa mazowieckiego oraz ukazanie ich ekonomicznej i ekologicznej roli. Równorzędnym zadaniem jest ukazanie pakietów, na które jest największy oraz najmniejszy popyt, jak również próba oceny zaistniałej sytuacji. Podstawą opracowania są. dane dotyczące realizacji programu rolnośrodowiskowego uzyskane z Systemu Informacji Zarządczej ARiMR w Warszawie, a sporządzone 20.04.2011 roku w Departamencie Działań Społecznych i środowiskowych. Na analizowanym terenie w latach 2008-2010 do programu rolnośrodowiskowego przystąpiło 640 rolników. Zobowiązali się. oni do realizacji łącznie 1339 wariantów rolnośrodowiskowych obejmujących powierzchnię 6243,79 ha i pozyskali w ten sposób ponad 3,5 mln zł. Spośród wszystkich pakietów największym zainteresowaniem cieszył się pakiet rolnictwo ekologiczne i z tego też tytułu beneficjenci otrzymali najwyższe płatności, stanowiące 46% całości pozyskanych .środków. W następnej kolejności rolnicy wybrali pakiet ochrona gleb i wód oraz ekstensywne trwałe użytki zielone, gdzie kwota premii środowiskowej kształtować się odpowiednio na poziomie 24% i 9% w stosunku do całkowitej kwoty płatności. Rolnictwo zrównoważone wybrało 6,5% rolników i obserwowany jest wyraźny wzrost zainteresowania tym sposobem gospodarowania. Wpływ na to ma zapewne większa wiedza i świadomość rolników odnośnie tego sposobu gospodarowania oraz wzrost płatność o 200 zł. porównując z edycję 2004- 2006. Wysokość rekompensaty jaką otrzymali rolnicy prowadzący gospodarstwa systemem zrównoważonym a 15% całkowitej kwoty pozyskanej na realizację rolnośrodowiskową w tym rejonie. Na pozostałe pakiety popyt był niewielki, co związane jest głównie z koniecznością wykonania dokumentacji przyrodniczej, pozyskaniem właściwych ras zwierząt i odmian roślin uprawnych czy niższymi płatnościami
Abstract	The purpose of this work is to present results of implementation of the agri-environmental programme in the south of the Mazovian Province, and presentation of its economic an ecological role. Additionally, the work aims to present the packages which are most and least popular, and to assess this situation. The work is based on data on the implementation of agri-environment programme, obtained from the System of Management Information (Agency for Restructuring and Modernization of Agriculture), and compiled on 20th April 2011 by the Department of Social and Environmental Activities. In the study area, 640 farmers participated in the programme in the years 2008-2010. Altogether, they chose 1339 agri-environmental variants covering an area of 6243.70 ha and received in excess of 3.5 mln PLN. Of all the packages, the most popular was the package “organic agriculture” which offered the beneficiaries the highest payments constituting 46% of all the payments. The next most popular packages were “soil and water protection” and “extensiv grassland” with the respective payments accounting for 24 and 9% of all the payments. “Sustainable agriculture” was selected by 6.4% farmers and this method of farming is becoming more and more popular. It is probably due to better education and greater awareness of farmers in this field and b 200 PLN increased payments compared with the programming period 2004-2006. Payments given to farmers adopting sustainable farming methods accounted for 15% of the agri-environment funding in this region. The remaining packages were not very popular due to their requirements which include: preparation of natural documentation, obtaining appropriate animal breeds and plant varieties and lower payments.
Cytowanie	Dopka D., Korsak-Adamowicz M., Płotczyk B. (2011) Pozyskiwanie przez rolników środków finansowych z dodatkowych źródeł na przykładzie programu rolno środowiskowego.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 6(55): 23-33
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2011_n55_s23.pdf

Autor	Dorota Komorowska
Tytuł	Wpływ typu rolniczego gospodarstwa rolnego na dochody gospodarstw ekologicznych
Title	THE INFLUENCE OF THE FARM TYPE ON INCOME OF ORGANIC FARMS
Słowa kluczowe	rozwój zrównoważony, rolnictwo ekologiczne, dochód rolniczy
Key words	sustainability development, ecological agriculture, agricultural income
Abstrakt	Celem opracowania jest ocena wpływu specjalizacji gospodarstwa rolnego na dochody wybranych typów rolniczych gospodarstw ekologicznych. Przedmiotem badania są gospodarstwa ekologiczne uczestniczące nieprzerwanie w Polskim FADN w latach 2007- 2009 i sklasyfikowane według typów rolniczych. Poziom dochodu z gospodarstwa rolnego i dochodu na osobę pełnozatrudnioną rodziny w analizowanym okresie był relatywnie wyższy w gospodarstwach nastawionych na produkcję zwierzęcą, czyli chów bydła mlecznego i zwierząt żywionych w systemie wypasowym, ale były to gospodarstwa większe obszarowo, szczególnie utrzymujące zwierzęta żywione w systemie wypasowym.
Abstract	The aim of this paper is to assess the impact of a farms specialization on the income of organic farms of selected, agricultural types. Organic farms, that participated in the polish FADN in the period 2007-2009 and that are classified according to agricultural types, are the subject of analysis. In the analyzed period, the income level per farm and per full-employed member of a family was relatively higher for livestock-oriented farms (dairy cattle breeding and breeding of animals in the grazing system), however these farms were larger - especially those farms with animals fed using the grazing system.
Cytowanie	Komorowska D. (2011) Wpływ typu rolniczego gospodarstwa rolnego na dochody gospodarstw ekologicznych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 98, z. 4: 56-65
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2011_n4_s56.pdf

Autor	Justyna Łapińska
Tytuł	Naruszenia zasad rolnictwa ekologicznego w Republice Czeskiej
Title	Breaches of the organic agriculture principles in the Czech Republic
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, nieprawidłowości, Republika Czeska.
Key words	organic agriculture, irregularities, Czech Republic
Abstrakt	Celem opracowania jest analiza nadużyć i nieprawidłowości, jakie zostały zidentyfikowane w rolnictwie, przetwórstwie i handlu produktami ekologicznymi w Republice Czeskiej. Z przeprowadzonej analizy wynika, że do najczęściej występujących nieprawidłowości należą uchybienia w zakresie znakowania produktów. Inne dość często występujące naruszenia zasad produkcji ekologicznej to żywienie zwierząt paszami niedozwolonymi w rolnictwie ekologicznym oraz nieprawidłowości w prowadzeniu ewidencji
Abstract	The aim of this paper is to present the abuses and irregularities which were identified in agriculture, processing industry and trade of ecological products in the Czech Republic. The analysis shows that the most common are the irregularities in labelling the products. Other often occurring abuses are feeding the livestock with fodder disallowed in ecological agriculture and nonconformities with the regulations in keeping records
Cytowanie	Łapińska J. (2011) Naruszenia zasad rolnictwa ekologicznego w Republice Czeskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), z. 2: 78-85
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2011_T11(26)_n2_s78.pdf