Wyniki wyszukiwania

Autor	Piotr Brzozowski, Krzysztof Zmarlicki
Tytuł	Pracochłonność i koszty pracy w produkcji jabłek w gospodarstwach z produkcją ekologiczną i konwencjonalną
Title	HUMAN LABOR CONSUMPTION AND LABOR COSTS FOR APPLE PRODUCTION AT ORGANIC AND CONVENTIONALLY MANAGED FARMS
Słowa kluczowe	jabłka, produkcja ekologiczna, nakłady pracy
Key words	apples, organic products, labor inputs
Abstrakt	Celem badań jest poznanie poziomu nakładów oraz kosztów pracy ludzi w produkcji konwencjonalnej i ekologicznej jabłek. Badania prowadzono w dwudziestu gospo­darstwach w centralnej Polsce w latach 2009-2013 – dwunastu z produkcją konwencjonalną i ośmiu z produkcją ekologiczną. Średnie plony jabłek w tym okresie wynosiły 25,9 t/ha w produkcji konwencjonalnej oraz 12,9 t/ha w produkcji ekologicznej. Nakłady pracy ludzkiej w sadzie z produkcją ekologiczną były o 12% wyższe niż w produkcji konwencjonalnej. W produkcji konwencjonalnej techniczna wydajność pracy wynosiła średnio 87 kg jabłek na 1 rbh, a w produkcji ekologicznej 39 kg na 1 rbh. Struktura nakładów pracy w dwóch badanych systemach produkcji była odmienna. W produkcji konwencjonalnej ponad 70% nakładów pracy pochłaniał zbiór jabłek. W produkcji ekologicznej na zbiór przypadało około 35% rbh zużytych na czynności w sadzie, a na pracochłonne zwalczanie chwastów – ponad 30%. Koszty pracy ludzi w sadzie, zarówno w odniesieniu do 1 ha, jak i 1 kg wyprodukowanych owoców, były wyższe w przypadku produkcji ekologicznej. Postęp nowych technologii i maszyn usprawniający walkę z chwastami powinien przynieść ograniczenie nakładów pracy w produkcji ekologicznej.
Abstract	The inputs of human labour for organic fruit production of apples and the consecutive production costs were evaluated and compared with conventional production for those fruits. The basis of research were data from twenty commercial fruit farms, twelve farms with conventional and eight with organic production. The re­search was conducted in the years 2009-2013. The apple yields for organic farms were two times lower than for conventional ones. The inputs of human labour per 1 ha were 12.1 % higher in the organic production of apples than in conventional one. The technical efficiency of labour was 87 kg of apples per 1 hour for the conventional system and only 39 kg per 1 hour for the organic one. The structure of labour inputs was quite different in both systems. In conventional production harvesting accounted for more than 70% of total labour inputs in orchards, in organic about 35%. Weed control and soil cultivation had almost the same share, accounting for over 30% of the total amount of labour inputs. The costs of human labor in orchards were higher for organic production, both on hectare and unit (kg) bases. The development of new machines and technical devices are necessary to reduce the high amount of human labour in Polish organic apple production and as a consequence, make it more profitable
Cytowanie	Brzozowski P., Zmarlicki K. (2014) Pracochłonność i koszty pracy w produkcji jabłek w gospodarstwach z produkcją ekologiczną i konwencjonalną.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 3: 36-42
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n3_s36.pdf

Autor	Agnieszka Borowska
Tytuł	Zmiany na rynku jabłek w Polsce z uwzględnieniem jabłek regionalnych
Title	CURRENT STATUS AND PROSPECTS CONCERNING APPLE MARKET DEVELOPMENT IN POLAND WITH PARTICULAR FOCUS ON REGIONAL APPLES
Słowa kluczowe	produkcja, konsumpcja, jabłka, obszary wiejskie, produkty regionalne
Key words	production, consumption, apples, rural areas, regional products
Abstrakt	W opracowaniu przedstawiono zmiany zachodzące na rynku jabłek w Polsce, z uwzględnieniem rynku regionalnych odmian jabłek, takich jak jabłka łąckie i grójeckie. Omówiono kierunki zmian w powierzchni upraw jabłoni, plonie i zbiorach jabłek, ukazując zróżnicowanie regionalne, a także odmianowe. Ponadto, zwrócono uwagę na handel zagraniczny tymi owocami, kształtowanie się ich cen na rynku oraz poziom konsumpcji. Ukazano sytuację i specyfikę dwóch produktów regionalnych mających unijne chronione oznaczenie geograficzne (ChOG).
Abstract	The paper discusses Polish apple market, account taken of specific problems of regional apples, such as łąckie and grójeckie regional varieties. The author discusses changes concerning apple farming area, yields and harvest of apples focusing on differences in respect of a apple growing region and apple variety. Than attention is brought to foreign trade in apples, market price mechanisms and levels of consumption. Two regional products marked by the EU with Protected Geographical Designation were described in detail.
Cytowanie	Borowska A. (2013) Zmiany na rynku jabłek w Polsce z uwzględnieniem jabłek regionalnych.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 1: 152-167
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n1_s152.pdf

Autor	Arkadiusz Artyszak
Tytuł	Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie dolnośląskim w latach 2002-2011
Title	CHANGES IN SUGAR BEET PRODUCTION IN LOVER SILESIAN PROVINCE IN 2002-2011
Słowa kluczowe	burak cukrowy, rynek cukru, Unia Europejska, województwo dolnośląskie
Key words	sugar beet, the sugar market, the European Union, Lover Silesian province
Abstrakt	W pracy przedstawiono zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie dolnośląskim w latach 2002-2011. W tym okresie powierzchnia uprawy buraka cukrowego zmniejszyła się o 63,1%, plony zwiększyły się o 53,7%, a zbiory zmalały o 3,0%. Od 2002 roku do 2010 roku areał buraka cukrowego został ograniczony w 26 powiatach, w tym w 11 o ponad 30%. Głównym powodem zmniejszenia areału buraka cukrowego była reforma rynku cukru w Unii Europejskiej w latach 2006-2009.
Abstract	The paper presents the CSO data changes in sugar beet production in Lower Silesian Province in the years 2002-2011. During this period the acreage under sugar beet decreased by 63.1%, yields increased by 53.7%, and harvest decreased by 3.0%. In the years 2002-2011 the acreage of sugar beet was reduced in 26 districts, including reduction by over 30% in 11 districts. The main reason for limiting the production of sugar beet was the reform of the sugar market in the European Union in the years 2006-2009.
Cytowanie	Artyszak A. (2013) Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie dolnośląskim w latach 2002-2011 .Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 2: 65-74
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n2_s65.pdf

Autor	Arkadiusz Artyszak
Tytuł	Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2002–2011
Title	Changes in sugar beet production in the Kujawsko-Pomorskie voivodeship in 2002-2011
Słowa kluczowe	burak cukrowy, Unia Europejska, województwo kujawsko-pomorskie
Key words	sugar beet, the European Union, the Kujawsko-Pomorskie voivodeship
Abstrakt	W pracy przedstawiono na podstawie danych GUS zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2002–2011. W tym okresie powierzchnia uprawy buraka cukrowego zmniejszyła się o 30,3%, plony zwiększyły się o 7,5%, a zbiory zmalały o16,2%. Od 2002 roku do 2010 roku areał buraka cukrowego najbardziej został ograniczony w powiatach: świeckim (o 57,4%) i żnińskim (o 44,9%). W 2002 roku w 25 gminach o największej powierzchni uprawy buraka cukrowego roślina ta zajmowała 26,4 tys. ha (48,8% areału w województwie). Do 2010 roku powierzchnia uprawy w analizowanych gminach zmniejszyła się o 25,2% (do 19,7 tys. ha ) w stosunku do 2002 roku (51,3% areału buraka cukrowego w całym województwie). Głównym powodem ograniczenia produkcji buraka cukrowego była reforma rynku cukru w Unii Europejskiej w latach 2006–2009.
Abstract	The paper presents the CSO data changes in sugar beet production in the Kujawsko-Pomorskie voivodeship in 2002-2011. During this period the growing area under sugar beet decreased by 30.3%, yields increased by 7.5%, and decreased harvest o16.2%. From 2002 to 2010 sugar beet area has been reduced in most district: swiecki (by 57.4%) and zninski (by 44.9%). In 2002, the 25 communes with the largest area under sugar beet was occupied 26.4 thousand ha (48.8% of the area in the voivodeship). By 2010, the area of sugar beet in the analyzed communes decreased by 25.2% (19,7 thousand ha) compared to 2002 (51.3% of the area of sugar beet in the entire voivodeship). The main reason for limiting the production of sugar beet was the reform of the sugar market in the European Union in 2006-2009.
Cytowanie	Artyszak A. (2013) Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2002–2011.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 9(58): 22-33
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2013_n58_s22.pdf

Autor	Michał Krzyżaniak, Mariusz Stolarski, Stefan Szczukowski, Józef Tworkowski
Tytuł	Ekonomiczne aspekty produkcji biomasy wierzby w jednorocznym i trzyletnim cyklu zbioru
Title	ECONOMIC ASPECTS OF WILLOW BIOMASS PRODUCTION IN ANNUAL AND TRIENIAL HARVEST CYCLE
Słowa kluczowe	wierzba, koszty bezpośrednie, nadwyżka bezpośrednia
Key words	willow, direct costs, direct surplus
Abstrakt	Celem opracowania jest porównanie kosztów zakładania plantacji i produkcji zrębków wierzby zbieranej w cyklu jednorocznym i trzyletnim. Badania prowadzono w latach 2008-2011 w dwóch Stacjach Dydaktyczno-Badawczych (SDB Bałdy i SDB Łężany) Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Na podstawie wyników doświadczeń polowych przeprowadzono ocenę ekonomiczną produkcji zrębków wierzby krzewiastej. Koszty założenia plantacji wierzby i jej prowadzenia przy zagęszczeniu 25 tys. szt. sadzonek na 1 ha wyniosły 7741,3 zł/ha i były znacznie niższe niż przy zagęszczeniu 48 tys. szt./ha (12127,9 zł/ha). Bezpośrednie koszty produkcji zrębków wierzby w mniejszym zagęszczeniu (25 tys. szt./ha) i zbiorze pędów w cyklu 3-letnim obliczone przy średnim plonie wyniosły 95,6 zł/t i były niższe niż przy zagęszczeniu 48 tys. szt./ha i zbiorze corocznym pędów (114,4 zł/t). Nadwyżka bezpośrednia (średnio 1860 zł/ha/rok) uzyskana na plantacji przy mniejszym zagęszczeniu wierzby i jej zbiorze co 3-lata była o 666,3 zł/ha/rok wyższa niż z większego zagęszczenia i corocznego zbioru. Przy najniższych plonach wartości nadwyżki bezpośredniej były ujemne. Z ekonomicznego punktu widzenia produkcja zrębków wierzby w trzyletnim cyklu zbioru była korzystniejsza niż ich produkcja z roślin pozyskiwanych co roku.
Abstract	Based on the results of field experiments an economic analysis, the cultivation and production of willow chips has been presented. Cost of establishment of willow plantation and its cultivation at density of 25 thousand cuttings/ha amounted to 7,741.3 PLN/ha and were much lower than at density of 48 thousand cuttings/ha (12,127.9 PLN/ha). Direct costs calculated at an average yield at lower density (25 thousand cuttings/ha) and shoots harvesting in 3-year cycle amounted to 95.6 PLN/t and were lower than at density of 48 thousand cuttings/ha and annual harvest of shoots (114.4 PLN/t). Biomass production costs in annual harvest cycle were compensated when average yield of fresh biomass amounted to 17.7 t/ha and in three-year harvesting cycle when 40.9 t/ha were obtained. Average direct surplus, 1860 PLN/ha in average, obtained to farm gate at a lower density in 3-years harvest cycle was 666.3 PLN/ha higher than from the higher density and annual harvest cycle. Direct surplus was negative when the lowest yields were considered.
Cytowanie	Krzyżaniak M., Stolarski M., Szczukowski S., Tworkowski J. (2013) Ekonomiczne aspekty produkcji biomasy wierzby w jednorocznym i trzyletnim cyklu zbioru .Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 1: 211-119
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n1_s211.pdf

Autor	Denise Dostatny
Tytuł	Rola małych gospodarstw w podtrzymywaniu różnorodności biologicznej w ekosystemach rolnych
Title	THE FUNCTION OF SMALL FARMS IN SUPPORTING BIOLOGICAL DIVERSITY OF AGRICULTURAL ECOSYSTEMS
Słowa kluczowe	małe gospodarstwa, różnorodność, chwasty, zachowanie, agroekosystemy
Key words	small farms, diversity, weeds, preservation, agroecosystems
Abstrakt	W małych gospodarstwach ekologicznych, szczególnie w południowej i południowej-wschodniej części Polski można spotkać rzadkie gatunki chwastów, znajdujące się na czerwonych listach różnych państw Europy. Różnorodność gatunkowa zarówno roślin, jak i zwierząt na tych obszarach jest większa niż w pozostałych częściach Polski. W konsekwencji równowaga w agroekosystemach jest stabilniejsza. Obecność rzadkich gatunków chwastów na polach nie równa się obniżeniu plonów, a przyczynia się do podtrzymanie dużej różnorodności owadów i ptaków. Utrzymanie mozaikowej struktury pól uprawnych oraz tradycyjnego krajobrazu rolniczego jest możliwe tylko w małych gospodarstwach rolnych, dlatego jest tak ważne ich dalsze istnienie.
Abstract	Biodiversity is formed, among other things, by the extensive use of arable land and therefore Poland has one of the most species abundant agricultural landscapes in Europe. Small ecological farms, especially in southern and south-eastern Poland, still host rare plant species named in the red lists of many European states. The diversity of animal and plant species in these areas is significantly higher than in the remaining parts of Poland. Consequently, the balance of agroecosystems is far more stable. The presence of rare plant species in the fields does not mean lower yields but contributes to maintaining the considerable diversity of insects and birds. Preserving the mosaic structure of crop fields and the traditional rural landscape is only possible on small farms and hence the importance of their continued existence.
Cytowanie	Dostatny D. (2013) Rola małych gospodarstw w podtrzymywaniu różnorodności biologicznej w ekosystemach rolnych.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 4: 34-42
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n4_s34.pdf

Autor	Arkadiusz Artyszak
Tytuł	Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie lubelskim w latach 2002-2011
Title	Changes in Sugar Beet Production in the Province of Lublin in 2002-2011
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	W pracy przedstawiono na podstawie danych GUS zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie lubelskim w latach 2002-2001. Stwierdzono, że powierzchnia uprawy w tym okresie zmniejszyła się o 32,2%, średnie plony wzrosły o 25,9% a zbiory obniżyły się o 14,6%. W 2010 roku w stosunku do 2002 tylko w 3 powiatach powierzchnia uprawy była większa, a w z pozostałych mniejsza o 7-53%. Wyodrębniono 10 największych pod względem skali produkcji buraka cukrowego gmin. W 2002 roku uprawiano w nich prawie 12,5 tys. ha buraka cukrowego, czyli 27,0% całej powierzchni w woj. lubelskim. W 2010 roku areał uprawy w tych gminach zmalał łącznie o 1,5 tys. ha, ale wzrósł udział do 32,1% całej powierzchni w województwie. Najbardziej zmniejszono areał uprawy buraka cukrowego w gminie Telatyn (o 31,3%), Ulhówek (o 29,9%) i Miączyn (o 27,8%). Natomiast aż o 17,3% zwiększył się w gminie Werbkowice. Decydujący wpływ miała na to obecność cukrowni Werbkowice.
Abstract	The paper presents the CSO data changes in sugar beet production in the province Lublin in 2002-2001. It was found that the surface of the growing period was reduced by 32.2%, the average yield increase of 25.9% and the harvest decreased by 14.6%. In 2010 compared to 2002, only three districts in the area of cultivation was higher, and in the other less about 7-53%. Separated the top 10 in terms of the scale of production of sugar beet communes. In 2002, they were grown almost 12.5 thousand ha of sugar beet, which is 27.0% of the total area of the province Lublin. In 2010, the acreage in these communes declined by a total of 1.5 thousand. ha, but increased to 32.1% share of the entire area in the region. Most reduced sugar beet acreage in the communes Telatyn (by 31.3%), Ulhówek (by 29.9%) and Miączyn (by 27.8%). However, as much as 17.3% increase in commune Werbkowice. The main influence was the presence of sugar factory Werbkowice.
Cytowanie	Artyszak A. (2012) Zmiany w produkcji buraka cukrowego w województwie lubelskim w latach 2002-2011.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 8(57): 26-35
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2012_n57_s26.pdf

Autor	Piotr Brzozowski, Agata Grużewska, Karol Majchrowski, Katarzyna Rymuza
Tytuł	Rachunek opłacalności uprawy czarnej porzeczki przy różnym poziomie plonów i cen
Title	THE PROFITABILITY CALCLUS OF BLACKCURRANT CULTIVATION AT DIFFERENT LEVELS OF YIELD AND PRICE
Słowa kluczowe	dochód, porzeczka czarna, plon, cena
Key words	profit, blackcurrant, yield, price
Abstrakt	W pracy przedstawiono opłacalność produkcji czarnej porzeczki według cen z 2010 roku. Przedstawiono koszty założenia plantacji i jej użytkowania w okresie inwestycyjnym oraz koszty ponoszone w okresie pełnego owocowania. Przeprowadzono również ocenę zmiany opłacalności produkcji w zależności od ceny i uzyskanego plonu. Stwierdzono, że uprawa czarnej porzeczki staje się nieopłacalna, jeśli cena wynosi 1,3 zł za kg, a plon - 4 tony z hektara.
Abstract	The work presents an analysis of blackcurrant production profitability. The following costs were considered: the cost of operation establishment, cost of blackcurrant cultivation during the investment period and costs incurred during the stage of fruit ripe for picking. An analysis of production profitability changes depending on price and yield was also conducted. It was found that blackcurrant cultivation became unprofitable at a price of PLN 1.3 per 1 kg and fruit yield of 4 tons per ha.
Cytowanie	Brzozowski P., Grużewska A., Majchrowski K., Rymuza K. (2011) Rachunek opłacalności uprawy czarnej porzeczki przy różnym poziomie plonów i cen.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 98, z. 4: 77-84
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2011_n4_s77.pdf

Autor	Janusz Majewski
Tytuł	Wartość zapylania upraw w województwie mazowieckim, próba szacunku
Title	Value of plant pollination in the Mazovia province, an attempt of estimate
Słowa kluczowe	pszczelarstwo, zapylanie, województwo mazowieckie.
Key words	beekeeping, pollination, Mazovia province
Abstrakt	W artykule określono potrzeby zapylanie głównych uprawnych roślin entomofilnych w województwie mazowieckim na tle potrzeb Polski. Dokonano obliczeń liczby pni pszczelich potrzebnych do zapylenia upraw w województwie w latach 2000-2009. Ponadto oszacowano, w dwóch wariantach, wartość plonów wybranych roślin, uzyskanych dzięki zapyleniu oraz wielkość strat wynikających z niewystarczającego zapylenia głównych uprawnych roślin entomofilnych w województwie mazowieckim
Abstract	The significance of bee families as pollinators for agriculture was presented on example of the Mazovia province. The changes in the needs of pollination of the main plants cultivated in this region in 2000-2009 were analyzed. The value of yields as a result of pollination and the losses of yields as a result of too small number of pollinators were estimated
Cytowanie	Majewski J. (2011) Wartość zapylania upraw w województwie mazowieckim, próba szacunku.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), z. 1: 112-120
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2011_T11(26)_n1_s112.pdf

Autor	Edward Majewski
Tytuł	Produkcyjne, ekonomiczne i środowiskowe aspekty uproszczenia struktury zasiewów
Title	Selected production, economic and environmental aspects of crop rotations
Słowa kluczowe	struktura zasiewów, zmianowanie roślin, monokultura, zmienność plonów, nadwyżki bezpośrednie
Key words	cropping pattern, crop rotations, monoculture, yields variability, Gross Margin
Abstrakt	Praktyka rolnicza i wyniki badań naukowych dowodzą, że poprawne agrotechniczne następstwa roślin, w szczególności stosowanie płodozmianów, ma korzystny wpływ na wyniki produkcyjne w produkcji roślinnej, w tym na zredukowanie wahań plonów, a jednocześnie pozytywnie oddziałuje na środowisko przyrodnicze. Współcześnie obserwuje się jednak silne upraszczanie struktury zasiewów i dowolność w kształtowaniu następstwa roślin. W rolnictwie europejskim w większości krajów dominują uprawy zbożowe, co skutkuje wysokim stopniem koncentracji struktury zasiewów. Zilustrowano to za pomocą wskaźnika koncentracji Herfindahla-Hirshmana (HHI). Na podstawie danych z literatury w opracowaniu przedstawiono negatywne skutki nadmiernego upraszczania struktury zasiewów. Posługując się przykładem wieloletnich badań na polu doświadczalnym w Skierniewicach, wykazano, że w porównaniu do monokultury poprawne zmianowanie jest korzystne ze względu na poziom i zmienność plonów oraz nadwyżek bezpośrednich z wybranych upraw polowych.
Abstract	Agricultural practice and results from several research projects prove that proper crop rotations have a positive impact on level of yields, reduce yields variability and are more environmentally sound. In today’s agriculture in the most of the European countries process of simplification of cropping patterns and high flexibility in sequence of crops is observed. Domination of cereals results with a high concentration in cropping structure, as illustrated with the use of the Herfindahl – Hirshman concentration index (HHI). In the paper, based on available publications negative consequences of over-simplifying cropping structures were discussed. It was shown, on the basis of multi-years rotation experiment in the Experimental Station Skierniewice, that compared to monocultures rotations with the respective crops are beneficial both in terms of yields and gross margins calculated for selected crops.
Cytowanie	Majewski E. (2010) Produkcyjne, ekonomiczne i środowiskowe aspekty uproszczenia struktury zasiewów .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 3: 159-169
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2010_n3_s159.pdf

Autor	Anna Jaczewska-Kalicka, Tomasz Krasiński
Tytuł	Powiązania cen zbytu ziarna z kosztami ochrony zbóż w Polsce uwzględniające wymagania fi tosanitarne Unii Europejskiej
Title	Linkages of grain prices with cereal protection costs in Poland with regard to phytosanitary requirements in the European Union
Słowa kluczowe	zboża, koszty ochrony roślin, ceny ziarna, opłacalność
Key words	cereals, plant protection, price of grain, profitability.
Abstrakt	Na światowych rynkach zbóż, w tym szczególnie w Unii Europejskiej, coraz większe znaczenie ma jakość ziarna oferowanego do sprzedaży. Wysoki plon dobrej jakości, można uzyskać poprzez umiejętne stosowanie środków ochrony roślin. Celem pracy było określenie wysokości kosztów ochrony i opłacalności zwalczania organizmów szkodliwych. ścisłe doświadczenia poletkowe prowadzono na pszenicy ozimej uprawianej w centralnej Polsce w latach 2004-2009. W badanym okresie najbardziej stabilne były koszty ochrony. Bardzo zróżnicowany był plon ziarna, zależny często od warunków pogodowych. Stwierdzono, że koszty miały wpływ na wielkość plonu, natomiast nie miały większego wpływu na wysokość cen ziarna zbóż. Powodowało to niestabilność zysków dla producentów
Abstract	An increasing importance of grain quality in the world cereal markets, especially in the European Union, is observed. An appropriate application of pesticides enables to obtain a high yield of good quality. The aim of the study was an estimation of plant protection costs and of the profitability of pests control. A field experiment was conducted in central part of Poland in 2004- 2009. The costs of plant protection in this period were stable. A close relation of costs and yields was stated. However, the costs of plant protection did not influence the grain prices. This resulted in unstable profits for producers.
Cytowanie	Jaczewska-Kalicka A., Krasiński T. (2010) Powiązania cen zbytu ziarna z kosztami ochrony zbóż w Polsce uwzględniające wymagania fi tosanitarne Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 10(25), z. 2: 32-40
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2010_T10(25)_n2_s32.pdf

Autor	Adam Harasim
Tytuł	Koszty produkcji paszy z mieszanki pastwiskowej w różnych warunkach siedliskowych
Title	Production costs of feed from a grazing mixture grown under different environment conditions
Słowa kluczowe	mieszanka pastwiskowa, plony, jakość paszy, koszty produkcji
Key words	grazing mixture, yields, forage quality, production costs
Abstrakt	Przedstawiono wielkość i wartość pokarmową plonów oraz ocenę kosztów produkcji paszy pastwiskowej w różnych warunkach siedliskowych (pole uprawne, użytek przemienny, łąka) w zależności od ilości wysiewu nasion mieszanki (10, 20 i 30 mln szt. nasion/ha) i udziału w niej koniczyny białej (20 i 40% nasion). Mieszankę wypasano krowami mlecznymi 4-5 krotnie w okresie wegetacji. Mieszanka pastwiskowa uprawiana na polu w stanowisku po ziemniaku na oborniku cechowała się najwyższym plonem i zarazem najniższymi jednostkowymi kosztami produkcji paszy. Zwiększenie ilości wysiewu nasion mieszanki nie wpływało znacząco na wielkość plonu, a powodowało wzrost kosztów produkcji paszy. Zwiększenie udziału koniczyny białej w mieszance nasion wpływało korzystnie na wielkość i jakość plonu oraz obniżkę jednostkowych kosztów produkcji paszy.
Abstract	Yields and feeding value of the crop of a grazing mixture grown over a range of environment conditions (grass ley, alternate arable field/grass ley, meadow) were studied as affected by the seeding rate of the mixture (10, 20, 30 million seeds/ha) and by the percentage of white clover seeds in the mixture (20 and 40%). The mixture was grazed by dairy cows four-five times during the growing period. When grown after potatoes fertilized with farmyard manure the mixture gave the highest yields and the production of the feed incurred the lowest costs. While not increasing the yields in a significant manner higher seeding rates caused production costs to rise. Increased percentages of white clover in the mixture had a beneficial effect on the yields and crop quality while at the same time reduced unit costs of feed production.
Cytowanie	Harasim A. (2010) Koszty produkcji paszy z mieszanki pastwiskowej w różnych warunkach siedliskowych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 1: 75-81
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2010_n1_s75.pdf

Autor	Mieczysław Łozowski, Zdzisław Obstawski
Tytuł	Podstawy budowy Wspólnego Systemu Ubezpieczeń Rolnych w Unii Europejskiej
Title	Foundations of creation the Common System of Agricultural Insurance in the European Union
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	W krajach europejskich wśród największych zagrożeń dla produkcji rolnej i infrastruktury produkcyjnej zaliczane są zewnętrzne warunki klimatyczno-środowiskowe, w tym: intensywność opadów atmosferycznych, niekorzystny rozkład temperatur, wilgotność, nasłonecznienie, i często z tym związany stopień nasilenia występowania chorób i szkodników roślin. Czynniki te powodują m.in. huragany, gradobicia, susze, pożary, powodzie i wymarznięcia, pożary i inne klęski żywiołowe. Jednocześnie wśród specjalistów trwa dyskusja dotycząca zdefiniowania nowych zagrożeń produkcji rolniczej. Należą do nich zagrażające nie tylko rolnictwu, z dużą dozą pewności wywołane przez człowieka zmiany klimatyczne oraz coraz częściej wymieniane jako duże ryzyko nierozpoznany wpływ manipulacji genetycznych na środowisko. Analiza dotychczas istniejących systemów ubezpieczeń rolnych wskazuje na duże różnice pomiędzy poszczególnymi krajami. Wskazane w artykule zagrożenia zdaniem autora wymagają stworzenia teoretycznych podstaw wspólnego programu ubezpieczeń sektora rolnego dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. Chcąc odpowiednio zarządzać ryzykiem w rolnictwie należy uwzględniać dwie podstawowe strategie. Dotyczą one programów dywersyfikacji produkcji lub strategii dzielenia lub odstępowania ryzyka takich jak uczestnictwo w funduszach i ubezpieczeniach wzajemnych, ubezpieczeniach komercyjnych, kontraktach produkcyjnych, lub transakcjach terminowych. Wymienione instrumenty zwłaszcza ubezpieczenia stosowane w ramach spójnego programu ochrony rolnictwa przed skutkami katastrof naturalnych stanowią główny przedmiot zainteresowania niniejszego opracowania. Ubezpieczenie, zdaniem wielu specjalistów jest najlepszym narzędziem zarządzania ryzykiem. Rządy w wielu krajach wspierają powstawanie systemów ubezpieczanie upraw i zwierząt hodowlanych, traktując to jako formę subsydiów i wspierania rozwoju rolnictwa. Wtedy ubezpieczenie podstawowych upraw funkcjonują często jako ubezpieczenie obligatoryjne lub w powiązaniu z kredytami udzielanymi gospodarstwom rolnym, zarówno zwykłymi, jak i częściowo refundowanymi przez poszczególne rządy. Ponadto w wielu krajach corocznie są dekretowane i zarządzane przez rządy tak zwane fundusze klęskowe.. Zauważyć należy, że taka ingerencja w rynek ubezpieczeniowy może niekorzystnie wpływać na rozwój rynku produktów ubezpieczeniowych w rolnictwie. Uznając ważność omawianych problemów Unia Europejska w ramach wspólnej polityki rolnej tworzy podstawy przepisów ogólnych (zgodnych z umowami WTO), regulujących wparcie 1 W geograficznym oglądzie tych ryzyk poprzez tworzenie map ryzyka pomagają nowoczesne systemy w tym: dane plonów z bazy danych Eurostat REGIO, FADN (Sieci Danych Rachunkowości Rolniczej), modeli agrometeorologicznych oraz zdjęć satelitarnych. publiczne w tym obszarze mające ułatwić zarządzanie ryzykiem związanym z produkcję rolną. Jednym z tematów rozważań gremiów odpowiedzialnych z wspólna politykę rolną jest stworzenie założeń do odpowiednich strategii zarządzania ryzykiem i kryzysami w sektorze rolniczym. W marcu 2000 Unia Europejska przedstawiła zbiór przepisów o pomocy państwa, regulujący możliwości finansowania pomocy dla rolnictwa z państwowych budżetów. I tak m.in. w rozdziale 11 znajdują się przepisy o warunkach przyznawania środków budżetowych na usuwanie strat w produkcji rolnej spowodowanych anomaliami klimatycznymi. Wszelkie ustalenia i propozycje rozwiązań z pewnością przejdą do etapu realizacji w odniesieniu do całej Wspólnoty. Zwiastunem może być opracowana w 2006 r przez, Parlament Europejski rezolucja w sprawie zarządzania ryzykiem w sytuacjach kryzysowych w rolnictwie (2005/2053(IN1)).
Abstract	External climatic and environmental conditions are considered the greatest threats for agricultural production and production infrastructure in European countries. They include intensity of atmospheric precipitation, unfavourable temperature distribution, humidity, sun exposure and, often connected with that, degree of occurrence of plant diseases and pests. Those factors cause, for example, hurricanes, hail, droughts, fires, floods, frosts and other natural disasters13. At the same time, there is a discussion among specialists concerning defining new threats to agricultural production. They include, posing threats not only to agriculture, to a large extent of certainty caused by man, climatic changes and, more and more often mentioned as a great risk, unrecognised influence of genetic manipulations on the environment. The analysis of existing agricultural insurance systems indicates big differences between individual countries. According to the author, the threats indicated in the article require creating theoretical foundations of the common insurance programme of the agricultural sector for all countries of the European Union. For proper management of risks in agriculture, two basic strategies should be taken into consideration. They concern programmes of production diversification or the strategy of sharing and transferring a risk such as participation in funds and mutual insurance, commercial insurance, production contracts, or futures market. The mentioned instruments, particularly insurances used within a consistent programme of protection of agriculture against effects of natural disasters, are the main subject of this study. Insurance, according to many specialists, is the best risk management tool. Governments in many countries support forming crop and livestock insurance systems, treating it as a form of subsidising and supporting the development of agriculture. Then the insurance of basic forms of crops often function as obligatory insurance or in connection with loans given to farms, both ordinary or partly refunded by individual governments. Moreover, so-called disaster funds are annually introduced and managed by governments in many countries. It should be noticed that such interference in insurance market may unfavourably influence the development of insurance products market in agriculture. Accepting the significance of the discussed problems, the European Union is creating, within the common agricultural policy, foundations of general provisions (in accordance with WTO agreements) regulating public support in this sector aiming at facilitation of risk management connected with agricultural production. One of the subject of considerations of circles responsible for the common agricultural policy is creating assumptions for appropriate strategies of risk and crisis management in the agricultural sector. In March 2000 the European Union presented a collection of regulations on the state support, regulating possibilities of financing assistance for agriculture from state budgets. In Chapter 11, for instance, there are provisions on conditions of granting budget means for removal losses in agricultural production caused by climatic anomalies. All decisions and proposals of solutions will certainly be carried out in relation to the whole Community. The herald may be the resolution prepared in 2006 by the European Parliament on risk management in crisis situations in agriculture (2005/2053(IN1)).
Cytowanie	Łozowski M., Obstawski Z. (2009) Podstawy budowy Wspólnego Systemu Ubezpieczeń Rolnych w Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 2(51): 185-196
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2009_n51_s185.pdf

Autor	Anna Jaczewska-Kalicka
Tytuł	Perspektywy rozwoju ochrony zbóż w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej
Title	Prospects of the cereal crops protection development in Poland after the accession to the European Union
Słowa kluczowe	zboża, agrofagi, straty plonu, ochrona roślin, pestycydy, wymagania UE.
Key words	cereals, agrophages, yield losses, plant protection, pesticides, EU standards
Abstrakt	Ochrona roślin jest ważnym elementem w produkcji zbóż. Prawidłowo wykonane zabiegi ochrony roślin są bezpieczne dla konsumentów i środowiska, ograniczają straty plonu i zapewniają zysk dla producenta. W pracy przedstawiono zmiany, jakie wystąpiły w ochronie zbóż po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej oraz plany na dalsze lata, zgodne ze standardami unijnymi.
Abstract	Plant protection is a very important element of the cereal production. Properly executed plant protection treatments are safe for consumers and the environment. They reduce yield losses and ensure a profit for the producer. The paper presents the plant protection changes after Polish accession to the European Union as well as the plans for the future in this field being in agreement with the EU standards.
Cytowanie	Jaczewska-Kalicka A. (2009) Perspektywy rozwoju ochrony zbóż w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 7(22), z. : 32-37
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2009_T7(22)_n_s32.pdf

Autor	Tadeusz Sobczyński
Tytuł	Zmiany poziomu zrównoważenia gospodarstw rolniczych UE w latach 1989-2005 . implikacje dla Polski
Title	Changes of agriculture’s sustainability level in countries of eEU-12 in years 1989-2005 and their implications for Poland
Słowa kluczowe	koszty nawozów i pestycydów na jednostkę ziemi i plonu, obsada zwierząt, dochodowość ziemi i pracy, saldo dopłat i podatków, FADN
Key words	fertilization and pesticides cost per land and crop unit, livestock density, land and work profitability, taxes and surcharges balance, FADN
Abstrakt	Na podstawie danych europejskiego systemu FADN porównano zmiany poziomu zrównoważenia gospodarstw rolniczych byłej unijnej .dwunastki. (UE-12) w latach 1989-2005. W badanym okresie następowała poprawa zrównoważenia gospodarstw rolniczych w aspekcie przyrodniczo-środowiskowym. W aspekcie społecznoekonomicznym zwiększanie skali produkcji, wydajności roślin i zwierząt, a także produkcyjności i produktywności ziemi oraz pracy nie powstrzymywały spadku dochodów i konieczne było rosnące wsparcie dopłatami. Sytuacja ekonomiczna rolników w coraz większym stopniu była zależna od wsparcia podatników.
Abstract	The paper aims to analyze changes of sustainability level in countries of UE12 in years 1989-2005 using data collected by European system of agricultural accountancy FADN. In the analyzed period the sustainability of farms was improving considering environmental and natural aspects. Fertilization costs per 1 ha of agricultural area or 1 dt of wheat were falling. Livestock density and grains. share in crops were also decreasing. Only fertilization and pesticides cost per land and crop unit ratios increased. In the same time production scale, crops and livestock output, land and labour profitability were growing. Unfortunately the labour and land profitability adjusted by taxes and surcharges balance declined. Farmers. economic condition has become even more dependent on support from tax payers.
Cytowanie	Sobczyński T. (2008) Zmiany poziomu zrównoważenia gospodarstw rolniczych UE w latach 1989-2005 . implikacje dla Polski .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 94, z. 2: 106-114
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2008_n2_s106.pdf

Autor	Urszula Kocielska, Wojciech Sroka, Piotr Sulewski
Tytuł	Ocena przydatności wybranych metod do prognozowania plonów roślin
Title	Evaluation of selected methods for plant’s forecasting
Słowa kluczowe	prognozowanie, plony roślin, ekstrapolacja trendu, metody adaptacyjne
Key words	forecasting, plant’s yields, trend extrapolation, adaptive models
Abstrakt	Metody statystyczne wykorzystywane są we wszystkich ogniwach gospodarki żywnościowej, a obecnie coraz cz?ściej w samym rolnictwie. Dotyczy to również metod prognozowania plonów roślin. W opracowaniu postawiono dwa cele badawcze: porównanie przydatności wybranych metod do sporządzenia prognoz plonów roślin zbożowych oraz wyznaczenie przewidywanych plonów tych roślin w perspektywie roku 2014.
Abstract	The aim of this study was a comparison of different forecasting methods of wheat, rye, barley and oilseed rape yields and a construction of a forecast for Poland. The prediction period includes the 2008- 2014 years. The forecasts were generated on a set of the yearly time series of the yields of mentioned plants in the 1970-2007 period. The forecasting methods which were used in this research are: trend extrapolation methods and adaptative methods. The accuracy of forecasts was verified in retrospect by forecasting errors, graphical analysis and by preparing ,,forecast in the past”
Cytowanie	Kocielska U., Sroka W., Sulewski P. (2008) Ocena przydatności wybranych metod do prognozowania plonów roślin.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 95, z. 2: 68-82
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2008_n2_s68.pdf

Autor	Ludwik Wicki
Tytuł	Produkcyjne i ekonomiczne efekty stosowania kwalifikowanego materiału siewnego w produkcji zbóż jarych i ziemniaków
Title	The influence of using of certified seed on production and economics of spring cereals and potato production in Poland
Słowa kluczowe	produkcja zbóż, postęp techniczny w rolnictwie, postęp biologiczny, opłacalność produkcji, technologia produkcji
Key words	cereals production, technical progress in agriculture, biological progress, production profitability, production technology
Abstrakt	Celem badań była ocena wpływu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego zbóż jarych i ziemniaków na plony i wyniki ekonomiczne produkcji. Analizę przeprowadzono na podstawie informacji o nakładach i produkcji zebranych na poziomie pojedynczych pól w postaci 28 tys. kart w latach 1986-2003 z około 500 gospodarstw prowadzących rachunkowość dla IERiGŻ. Stwierdzono, że na plantacjach, na których stosowano kwalifikowany materiał siewny lub sadzeniakowy uzyskiwano plony o 15-20% wyższe (o około 5 dt/ha). Wyniki ekonomiczne produkcji były jednak niższe o 3-10%.
Abstract	This paper aims to present the influence of using the certified seed on production and economic results of spring cereals and potato in Poland. The research was conducted based on field data collected in agricultural farms in the period 1986-2003. There were over 28 thousand of field observation from about 500 farms. The researches show that significantly higher yields were gained when the certified seed were used for sowing or planting. The differences in yields were about was about 15-20%. It was also ascertained that using the certified seed was negatively correlated to economic gross margin gained from cereals and potato production. The latter results coming from some differences in volume of inputs needed if one want to explore new varieties potential. Positive economic results of certified seed using can be reached only in case of advanced technology and precision agriculture implementation.
Cytowanie	Wicki L. (2008) Produkcyjne i ekonomiczne efekty stosowania kwalifikowanego materiału siewnego w produkcji zbóż jarych i ziemniaków.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 95, z. 2: 48-59
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2008_n2_s48.pdf

Autor	Ludwik Wicki
Tytuł	Wykorzystanie postępu odmianowego w produkcji zbóż w polskim rolnictwie
Title	Influence of biological improvements gained in new varieties on yields and production of cereals in Poland
Słowa kluczowe	postęp biologiczny, postęp techniczny w rolnictwie, transfer innowacji, negatywny szok strony popytowej
Key words	biological progress, technical progress in agriculture, innovation transfer, negative demand-side shock
Abstrakt	Celem opracowania jest określenie stopnia wykorzystania potencjału plonowania odmian zbóż w produkcji rolniczej w Polsce w okresie 1970-2007. Stwierdzono, że poziom wykorzystania postępu w plonowaniu wprowadzanego w nowych odmianach był relatywnie niski. Wynosił on od 7% dla jęczmienia jarego do 80% dla pszenicy. średnio było to 55%. Wynikiem takiego wykorzystania było zwiększenie luki plonowania z 40 do 55% w analizowanym okresie. Stwierdzono, że główną przyczyną niskiego wykorzystania potencjalnej produktywności odmian było ograniczanie poziomu nawożenia mineralnego w latach 90., a zmniejszanie luki technologicznej może pozwalać na wzrost produkcji nawet o 20-30% bez wzrostu nakładów.
Abstract	This paper presents results of estimates of utilization of cereals species potential productivity in Polish agriculture in 1970-2007. Series of yield indicators were employed to ascertain the level of species potential utilization. The results gained shows that the potential of yielding bringing by new varieties was weak utilized in production. The lowest level, only 7% was observed for spring barley and the highest, 80 percent for winter wheat, while for all cereals average it was 55%. Between 1970 and 2007 yield gap rose from 40 to 55%. The main reason of yields declining was dramatically low use of mineral fertilizer after 1990. The analysis suggest that it is possible to increase of cereals production in Poland by about 20-30% if farmers will avoid many inaccuracies in production technology.
Cytowanie	Wicki L. (2008) Wykorzystanie postępu odmianowego w produkcji zbóż w polskim rolnictwie .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 94, z. 2: 136-146
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2008_n2_s136.pdf

Autor	Ludwik Wicki
Tytuł	Wpływ postępu biologicznego na plonowanie i ekonomikę produkcji zbóż ozimych
Title	How the biological progress influence on yields and economics in cereals production
Słowa kluczowe	postęp biologiczny, produkcja zbóż, ekonomika postępu technicznego
Key words	biological progress, cereals production, technical progress economics
Abstrakt	Celem badań było określenie wpływu stosowania nośników postępu biologicznego na plony i efektywność produkcji zbóż. Wykorzystano dane zebrane w latach 1986- 2003 dla pól w gospodarstwach rolniczych. Stwierdzono, że stosowanie kwalifikowanych nasion wiązało się ze zwiększaniem nakładów pozostałych środków produkcji i pozwalało na uzyskiwane wyższych plonów. Wpływ stosowania postępu biologicznego na poziom plonów wzrastał w kolejnych latach i w okresie 1998-2003 przyczyniał się do wzrostu plonów o 5% dla żyta i 9% dla pszenicy ozimej w stosunku do produkcji bez użycia kwalifikatów. Wprowadzanie postępu biologicznego pozwalało na osiąganie wyższych nadwyżek przychodów nad kosztami, chociaż koszt wytworzenia jednostki produktu był wyższy. Stwierdzono, że opłacalność stosowania postępu biologicznego szybko wzrasta w przypadku polepszenia się relacji cenowych.
Abstract	The aim of the paper was to determinate how implementation of biological progress influences cereals yields and cereals production economics in Poland. Data from agricultural farms were collected for the period 1986-2003. It was ascertained that utilization certified seeds of modern varieties was strictly relate to higher inputs of artificial fertilizers and pesticides. It also allowed to reach considerable higher yields, from 5 for rye to 9 percent for wheat. Certified seeds allowed to reach higher economic surpluses per hectare, although unit production cost was higher. Profitability of application of biological progress grow faster in case of better price relations.
Cytowanie	Wicki L. (2007) Wpływ postępu biologicznego na plonowanie i ekonomikę produkcji zbóż ozimych .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 94, z. 1: 74-85
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2007_n1_s74.pdf

Autor	Franciszek Kapusta
Tytuł	Miejsce i rola rolnictwa polskiego w Unii Europejskiej
Title	Place and role of Polish agriculture in the European Union
Słowa kluczowe	produkcja, plon, pozycja, rolnictwo, udział, użytki rolne
Key words	position, agriculture, share, arable land, production, crop
Abstrakt	W opracowaniu umiejscowiono rolnictwo polskie na tle rolnictwa krajów Unii (25) wlatach 2004-2005. Analiza ma na celu wychwycenie mocnych i słabych stron polskiego rolnictwa istanowić podstawę do konstruowania strategii jego rozwoju w integrującej się Unii. Położeniegeograficzne poszczególnych państw stwarza odmienne warunki klimatyczne i glebowe dlarozwijania produkcji rolniczej. W większości przypadków państwa Unii pod tym względem są dlasiebie komplementarne. Te właściwości są uzupełniane zróżnicowaniem w poziomie rozwojugospodarczego i zaawansowaniem przemian strukturalnych w rolnictwie. Rolnictwo polskiestanowiąc ważny składnik rolnictwa Unii może odegrać poważną rolę w rozwijaniu jejbezpieczeństwa żywnościowego i samowystarczalności żywnościowej
Abstract	The paper positions Polish agriculture on the background of agriculture in the EU(25)member states in years 2004-2005. The analysis has the aim of selecting its strengths and weaknessesand form a basis for constructing the strategy of its development in the integrating Union. Thegeographical location of member states forms different climatic and soil conditions for developmentof agricultural production. In the majority of cases the EU member states are complementary to eachother. These characteristics are supplementary to a differentiation in the levels of economicdevelopment and in the stage of progress of structural changes in agriculture. Polish agriculture as animportant part of agriculture in the EU may play a significant role in development of its food securityand food self-supply.
Cytowanie	Kapusta F. (2007) Miejsce i rola rolnictwa polskiego w Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 2(17), z. 2: 207-215
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2007_T2(17)_n2_s207.pdf