Wyniki wyszukiwania

Autor	Irena Łącka
Tytuł	Działalność innowacyjna i inwestycje w maszyny i urządzenia w przemyśle spożywczym w Polsce a wyzwania współczesnej gospodarki
Title	INNOVATIVE ACTIVITY AND INVESTMENTS IN MACHINES AND DEVICES IN POLISH FOOD INDUSTRY challeng of the modern economy
Słowa kluczowe	przemysł spożywczy, wyzwania, działalność innowacyjna, inwestycje, innowacje
Key words	food industry, challenges, innovation activity, investments, innovations
Abstrakt	Przemysł spożywczy w Polsce staje wobec wyzwań wynikających z obecnych i przyszłych przemian w gospodarce światowej, m.in. potrzeby optymalizacji procesów wytwórczych, zwiększenia efektywności wykorzystania zasobów, rozwiązania problemów kadrowych, wdrażania innowacji i postępu technicznego. Celem artykułu jest przedstawienie działalności innowacyjnej przedsiębiorstw tego sektora w latach 2010-2016 ze wskazaniem tendencji w tym zakresie. Ocena inwestycji w maszyny i urządzenia miała na celu ocenę stanu i perspektyw wdrażania postępu technicznego. Badania wykazały, że większość podmiotów przemysłu spożywczego jest jeszcze słabo przygotowana do wyzwań nowej gospodarki. Wskazują na to niskie nakłady na działalność innowacyjną przedsiębiorstw, struktura tych nakładów, a także wyniki działalności w badanym okresie. Z badań wynika, że producenci artykułów spożywczych i napojów zwiększyli inwestycje w maszyny i urządzenia w celu poprawy efektywności wykorzystania zasobów i modernizacji parku maszynowego.
Abstract	Polish food industry challenges result from current and future changes in world’s economy i.e. the need of the optimization of manufacturing process, the increase of effectiveness of the use of resources, solving the personnel problems together and implementing innovations and technical progress. The aim of the article was to present the innovative activity of companies of this sector in years 2010-2016 with indicating tendencies in this scope. The analysis of investments in machines and devices aimed at evaluation of condition and prospects of technical progress of entities in food industry. The research has shown that the majority of this sector is weakly prepared to facing the challenges of new economy. This is indicated by low expenditures into the innovative activity of entities, the structure of those expenditures as well as results of activities during examined period. The analysis of the statistical data have shown that during this tested time the producers of food products and beverages have increased their investment in machines and devices in order to increase their effectiveness of the use of resources and modernize their machinery. During the research following methods were used: study of national and foreign literature, comparative analysis and elements of descriptive statistics. To analyze the innovative activity and investments of entities in machines and devices the data of public statistics was used.
Cytowanie	Łącka I. (2018) Działalność innowacyjna i inwestycje w maszyny i urządzenia w przemyśle spożywczym w Polsce a wyzwania współczesnej gospodarki.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 105, z. 2: 93-109
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2018_n2_s93.pdf

Autor	Andrzej Czyżewski, Bazyli Czyżewski, Adam Majchrzak
Tytuł	Absolutna renta gruntowa – ujęcie retrospektywne i współczesne
Title	Absolute land rent – a retrospective and modern approach
Słowa kluczowe	rzadkość ziemi, renty gruntowe, renta absolutna, procesy koncentracji
Key words	scarcity of land, land rents, absolute rent, concentration processes
Abstrakt	W artykule Autorzy nawiązują do teorii renty gruntowej ze szczególnym uwzględnieniem renty absolutnej, co do istnienia, której w ekonomii nie ma zgodności. Celem rozważań jest ocena, jak współcześnie kształtuje się renta z tytułu rzadkości ziemi rolniczej w warunkach aktualnych tendencji na rynku ziemi w Unii Europejskiej i dylematów w tym zakresie. Podjęto się przy tym weryfikacji tezy, że konieczne jest odmienne podejście do absolutnej renty z ziemi, uzależniając ją od struktury obszarowej i własnościowej czy celów produkcyjnych gospodarstw rolnych. Obserwowane prawidłowości mogą jednak ulegać zmianom w wyniku wprowadzania lub zwiększania ograniczeń obrotu nieruchomościami rolnymi unormowanych prawem europejskim lub poszczególnych państw członkowskich UE, jak i postulowanych instrumentów wspólnej polityki rolnej.
Abstract	In the article, the Authors refer to the theory of land rent, with particular reference to the absolute rent, as to the existence of which in economics there is no compliance. The aim of the considerations is to assess how the rent for the scarcity of agricultural land is shaped nowadays under the conditions of current trends on land market in the European Union and dilemmas in this scope. At the same time, the thesis was verified that a different approach to the absolute rent from the land is necessary, depending on the area and ownership structure or production goals of farms. However, the observed causalities may change as a result of introducing or increasing restrictions on trade in agricultural properties regulated by European or individual EU Member States law, as well as postulated instruments of the common agricultural policy.
Cytowanie	Czyżewski A., Czyżewski B., Majchrzak A. (2018) Absolutna renta gruntowa – ujęcie retrospektywne i współczesne.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 124: 5-14
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2018_n124_s5.pdf

Autor	Ryszard Kata
Tytuł	AGRICULTURAL PRODUCTIVITY IN POLAND IN THE CONTEXT OF STRUCTURAL CHANGES IN THE SECTOR IN 2002–2016
Title
Słowa kluczowe	agriculture, production factors, productivity of land and labour
Key words
Abstrakt	This paper attempts to analyse the changes in labour and land productivity in agriculture in Poland resulting from changes to the production structures in this sector, particularly changes in the relationships between production factors, i.e. land, labour and capital. The analysis covered the years 2002–2016. It was found that this period saw important changes in agriculture expressed in the concentration of agrarian structure and the progressive substitution of land and labour by capital, which was reflected in the increase of work technical equipment and the rate of technical progress. There was also a progressive outflow of some of the labour resources from agriculture. A positive correlation between the productivity of land and labour and the said structural changes in agriculture was found.
Abstract
Cytowanie	Kata R.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n2_s109.pdf

Autor	Maryla Bieniek - Majka, Anna Matuszczak
Tytuł	HORIZONTAL INTEGRATION PROCESSES IN THE LIGHT OF THE PARADIGM OF INDUSTRIAL AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF AGRICULTURE – CASE STUDY OF FRUIT AND VEGETABLE PRODUCERS
Title
Słowa kluczowe	industrial agriculture, sustainable agriculture, fruit and vegetable producer groups and organisations
Key words
Abstrakt	The aim of this article was to initiate a discussion on the possibility of implementing the paradigm of sustainable agriculture by integrated fruit and vegetable producers. On the basis of the literature review the concept of industrial and sustainable agriculture and the dual model combining the advantages of both ideas were presented. Research has shown that institutional solutions have inspired horticulturists to join producer groups/ /organisations, resulting in an increase in the number of products offered on the domestic and international market. The strength of the correlation analysed between the number of producer groups/organisations and the selected characteristics of the fruit and vegetable market showed that integrated producers have a greater impact on the vegetable market than fruit. This impact had the properties of industrial agriculture. The structure of Polish groups/organisations in terms of their number allows us to suppose that, as small, often family businesses, they have premises to implement the paradigm of sustainable agriculture using the dual model. However, such an idea requires further long-term institutional support.
Abstract
Cytowanie	Bieniek - Majka M., Matuszczak A.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n1_s21.pdf

Autor	Jarosław Gołębiewski
Tytuł	Zmiany na rynku energii odnawialnej w Unii Europejskiej w kontekście strategii cyrkularnej biogospodarki
Title	Changes in the market of energy from renewable sources in the UE under the conditions of the strategy of circular bioeconomy
Słowa kluczowe	gospodarka o obiegu zamkniętym, bioenergia, odpady
Key words	circular economy, bioenergy, waste
Abstrakt	Zwiększające się wraz z rozwojem cywilizacyjnym zapotrzebowanie na energię, przy wyczerpywaniu się jej tradycyjnych zasobów – głównie paliw kopalnych oraz towarzyszący ich zużyciu wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego, powodują zwiększenie zainteresowania wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. W opracowaniu dokonano oceny zmian w produkcji i zużyciu energii ze źródeł odnawialnych w warunkach rozwoju cyrkularnej biogospodarki. Przedstawiono ogólną strukturę rynku energii, a następnie przeanalizowano znaczenie bioenergii, pozostałych OZE i energii pochodzącej z odpadów w systemie energetycznym UE. Badania wykazały, że dotychczasowa polityka UE przyniosła znaczący wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w strukturze produkcji i zużycia energii w UE. Stwierdzono także, że wykorzystanie odpadów w produkcji energii jest w UE niskie i znacznie zróżnicowane między poszczególnymi krajami członkowskimi.
Abstract	The study evaluates changes in the production and consumption of energy from renewable sources in the conditions of the development of circular bioeconomy. The general structure of the energy market was presented and then the importance of bioenergy, other renewable energy sources and energy from waste in the EU energy system was analyzed. Research shows that the current EU policy has brought a significant increase in the use of renewable energy sources in the structure of energy production and consumption in the EU. It was also found that the use of waste in energy production in the EU is low and significantly diversified in individual member states.
Cytowanie	Gołębiewski J. (2018) Zmiany na rynku energii odnawialnej w Unii Europejskiej w kontekście strategii cyrkularnej biogospodarki.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 105, z. 2: 82-92
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2018_n2_s82.pdf

Autor	Wawrzyniec Czubak, Krzysztof Pawłowski
Tytuł	Identyfikacja sposobów implementacji II filaru WPR w krajach Europy Środkowo-Wschodniej
Title	Identification of ways of implementing the 2nd pillar of the CAP in Central and Eastern Europe countries
Słowa kluczowe	wspólna polityka rolna, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013, Unia Europejska, Europa Środkowo-Wschodnia, rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo
Key words	Common Agricultural Policy, Rural Development Program 2007–2013, European Union, Central and Eastern Europe, rural development, agriculture
Abstrakt	Bardzo znaczącą rolę w kształtowaniu obrazu nowoczesnej, europejskiej wsi odgrywa II filar wspólnej polityki rolnej. Jego wpływ na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich wydaje się oczywisty, chociażby ze względu na miejsce, jakie zajmuje w strukturze budżetu Unii Europejskiej. Bardzo istotne jest jednak ścisłe określenie efektów, jakie przynosi jego realizacja. Stąd w niniejszym artykule głównym celem było ukazanie przyczyn zróżnicowania implementacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013 w państwach środkowo- wschodniej Europy. Na tle różnic w sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej sektora rolnego dokonano oceny konstrukcji programów i porównano jego wpływ na zmiany zachodzące w sektorach rolnych tych krajów. Dla ukazania wpływu funduszy II filaru WPR zakres czasowy prezentujący zmiany w rolnictwie obejmuje lata przed i po integracji. Na ich podstawie dokonane zostało porównanie wdrażanych działań oraz struktury ich finansowania.
Abstract	The 2nd pillar of the Common Agricultural Policy plays a very significant role in shaping the image of a modern, European village. It’s impact on the development of agriculture and rural areas seems to be obvious, for example because of the place it occupies in the structure of the European Union budget. However, it’s very important to precisely determine the effects of its implementation. Therefore, in this article the main goal was to show the reasons for diversifying the implementation of the Rural Development Program 2007–2013 in the countries of Central and Eastern Europe. Against the background of differences in the economic and production situation of the agricultural sector, the design of the Programs was evaluated and it’s impact on changes in the agricultural sectors of these countries was compared. To show the impact of the funds of the second pillar of the CAP, the time range presenting changes in agriculture covers the years before and after integration. Based on them, a comparison of the implemented activities and the structure of their financing has been made.
Cytowanie	Czubak W., Pawłowski K. (2018) Identyfikacja sposobów implementacji II filaru WPR w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 124: 109-123
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2018_n124_s109.pdf

Autor	Karolina Pawlak
Tytuł	COMPARATIVE ADVANTAGES OF THE POLISH AGRI-FOOD SECTOR ON THE US MARKET
Title
Słowa kluczowe	comparative advantage, agri-food products, export, import, Poland, USA
Key words
Abstrakt	The aim of this paper is to identify the level and changes in comparative advantages of the Polish agri-food sector on the US market in 2004–2017. The following indicators were used in the comparative advantage analysis: Balassa’s Revealed Comparative Advantage (RCA), Vollrath’s Revealed Competitiveness (RC), the Revealed Symmetric Comparative Advantage (RSCA) and the Lafay’s Trade Balance Index (TBI). A product mapping scheme based on the level of comparative advantage (RSCA) and export specialisation (TBI) was made. This study was supplemented with the analysis of values for the trade balance and shares of individual groups of products in the structure of Poland’s exports to the US. The analyses showed that, in the years 2004–2017, Poland attained high comparative advantages in trade with these assortment groups, which were characterised by the relatively highest shares in the structure of exports to the US, as well as generated a high and frequently improving positive trade balance.
Abstract
Cytowanie	Pawlak K.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n2_s223.pdf

Autor	Łukasz Kopiński, Dariusz Paszko, Joanna Pawlak, Wioletta Wróblewska
Tytuł	Unijny eksport i import roślin ozdobnych – zmiany w ujęciu rodzajowym i geograficznym
Title	EU Export and Import of Ornamental Plants – Changes in Generic and Geographical Approach
Słowa kluczowe	handel zagraniczny, export, import, rośliny ozdobne, Unia Europejska, świat
Key words	foreigner trade, export, import, ornamental plants, European Union, World
Abstrakt	Celem artykułu była analiza zmian wartości unijnego handlu zagranicznego roślinami ozdobnymi w 1999 i 2014 roku w ujęciu rodzajowym i geograficznym. Uwzględniono wymianę handlową wewnątrzunijną, a także UE z krajami europejskimi spoza struktur Wspólnoty oraz Afryką, Bliskim Wschodem, Ameryką Płn., Ameryką Łacińską i pozostałymi regionami świata. Analizami objęto eksport i import roślin ozdobnych ogółem oraz siedmiu grup produktów kwiaciarskich. Analizowano saldo, poziom i dynamikę zmian handlu unijnego poszczególnymi grupami roślin ozdobnych z uwzględnieniem struktury geograficznej wymiany handlowej. Posłużono się indeksami o podstawie stałej oraz wykorzystano wskaźniki procentowe. Handel zagraniczny roślinami ozdobnymi UE charakteryzuje zasada bliskości geograficznej. Głównym dostawcą roślin ozdobnych w UE pozostaje Holandia, a głównym odbiorcą roślin ozdobnych z UE, ale o malejącym znaczeniu, były Niemcy. W handlu zagranicznym UE z innymi regionami świata wzrastała rola Afryki, jako dostawcy głównie kwiatów ciętych i sadzonek, malała rola Ameryki Płn. i Łacińskiej jako dostawców głównie zieleni ciętej. Znaczącymi odbiorcami cebul kwiatowych była Ameryka Płn. i Azja.
Abstract	The aim of the article was to analyze the changes in the value of EU foreign trade in ornamental plants in 1999 and 2014 in generic and geographical approach. Intra-EU trade, and the EU with European countries outside the Community, and Africa, the Middle East, North America, Latin America, and other regions of the world have been taken into account. The analysis covered the export and import of ornamental plants in total and seven groups of floricultural products. The balance, level and dynamics of changes of individual groups of ornamental plants in EU trade were analysed by taking into account the geographical structure of trade. The fixed base index and percentages were used. The foreign trade in ornamental plants of the EU is characterized by the principle of geographical proximity. The main supplier of decorative plants in the EU remains The Netherlands, and the main recipient of ornamental plants from the EU, but of decreasing importance, was Germany. In the EU's foreign trade with other regions of the world, the role of Africa grew as a supplier of mainly cut flowers and seedlings, it diminished the role of North and Latin America as suppliers of mainly cut greenery. Significant recipients of flower bulbs were North America and Asia.
Cytowanie	Kopiński Ł., Paszko D., Pawlak J., Wróblewska W. (2018) Unijny eksport i import roślin ozdobnych – zmiany w ujęciu rodzajowym i geograficznym.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 1: 319-330
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n1_s319.pdf

Autor	Marta Guth, Katarzyna Smędzik-Ambroży, Sebastian Stępień
Tytuł	Rola wspólnej polityki rolnej w kreowaniu dochodów gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej w kontekście zrównoważenia ekonomiczno-społecznego
Title	The Role of the Common Agricultural Policy in Creating Agricultural Incomes in the European Union in the Context of Socio-Economic Sustainability
Słowa kluczowe	wspólna polityka rolna, subsydia, zrównoważenie ekonomiczno-społeczne, dochody rolnicze, kraje UE.
Key words	Common Agricultural Policy, subsidies, economic and social sustainability, farm incomes, panel analysis, EU countries
Abstrakt	Celem publikacji jest określenie wpływu subsudiów wspólnej polityki rolnej (WPR) na poziom ekonomicznego i społecznego zrównoważenia gospodarstw rolnych w krajach Unii Europejskiej. Zakres przestrzenny obejmuje wszystkie kraje UE, a zakres czasowy lata 2005-2015. Główna konkluzja stanowi, iż dzięki wsparciu w ramach WPR średnie dochody gospodarstw rolnych zbliżają się do przeciętnych dochodów w sektorach pozarolniczych, jednak dystrybucja wsparcia dla gospodarstw rolnych jest nierówna względem ich siły ekonomicznej. To prowadzi do wzrostu dysparytetu dochodów pomiędzy małymi, średnimi i dużymi podmiotami. Innymi słowy, unijna polityka rolna poprawia ogólny poziom zrównoważenia ekonomicznego rolnictwa, ale nie spełnia kreterium zrównoważenia społecznego (w tym ujęciu rozumianego przez pryzmat bardziej równomiernej dystrybucji dochodów). Z tego punktu widzenia można stwierdzić, iż wsparcie rolnictwa w ramach WPR powinno być kontynuowane, aby zapobiec deprywacji dochodów rolniczych względem otoczenia, jednakże struktura tego wsparcia musi być zmieniona w kierunku bardziej sprawiedliwego podziału funduszy.
Abstract	The aim of the paper is to determine the influence of the Common Agricultural Policy’s (CAP) subsidies on the level of economic and social sustainability of farms in the European Union countries. Spatial scope covers all EU countries and the time range covers the years of 2005-2015. The main finding is that, thanks to the CAP support, the average income of farm households is approaching the average income of non-agricultural sectors, but distribution of this support is uneven among the farms. This leads to an increase in income disparities for small, medium and large farms. In other words, the EU’s agricultural policy improves the general level of economic sustainability of the agricultural sector, but it is not an instrument serving the income equilibrium (as a social element of sustainability). From the point of view of the sustainable development paradigm, support for agriculture should be continued to prevent deprivation of agricultural income in relation to non-agricultural income. However the structure of CAP support should be changed towards a more equable distribution of money, as it now leads to differentiation of income of small and large farms.
Cytowanie	Guth M., Smędzik-Ambroży K., Stępień S. (2018) Rola wspólnej polityki rolnej w kreowaniu dochodów gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej w kontekście zrównoważenia ekonomiczno-społecznego.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 295-305
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s295.pdf

Autor	Paweł Smoliński
Tytuł	Zmiany cen skupu podstawowych produktów rolnych jako wskaźnik stabilizacji krajowych rynków rolnych objętych interwencją rynkową
Title	Changes in the procurement prices of basic agricultural products as a stabilisation index of domestic agricultural markets covered by market intervention
Słowa kluczowe	Agencja Rynku Rolnego (ARR), miernik, wskaźnik, interwencja rynkowa, stabilizacja rynków rolnych
Key words	Agricultural Market Agency (ARR), measure, indicator, market intervention, stabilisation of agricultural markets
Abstrakt	Celem artykułu była ocena konstrukcji stosowanego wskaźnika stabilizacji rynków rolnych w Polsce podlegających interwencji rynkowej, który oparto na zmianach średniorocznych krajowych cen skupu podstawowych produktów rolnych, a także obliczenie i analiza wartości tego wskaźnika w latach 2004–2017. Analiza wykazała, że z powodu znacznej zależności krajowych cen skupu od cen w innych krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten może być wykorzystywany do oceny działalności instytucji interwencyjnej w Polsce po uwzględnieniu wpływu cen unijnych na rynek krajowy.
Abstract	The aim of the article was to assess the structure of the applied stabilisation index of agricultural markets in Poland subject to market intervention, which was based on changes in average annual domestic procurement prices of basic agricultural products, as well as the calculation and analysis of the value of this indicator in 2004–2017. The analysis showed that due to the significant dependence of domestic procurement prices on prices in other European Union countries, this ratio can be used to assess operations of the intervention institution in Poland after considering the impact of EU prices on the domestic market.
Cytowanie	Smoliński P. (2018) Zmiany cen skupu podstawowych produktów rolnych jako wskaźnik stabilizacji krajowych rynków rolnych objętych interwencją rynkową.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 123: 55-68
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2018_n123_s55.pdf

Autor	Agnieszka Kozera
Tytuł	Własny potencjał dochodowy gmin wiejskich w Polsce
Title	OWN INCOME POTENTIAL OF RURAL COMMUNES IN POLAND
Słowa kluczowe	własny potencjał dochodowy, dochody własne, gminy, gminy wiejskie, typy funkcjonalne
Key words	own income potential, own income, communes, rural communes, functional types
Abstrakt	Własny potencjał dochodowy samorządów gminnych stanowi jeden z czynników pozwalających kreować stabilny rozwój lokalny. Jego poziom, jak i struktura są jednak silnie zróżnicowane nie tylko pomiędzy gminami różnych typów administracyjnych, ale także wewnątrz tych grup, a szczególnie wśród gmin wiejskich. Celem głównym artykułu jest analiza kształtowania się własnego potencjału dochodowego wśród gmin wiejskich w Polsce. Analizie poddano kształtowanie się własnego potencjału dochodowego gmin wiejskich na tle pozostałych typów administracyjnych gmin w latach 2007-2016, a także wewnętrzne zróżnicowanie gmin wiejskich w tym zakresie w zależności od reprezentowanego typu funkcjonalnego. Badania przeprowadzono w oparciu o dane statystyczne pochodzące z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, które przetworzono z wykorzystaniem podstawowych metod statystyki opisowej i metod taksonomicznych.
Abstract	Own income potential of local government units is one of the factors that contribute to stable local development. Its level and structure, however, are strongly differentiated not only between the communes of different types of administration, but also within these groups, and especially among rural communes. The main aim of the article is to analyze the development of own income potential among rural communes in Poland. The analysis of the income potential of rural communes was carried out on the background of other administrative types of communes in the years 2007-2016, as well as was conducted the research of internal diversity of rural communes in this area, depending on the type of the functional type. The research was conducted on the basis of data from the Local Data Bank of the Central Statistical Office, which were processed using basic methods of descriptive statistics and taxonomic methods.
Cytowanie	Kozera A. (2018) Własny potencjał dochodowy gmin wiejskich w Polsce.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 19(68): 95-106
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2018_n68_s95.pdf

Autor	Romana Głowicka-Wołoszyn, Agnieszka Kozera
Tytuł	IDENTIFICATION OF FUNCTIONAL TYPES OF RURAL COMMUNES IN POLAND
Title
Słowa kluczowe	rural communes, functional types of rural communes, Ward’s method, k-means method
Key words
Abstrakt	The aim of the research was to identify the functional structure of rural communes in Poland. The functional types were further characterized and spatially delimited. The research drew on 2015 data from the Central Statistical Office database, Local Data Bank and statistical yearbooks: ‘Voivodship, subregions, poviats and communes’. Identification of functional types of rural communes in Poland employed a structural approach that classifies an administrative unit according to its prevalent social and economic functions. The optimal number of typological classes was first determined from the dendrogram produced by the Ward’s method. Then, the k-means method was employed to perform the actual classification.
Abstract
Cytowanie	Głowicka-Wołoszyn R., Kozera A.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n1_s109.pdf

Autor	Yuriy Klapkiv, Yaroslav Kostetskyi, Petro Putsenteilo
Tytuł	MODERN CHALLENGES OF AGRARIAN BUSINESS IN UKRAINE ON THE WAY TO EUROPE
Title
Słowa kluczowe	agrarian sector, agro-industrial complex, agricultural enterprises, institutional structures, EU, economic policy, export
Key words
Abstrakt	It is established that the Ukrainian agrarian sector in recent years suffered quite serious reformational impacts on the institutional environment of the functioning of economic actors, in particular the influence of regulators on the transformation of agricultural development. It is substantiated that under institutional transformations it is appropriate to understand the changes that occur as part of the creation of new rules of conduct of participants, containing a specific mechanism for ensuring compliance with these rules, as well as improving organizational and economic regulators within the existing set of rules for all participants It is determined that the institutional system is a structured set of interrelated informal rules that determine, on the one hand, a system of incentives for increasing the efficiency of interaction between subjects of the agrarian economy, and, on the other hand, restricts the activities of economic agents, which create a certain framework for implementation their target functions in accordance with the law and public interests.
Abstract
Cytowanie	Klapkiv Y., Kostetskyi Y., Putsenteilo P.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n1_s250.pdf

Autor	Waldemar Gostomczyk
Tytuł	System aukcyjny jako nowy sposób wspierania OZE
Title	The Auction System as a New Way to Promote Renewable Energy
Słowa kluczowe	odnawialne źródła energii, system aukcyjny, rynek OZE
Key words	renewable energy sources, auction system, renewable energy market
Abstrakt	W artykule dokonano analizy zarówno obowiązujących, jak i projektowanych aktów prawnych w zakresie promowania i wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Model gospodarki energetycznej oparty na źródłach odnawialnych różnie jest realizowany w poszczególnych państwach. Przy coraz większym udziale OZE oraz poziomu celów na kolejne lata istotne jest aby osiągnięte zostały one przy jak najniższym koszcie wsparcia ze środków publicznych. Z tego względu wiele państw zdecydowało się na stopniowe przechodzenie na system aukcyjny, dający kontrolę kosztów, struktury i przyrostu mocy nowych instalacji OZE. Problemem badawczym jest ocena skuteczności systemu aukcyjnego na tle dotychczas stosowanych instrumentów, zarówno pod względem przyrostu nowych mocy wytwórczych, jak i kosztów osiągania zamierzonych celów. Zagadnienia te, ze względu na krótki okres funkcjonowania nowego systemu nie zostały jeszcze właściwie rozpoznane. W opracowaniu wykorzystano dane pochodzące z lat 2010-2018. Zakres przestrzenny obejmował głównie Polskę, ale również posłużono się przykładami pochodzącymi z innych państw na świecie. W badaniach i analizach posłużono się metodą porównawczą oraz zestawieniem poszczególnych technologii wytwarzania energii odnawialnej według analizowanych wartości. Przyjęto hipotezę, że system aukcyjny oparty na zasadach konkurencyjnych, skuteczniej i przy niższym wsparciu środków publicznych pozwoli osiągać cele związane z promocją odnawialnych źródeł energii.Celem artykułu jest przedstawienie dotychczasowego i nowego systemu wsparcia OZE, cen uzyskiwanych w aukcjach oraz pierwszych doświadczeń z jego wprowadzenia. Materiałem badawczym były materiały statystyczne Eurostatu i GUS-u, dokumenty Komisji Europejskiej, Ministerstwa Energii, Urzędu Regulacji Energetyki, raporty dotyczące systemów wsparcia z krajów europejskich i Polski. Metody badawcze wykorzystane w pracy to analizy dokumentów, aktów normatywnych, kolejnych nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz wydanych na ich podstawie rozporządzeń. Dokonano również oceny i rozpoznanie poziomu wsparcia w systemie aukcyjnym w państwach, które już od wielu lat stosują ten instrument. Analizy te pozwoliły ocenić dotychczasowe efekty przeprowadzonych aukcji, ich zalety i wady, sformułować wnioski w zakresie zmian organizacyjnych zapewniających sprawne funkcjonowanie systemu aukcyjnego.
Abstract	The article analyzes both existing and proposed legal acts in the field of promoting and generating energy from renewable sources. The model of energy management based on renewable sources is implemented differently in individual countries. With the increasing share of renewable energy and the level of objectives for the coming years, it is essential that they are achieved with the lowest possible cost of support from public funds. For this reason, many countries have decided to gradually move to the auction system, giving control over the costs, structure and capacity increase of new RES installations. The research problem is the evaluation of the effectiveness of the auction system against the background of the instruments used so far, both in terms of the increase in new generation capacities and the costs of achieving the intended objectives. These issues, due to the short period of functioning of the new system, have not been properly identified yet. The study uses data from the years 2010-2018. The spatial range was mainly in Poland, but examples from other countries around the world were also used. The research and analysis used a comparative method and a list of individual renewable energy production technologies according to the analyzed values. It has been hypothesized that an auction system based on competitive principles, more effectively and with lower support of public funds will allow for achieving goals related to the promotion of renewable energy sources.The aim of the article is to present the current and new RES support system, prices obtained in auctions and the first experience in its implementation. The research material were Eurostat and GUS statistical materials, documents from the European Commission, the Ministry of Energy, the Energy Regulatory Office, reports on support systems from European countries and Poland. Research methods used in the work include analysis of documents, normative acts, subsequent amendments to the Act on renewable energy sources and regulations issued on their basis. The assessment and recognition of the level of support in the auction system in countries that have been using this instrument for many years was also made. These analyses allowed the assessment of the effects of the auctions carried out, their advantages and disadvantages, and helped formulate conclusions in the field of organizational changes ensuring efficient functioning of the auction system.
Cytowanie	Gostomczyk W. (2018) System aukcyjny jako nowy sposób wspierania OZE.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 113-133
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s113.pdf

Autor	Paweł Boczar
Tytuł	Białko roślinne – źródła, koszty produkcji i jakość
Title	Plant Protein – Sources, Production Costs and Quality
Słowa kluczowe	białko, koszty produkcji, wartość odżywcza białka
Key words	protein, production costs, protein quality
Abstrakt	Białko należy do podstawowych składników odżywczych niezbędnych do utrzymania życia. Światowe prognozy pokazują, że będzie to podstawowy makroskładnik limitujący światowe bezpieczeństwo żywnościowe. W światowej strukturze spożycia dominuje białko pochodzenia roślinnego, a podstawowym źródłem białka roślinnego są zboża - wśród nich pszenica. W artykule założono, że głównym źródłem dla rosnącego popytu na białko pozostaną dotychczasowe jego źródła, ponieważ czynnikami decydującymi o wykorzystaniu danego surowca jest jego dostępność, koszt i jakość. Z tego powodu w artykule podjęto próbę charakterystyki głównych źródeł białka roślinnego pod względem wielkości produkcji białka z jednostki powierzchni, kosztów produkcji 1 kg białka i jego jakości. Analizę kosztów produkcji poszczególnych źródeł białka wykonano na podstawie danych z gospodarstw z krajów (lub grupy krajów) głównych jego producentów lub eksporterów. Jakość białka roślinnego scharakteryzowano przy użyciu wskaźnika aminokwasu ograniczającego oraz wskaźnika aminokwasu ograniczającego skorygowanego o strawność rzeczywistą białka. Spośród analizowanych źródeł białka największy plon z jednostki powierzchni oraz najmniejsze bezpośrednie koszty produkcji posiada białko z soi. Białko to również charakteryzuje się największą wartością biologiczną uwzględniając wartość wskaźnika aminokwasu ograniczającego skorygowanego o strawność rzeczywistą białka.
Abstract	Protein is one of the basic nutrients necessary to maintain life. Global forecasts show that protein will be the basic macro component limiting global food security. Vegetable protein dominates the global structure of protein consumption. The primary source of vegetable protein are cereals, and among them, wheat. The article assumes that the main source for the growing protein demand will remain its current sources, because the factors determining the use of a given raw material are its availability, cost and quality. Therefore, the article attempts to characterize the main sources of vegetable protein in terms of protein production per unit area, production costs of 1 kg protein and their quality. The analysis of production costs of individual protein sources was made on the basis of data from farms belonging to the countries (or groups of countries) of its main producers or exporters. The quality of the analyzed proteins was characterized using: Chemical Score (SC) and Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score (PDCAAS). From among the protein sources which were analyzed, the highest yield per unit area and the lowest direct production costs are found in soy protein. This protein is also characterized by the highest biological value considering the value of PDCAAS.
Cytowanie	Boczar P. (2018) Białko roślinne – źródła, koszty produkcji i jakość.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 122-132
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s122.pdf

Autor	Katarzyna Kita
Tytuł	Zmiany samowystarczalności żywnościowej wybranych krajów azjatyckich
Title	Changes in food self-suffi ciency of selected Asian countries
Słowa kluczowe	samowystarczalność żywnościowa, spożycie produktów rolno-żywnościowych, ryż, ASEAN
Key words	food self-suffi ciency, agri-food consumption, rice, ASEAN
Abstrakt	Celem artykułu jest określenie zmian poziomu samowystarczalności żywnościowej w krajach ASEAN, definiowanej jako relacja między krajowym zużyciem a produkcją z wyodrębnieniem konsumpcji poszczególnych artykułów rolno-spożywczych. Z uwagi na uwarunkowania historyczne, geograficzne i kulturowe ryż jest w centrum zainteresowania rządów krajów ASEAN. Tylko w Tajlandii, Wietnamie i Kambodży wskaźnik samowystarczalności przewyższał 100%. Z kolei we wszystkich krajach członkowskich produkcja zaspokajała potrzeby rynku wewnętrznego w zakresie roślin cukrodajnych. Stosunkowo największe braki w produkcji odnotowano w odniesieniu do mleka. Zaobserwowano także wzrost spożycia produktów rolno-spożywczych zarówno pochodzenia roślinnego (z wyjątkiem zbóż, roślin okopowych), jak i zwierzęcego. Przy czym większą dynamiką charakteryzowała się konsumpcja tych ostatnich. Odnotowany rosnący popyt na produkty pochodzenia zwierzęcego jest efektem szybkiego rozwoju społeczno-gospodarczego krajów ASEAN, w ślad za którym następują zmiany w strukturze konsumpcji żywności w kierunku wzorców obserwowanych w krajach rozwiniętych.
Abstract	The aim of the article is to discuss changes food self-sufficiency in ASEAN countries, defined as the proportion of domestic consumption to domestic production. With regard to rice, which due to historical, geographical and cultural conditions is the focus of the governments of all member countries in ASEAN, only in Thailand, Vietnam and Cambodia the self-sufficiency rate exceeded 100%. In turn, in all Member States, production has met the needs of the internal markets in the field of sugar crops. Relatively biggest shortages of production were noticed for milk. An increase in the consumption of agri-food products of both vegetable origin and animal products was observed. But the consumption of the latter was more dynamic. The growing demand for products of animal origin is the result of rapid socio-economic development of ASEAN countries, followed by changes in the structure of food consumed towards patterns observed in developed countries.
Cytowanie	Kita K. (2018) Zmiany samowystarczalności żywnościowej wybranych krajów azjatyckich.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 121: 55-70
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2018_n121_s55.pdf

Autor	Iwona Batyk
Tytuł	Wybrane wskaźniki zachowań Rosjan na rynku polskim ze szczególnym uwzględnieniem rynku rolno-spożywczego w latach 2010-2017
Title	Selected Factors of Russian Behavior on the Polish Market with Particular Regard to the Agri-Food Market in 2010-2017
Słowa kluczowe	Federacja Rosyjska, rynek przygraniczny, konsument, embargo, wydatki
Key words	Russian Federation, cross-border market, consumer, embargo, expenses
Abstrakt	Celem opracowania jest analiza wybranych wskaźników ilustrujących zachowania Rosjan na rynku polskim ze szczególnym uwzględnieniem rynku rolno-spożywczego, oraz wskazanie najważniejszych zmian jakie zaszły w latach 2010-2017. Do weryfikacji założeń wykorzystano analizę ruchu granicznego, celu i częstotliwości przyjazdów Rosjan do Polski, a także wielkości i struktury wydatków poniesionych przez Rosjan w Polsce w analizowanym okresie. Artykuł jest wynikiem analizy literatury i opracowań statystycznych. Do analizy danych wykorzystano metody: opisową, szeregów czasowych oraz wnioskowania. Ruch graniczny na granicy polsko-rosyjskiej charakteryzuje zmienność dynamiki przyjazdów Rosjan do Polski, na którą wpływ mają m.in. przepisy regulujące zasady funkcjonowania ruchu granicznego między Rzeczypospolitą Polską a Federacją Rosyjską, relacje cenowe pomiędzy sąsiadującymi krajami oraz niestabilna sytuacja międzynarodowa. Wszelkie zmiany przepisów regulujących przepływ towarów i usług na granicy polsko-rosyjskiej, znalazły odzwierciedlenie w celu i częstotliwości przyjazdów Rosjan do Polski oraz w wysokości wydatków poniesionych w Polsce.
Abstract	The aim of the study is to analyze selected indicators defining the behavior of Russians on the Polish market with particular regard to the agri-food market, and to identify the most important changes that have occurred between 2010-2017. To verify the assumptions, the analysis of border traffic, purpose and frequency of arrivals of Russians to Poland was used, as well as the size and structure of expenses incurred by the Russians in Poland in the analyzed period. The article is the result of an analysis of literature and statistical studies. Data analysis was based on: descriptive methods, time series and inference. Border traffic on the Polish-Russian border is characterized by the variability of the dynamics of Russian arrivals to Poland, influenced by the regulations governing the functioning of border traffic between the Republic of Poland and the Russian Federation, price relations between neighboring countries and the international situation. All changes to the regulations governing the flow of goods and services on the Polish-Russian border were reflected in the purpose and frequency of arrivals of Russians to Poland and in the amount of expenses incurred by them in Poland.
Cytowanie	Batyk I. (2018) Wybrane wskaźniki zachowań Rosjan na rynku polskim ze szczególnym uwzględnieniem rynku rolno-spożywczego w latach 2010-2017.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 7-22
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s7.pdf

Autor	Iwona Batyk
Tytuł	Zmiany w polskim handlu zagranicznym produktami rolno spożywczymi z Federacją Rosyjską w latach 2006-2015
Title	Changes in Polish Foreign Trade in Agri-Food Products with the Russian Federation in 2006-2015
Słowa kluczowe	Rosja, handel zagraniczny, produkty rolno-spożywcze, embargo
Key words	Russian Federation, foreign trade, agri-food products, embargo
Abstrakt	Celem artykułu jest wskazanie najważniejszych zmian w polskim handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi z Federacją Rosyjską w latach 2006-2015. Do weryfikacji celu wykorzystano analizę zmian w czasie oraz analizę struktury handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi w latach 2006-2015. Artykuł jest wynikiem analizy literatury i opracowań statystycznych. Zastosowane dane pochodzą z Roczników Statystycznych Handlu Zagranicznego. Wymianę handlową towarami rolno-spożywczymi charakteryzuje znaczna przewaga eksportu z Polski do Rosji nad importem. Wartość obrotów istotnie zmniejszyła się po wprowadzeniu w 2014 r. przez Federację Rosyjską ograniczeń w imporcie tych produktów z krajów Unii Europejskiej. Dynamika eksportu do Rosji zależna była od kategorii towarów. Największe zmiany dotyczyły produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, ponieważ ich eksport obarczony był wysokim stopniem barier handlowych, wynikających przede wszystkim z sytuacji geopolitycznej. Do poprawy polsko-rosyjskich relacji gospodarczych i handlowych konieczna jest akceptacja przez Rosję norm unijnych na produkcję oraz certyfikację weterynaryjną i fitosanitarną produktów rolno-spożywczych.
Abstract	The aim of the article is to identify the most important changes in Polish foreign trade in agri-food products with the Russian Federation in the years 2006-2015. To verify these shifts, changes over time and the structure of foreign trade in agri-food products in 2006-2015 were analyzed. The value of Poland's foreign trade turnover with Russia, the turnover balance and the share of agri-food products in trade were presented. The value of imports and exports in the categories of agri-food product groups and the dynamics of the import and export of agri-food products was also presented. The article is the result of the analysis of literature and statistical studies. Data from the Statistical Yearbook of Foreign Trade was used. Trade exchange of agri-food products is characterized by an advantage of exports from Poland to Russia. The value of trading these products was reduced after the restrictions of the Russian Federation in 2014 on the import of these products from the EU. The dynamics of exports to Russia were dependent on the category of products. The most significant changes were related to products of plant and animal origin, because their exports depended on trade barriers resulting from the geopolitical situation. To improve Polish-Russian economic and trade relations, Russia must accept EU standards for the production and veterinary and phytosanitary certification of agri-food products.
Cytowanie	Batyk I. (2018) Zmiany w polskim handlu zagranicznym produktami rolno spożywczymi z Federacją Rosyjską w latach 2006-2015.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 1: 23-37
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n1_s23.pdf

Autor	Zenon Pokojski
Tytuł	IN SEARCHING FOR BUSINESS MODEL OPEN FOR INNOVATIONS ON AGRICULTURAL MARKET – CONCEPTUAL APPROACH
Title
Słowa kluczowe	open innovations, business model, cooperation platform, foundation
Key words
Abstrakt	Open innovation requires skills to manage various processes of knowledge development, such as the ability to acquire knowledge, its commercialization, development and protection of intellectual property, shaping the relationship between the company and its surroundings. Many companies declare openness to innovations, at the same time the organizational structure, existing procedures, management culture, incentive systems are not ready to seek and transfer knowledge. The biggest challenge for managers is to carry out a transformation process from closed organization to an origination that is open to innovation. The article analyses the possibility of building an organizational and legal structure with the so-called ‘permeable borders’, open to innovation. After reviewing the literature, analysing the cases of chemical companies, conducting interviews with members of the Grupa Azoty Puławy consortium, I propose a cooperation platform for various organizations operating for the agricultural market which is open to acquiring and implementing innovations, but also for outsourcing.
Abstract
Cytowanie	Pokojski Z.
HTML	wersja html
Pełny tekst	ESARE_2018_n1_s237.pdf

Autor	Jerzy Bieńkowski, Radosław Dąbrowicz, Małgorzata Holka, Janusz Jankowiak
Tytuł	Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region
Title	Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region
Słowa kluczowe	carbon footprint, beef production, emission of greenhouse gases, life cycle assessment, agriculture
Key words	carbon footprint, beef production, emission of greenhouse gases, life cycle assessment, agriculture
Abstrakt	Animal production is a significant source of greenhouse gas (GHG) emissions. One of the major challenges in sustainable management is to mitigate the effects of climate change by reducing GHG emissions. The diversity of animal production systems and accompanying diversification of technological processes, mean that specific production effects can be obtained at different levels of GHG emissions. The aim of the study was to determine the carbon footprint (CF) of beef cattle grown in a conventional system (i.e. indoor confinement). The research was carried out on the beef cattle farm belonging to a large-area enterprise, Długie Stare Ltd. The beef cattle production system consisted of the following subsystems: a basic breeding herd (consisting of suckler cows, replacement heifers and calves up to 6.5 months), breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls. The method of life cycle analysis (LCA) in the stages from "cradle-to-farmgate" was used to assess the GHG emissions associated with the production of beef cattle. The average CF in the entire beef cattle production system was 25.43 kg of CO2 kg-1 of live weight of marketed cattle, while in the individual subsystems of basic breeding herd, breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls, the CF (after GHG allocation) was: 11.0 kg CO2 eq., 34.30 kg CO2 eq., 27.32 and 25.40 kg CO2 eq., respectively. GHG emissions associated with young calves staying in the cow-calf pairs until weaning (in the period from 0-6.5 months), had a decisive influence on the final CF in each of the subsystems of beef cattle production. The second important factor directly affecting the CF was GHG emissions related to methane (CH4) enteric fermentation and manure management. Knowledge of factors affecting the CF structure allows better identification of critical areas in production processes with high GHG emission potential. Information on the CF of beef cattle and beef meat responds to a wider societal demand for the ecological characteristics of market products, which ultimately contributes to improving their market competitiveness.
Abstract	Animal production is a significant source of greenhouse gas (GHG) emissions. One of the major challenges in sustainable management is to mitigate the effects of climate change by reducing GHG emissions. The diversity of animal production systems and accompanying diversification of technological processes, mean that specific production effects can be obtained at different levels of GHG emissions. The aim of the study was to determine the carbon footprint (CF) of beef cattle grown in a conventional system (i.e. indoor confinement). The research was carried out on the beef cattle farm belonging to a large-area enterprise, Długie Stare Ltd. The beef cattle production system consisted of the following subsystems: a basic breeding herd (consisting of suckler cows, replacement heifers and calves up to 6.5 months), breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls. The method of life cycle analysis (LCA) in the stages from "cradle-to-farmgate" was used to assess the GHG emissions associated with the production of beef cattle. The average CF in the entire beef cattle production system was 25.43 kg of CO2 kg-1 of live weight of marketed cattle, while in the individual subsystems of basic breeding herd, breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls, the CF (after GHG allocation) was: 11.0 kg CO2 eq., 34.30 kg CO2 eq., 27.32 and 25.40 kg CO2 eq., respectively. GHG emissions associated with young calves staying in the cow-calf pairs until weaning (in the period from 0-6.5 months), had a decisive influence on the final CF in each of the subsystems of beef cattle production. The second important factor directly affecting the CF was GHG emissions related to methane (CH4) enteric fermentation and manure management. Knowledge of factors affecting the CF structure allows better identification of critical areas in production processes with high GHG emission potential. Information on the CF of beef cattle and beef meat responds to a wider societal demand for the ecological characteristics of market products, which ultimately contributes to improving their market competitiveness.
Cytowanie	Bieńkowski J., Dąbrowicz R., Holka M., Jankowiak J. (2018) Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 23-35
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s23.pdf