Wyniki wyszukiwania

Autor	Joanna Bereżnicka
Tytuł	Struktura aktywów a poziom ich rentowności w gospodarstwach rodzinnych
Title	The Asset Structure and the Level of ROA in Family Farms
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract	The article analyzes the structure and return on assets (ROA) in both static and dynamic way in family farms. Basing on the two groups of farms, it was stated that the structure diversified the assets owned. The study showed that the internal structure of the assets in separate groups was similar. However, the farms which showed lower immobility estate reached a higher level of return on assets. But it was a lower value of assets, because a group with higher level of immobilization made a better financial results.
Cytowanie	Bereżnicka J. (2012) Struktura aktywów a poziom ich rentowności w gospodarstwach rodzinnych.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 97: 31-41
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2012_n97_s31.pdf

Autor	Tomasz Berbeka, Barbara Kutkowska
Tytuł	Wspólna Polityka Rolna wobec wyzwań rolnictwa na Dolnym Śląsku
Title	Common Agricultural Policy in the face of challenges of agriculture on Lower Silesia
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	W opracowaniu przedstawiono ocenę udziału rolnictwa dolnośląskiego w absorpcji środków finansowych przeznaczanych dla gospodarstw rolnych. Dokonano także próby określenia miejsca woj. dolnośląskiego w skali kraju. Dla rolnictwa dolnośląskiego największe znacznie miały takie instrumenty jak: dopłaty bezpośrednie oraz wsparcie terenów ONW, programy rolnośrodowiskowe oraz renty strukturalne. Po roku 2007 także instrumenty wsparcia grup producentów rolnych, modernizację gospodarstw rolniczych oraz działania na rzecz poprawy infrastruktury rolniczej i leśnej. Obecny kształt wsparcia finansowego kierowanego dla gospodarstw rolnych umacnia w regionie przede wszystkim gospodarstwa większe obszarowo o roślinnym profilu produkcji. Instrumenty WPR nie przyczyniły się do oczekiwanego rozwoju produkcji zwierzęcej w województwie, nie udało się również stworzyć odpowiedniej bazy przetwórczej w sektorze rolno- -spożywczym. Działania z zakresu rent strukturalnych oraz jednorazowej premii dla młodych rolników wpłynęły korzystnie na przemiany obszarowe rolnictwa dolnośląskiego, z drugiej jednak strony płatności bezpośrednie proces ten spowalniają faworyzując pośrednio właścicieli nieruchomości rolnych. Istotnym wyzwaniem pozostaje kwestia upełnorolnienia gospodarstw rodzinnych w oparciu o grunty Skarbu Państwa. Szansą dla rolnictwa dolnośląskiego, a w szczególności jego dywersyfikacji, są proponowane zmiany we WPR po roku 2013 – które prawdopodobnie wpłyną na dywersyfikację upraw, będą korzystniejsze dla gospodarstw mniejszych obszarowo, a „greening” oraz modulacja w połączeniu z degresją w płatnościach obszarowych dla gospodarstw większych obszarowo spowoduję zmiany w produkcji na bardziej przyjazne środowisku i służące realizacji rozwoju zrównoważonego. Najistotniejszą formą wsparcia pozostaną w dalszym ciągu płatności bezpośrednie w ramach nowego systemu.
Abstract	In the study the share of financial assets absorption intended for agricultural farms of Lower - Silesian agriculture was introduced. The test of province place qualification in country scale were also executed. For Lower Silesian agriculture the largest meaning had such instruments as: direct payments and support for less favoured areas, agri-environmental programmes and structural pensions. After the year 2007 also the support instruments for agricultural producers groups, modernization of agricultural farms and action for improvement of agricultural and forest infrastructure. The present shape of the financial support steered for agricultural farms strengthens in the region first of all larger scale farms with plant production profile. The instruments of Common Agricultural Policy did not contribute to expected development of the animal production in the Provence and was not also successful to create the suitable processing base in agri-food sector. Actions from the range of structural pensions and single bonus for young farmers positively influenced for agrarian transformations of Lower -Silesian agriculture, however from the other hand the direct payments favouring the owners of agricultural properties slow down this processes. The essential challenge remains the support for family farms in the range of land turnover from State land resources. The chance for Lower -Silesian agriculture, and in the peculiarity of its diversification are proposed changes in Common Agricultural Policy after the year 2013 - which probably will influence on diversification of tillages, be more profitable for smaller farms but the „greening” and modulation in the connection with „capping” for larger farms will cause the changes in production on environmental more friendly and fulfilling the realization of sustainable development. The direct payments will stay the most essential form of support in frames of new system.
Cytowanie	Berbeka T., Kutkowska B. (2012) Wspólna Polityka Rolna wobec wyzwań rolnictwa na Dolnym Śląsku.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 8(57): 266-278
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2012_n57_s266.pdf

Autor	Joanna Bereżnicka
Tytuł	Poziom kapitału obrotowego a możliwości generowania kapitału finansowego w rodzinnych gospodarstwach rolniczych
Title	THE LEVEL OF WORKING CAPITAL AND OPORTUNITIES TO GENERATE FINANCIAL CAPITAL IN FAMILY FARMS
Słowa kluczowe	kapitał obrotowy, rentowność, płynność, środki pieniężne
Key words	working capital, profitability, liquidity, cash
Abstrakt	W opracowaniu dokonano oceny zdolności generowania kapitału finansowego (środków pieniężnych) w rodzinnych gospodarstwach rolnych w zależności od poziomu kapitału obrotowego netto. Badaniami objęto gospodarstwa uczestniczące w systemie zbierania danych polskiego FADN w latach 2004-2008. Zastosowano podział według kwartyli. Gospodarstwa o dużym kapitale obrotowym wykazywały znacznie większe możliwości w zakresie generowania środków pieniężnych, ale coraz wyższą efektywność w tym zakresie realizowały gospodarstwa z dolnego kwartyla.
Abstract	This paper presents an analysis of the ability to generate financial capital (cash) in the family farm depending on the level of net working capital. The study comprises farms participating in data collection in the Polish FADN in the period 2004-2008. A division into quartiles was implemented. Farms with high working capital showed a much greater ability to generate cash, but a better efficiency in this area was seen in farms from the bottom quartile.
Cytowanie	Bereżnicka J. (2011) Poziom kapitału obrotowego a możliwości generowania kapitału finansowego w rodzinnych gospodarstwach rolniczych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 98, z. 4: 49-55
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2011_n4_s49.pdf

Autor	Jacek Maśniak
Tytuł	Znaczenie polityki rolnej państwa w rozwoju rynku ziemi rolniczej w Polsce
Title	The importance of Agricultural Policy In The Development Of Farmland Market In Poland
Słowa kluczowe	gospodarka ziemią, rynek ziemi rolniczej, prywatyzacja, nacjonalizacja
Key words	land management, agricultural land market, privatization, nationalization
Abstrakt	Celem artykułu jest przedstawienie znaczenia polityki państwa w funkcjonowaniu rynku ziemi rolniczej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem takich działań, jak nacjonalizacja i prywatyzacja ziemi. Działania te zostały przedstawione na tle rynku ziemi rolniczej w Polsce. W ramach polityki kształtowania ustroju rolnego państwo wpływa na rozdysponowanie ziemi pomiędzy sektor prywatny i publiczny. Wspierany jest przepływ ziemi do przedsiębiorstw mających status gospodarstwa rodzinnego, co ogranicza rozwój innych jednostek gospodarczych. Jest to sprzeczne z racjonalnością ekonomiczną, gdyż w efekcie takiego modelowania rolnictwa blokowany jest przepływ ziemi do tych przedsiębiorstw, które wykazują największą zdolność do zaspakajania potrzeb konsumentów.
Abstract	This article presents the importance of state policy in the agricultural land market in Poland, with particular emphasis on measures such as nationalization and privatization of land. These activities are presented against the background of the agricultural land market in Poland. The policy on the agricultural system of the state affects the disposal of land between the private and public sectors. The flow of land to the farms with the status of family farms is supported, which limits the development of other economic units. This is contrary to economic rationality, as a result of such modeling is blocking the flow of agricultural land to those farms which show the greatest ability to satisfy consumer needs.
Cytowanie	Maśniak J. (2011) Znaczenie polityki rolnej państwa w rozwoju rynku ziemi rolniczej w Polsce .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 98, z. 3: 108-117
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2011_n3_s108.pdf

Autor	Paweł Grzelak
Tytuł	Ocena ekonomiczno-rynkowych efektów wsparcia finansowego rolnictwa ekologicznego w Polsce na podstawie studiów przypadku z województwa mazowieckiego
Title	Assessment of economic and market impact of the financial support of organic farming in Poland on the basis of a case study from Mazovia voivodship
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract	The significance of organic farming in the World is increasing constantly. Especially in the European Union, partially through the more environmentally orientated reforms of the CAP. Moreover it combines economic, social and environmental objectives. Implementation of financial support made the growth of the number of organic farms in Poland possible. Unfortunately this process didn’t influence the development of the organic market. This research paper confirms the negative impacts of enforcement of organic financial support in Poland. In the future, this could result in the change in the target group for the subsidies towards organic farms that produce goods mainly for the organic market. But it will also reduce support for small family farms which future, in this case, brings into question.
Cytowanie	Grzelak P. (2011) Ocena ekonomiczno-rynkowych efektów wsparcia finansowego rolnictwa ekologicznego w Polsce na podstawie studiów przypadku z województwa mazowieckiego.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 87: 95-119
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2011_n87_s95.pdf

Autor	Olga Kujáni-Katalin
Tytuł	The French multifunctional model and the short food supply chain as adaptable examples in the case of small and self-subsistence farms in the EU new member states
Title	The French multifunctional model and the short food supply chain as adaptable examples in the case of small and self-subsistence farms in the EU new member states
Słowa kluczowe	brak
Key words	multi-functionality, semi-subsistence farming, family farms, rural development policy, short-distance food supply chain
Abstrakt	brak
Abstract	For the countries of the Central Europe, the regional policy measures which concentrate on the maintenance of the small and medium sized producer’s units and are trying to find solutions to the worsening negative circumstances for the family farms (in the EU-12, 68.5% of farms are regarded as being semi-self-subsistent [Statistical… 2010, p. 85] are particularly important. It is unanimously acknowledged that for these farms it is not the support through supplementary income found in the 1st axis that gives a chance of survival (it rather piles difficulties up on them because of the additional cost of administration and protection of the environment), which is rather helpful for the producers of large quantities in complying with the processes of world markets, but it is the support given for the maintenance of the environment and the programmes serving to strengthen connection to the local and regional markets that can produce results (presently 2nd axis). The endeavours mentioned above provide some possibilities of protection and long-term survival of multifunctional, small size family farms, which at the same time produce quality goods, and of warding the hectic changes in the free markets off. Among the countries of Western Europe, it is France that could provide especially useful examples in the course of reformation of the European support system, because the French government and the rural stakeholders have been following their aim, almost for two decades, of the effective development of direct selling (in French vente directe) and short food provision systems (in French circuits courts) through which they preserve those agricultural structures that are built on family connections. The subject of this paper is adaptation possibilities of the French direct marketing model, which evolved for the preservation of multifunctional family farms and warding of the hectic changes in marketing conditions off. It provided proof in the past decade that it is not only the intensive industrial production that can be competitive and viable, but also the small size, multifunctional farms, close to nature, that support one or two families, can provide effective perspectives for the renewal of the prime sector and the agriculture of Europe. If the good practices of Western Europe, and within it France, can be employed in the region of the Eastern and Central Europe, this will contribute to the reduction of distances between country areas, to the uplift of those areas that lag behind and are subdued to a measure of poverty
Cytowanie	Kujáni-Katalin O. (2011) .Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), z. 3: 44-54
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2011_T11(26)_n3_s44.pdf

Autor	Andrzej Parzonko
Tytuł	Rozwój czy zaniechanie produkcji mleka w przeciętnych polskich gospodarstwach mlecznych? - rozważania modelowe
Title	Development or desisting from milk production in Polish average dairy farms? - modelling approach
Słowa kluczowe	koszty produkcji mleka, organizacja gospodarstw, programowanie liniowe, polityka rolna
Key words	milk production cost, farm organization, linear modelling, agricultural policy instruments
Abstrakt	Celem opracowania jest propozycja modelowych rozwiązań dla gospodarstw rodzinnych zajmujących się chowem bydła i produkcją mleka (o skali zbliżonej do przeciętnej hurtowej kwoty mlecznej przypadającej na gospodarstwo w roku kwotowym 2008/2009 i poziomie produkcyjności i intensywności produkcji dostosowanym do skali produkcji), które zapewniałyby najefektywniejsze ekonomicznie wykorzystanie podstawowych zasobów czynników produkcji. Problem rozwiązywano z wykorzystaniem programowania liniowego. W wyniku przeprowadzonych obliczeń stwierdzono, że dalszy wzrost cen pracy poza rolnictwem oraz wzrost cen ziemi (m.in. z powodu sposobu naliczania dopłat bezpośrednich) przyczyniał się będzie do rezygnacji z rozwijania produkcji mleka w gospodarstwach rolniczych. Bardziej racjonalnym działaniem (z punktu widzenia przyjętego kryterium celu) będzie rozwijanie towarowej produkcji roślinnej (szczególnie w gospodarstwach dysponujących dobrymi glebami) lub całkowita rezygnacja z produkcji rolniczej. Stosowane instrumenty polityki rolnej nie stymulują rozwoju przeciętnych gospodarstw mlecznych.
Abstract	The main purpose of the paper is to present the linear modelling approach of advised actions which should be undertaken on the average family farm in order to ensure the most effective use of the production factors and to maximize an income for the farmer and his family. It was concluded that the continuous increase of the labour prices outside the agriculture and enlargement of the land prices will stimulate resignation (especially young farmers) from milk production development at the farm. More rational action in this conditions would be development of a market crop production (especially at farms with good soils) or quitting farming at all. Current agricultural policy instruments does not stimulate development of the average dairy farms.
Cytowanie	Parzonko A. (2010) Rozwój czy zaniechanie produkcji mleka w przeciętnych polskich gospodarstwach mlecznych? - rozważania modelowe.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 4: 157-171
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2010_n4_s157.pdf

Autor	Barbara Gołębiewska
Tytuł	Struktura majątkowa i finansowanie działalności w gospodarstwach rolniczych o zróżnicowanych powiązaniach z otoczeniem
Title	The evaluation of assets’ and capital structure diversifi cation in family farms depending on the level of their correlation with the environment
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract	The paper presents an evaluation of assets’ and capital structure diversification in family farms depending on the level of their correlation with the environment. It is stated, that the assets’ structure of the farms under research changed together with the changes in their correlation with the environment. Farms with the strongest contacts with the environment were characterized by the higher ratio of fixed assets than the units with the lower index of correlation. In the external sources of finance of the farms medium and long-term liabilities prevailed. In farms with the strongest correlation with the environment the most rapid growth of short-term liabilities occurred, more than 100% during four years. In these farms the lower ratio of owned capital to fixed assets was noted. The ratio of short-term capital to current assets was higher. In general the low level of use of external sources of finance in farms was determined.
Cytowanie	Gołębiewska B. (2010) Struktura majątkowa i finansowanie działalności w gospodarstwach rolniczych o zróżnicowanych powiązaniach z otoczeniem.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 81: 241-250
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2010_n81_s241.pdf

Autor	Dariusz Mańkowski, Barbara Roszkowska-Mądra
Tytuł	Determinanty decyzji rolników o korzystaniu z funduszy Unii Europejskiej i kredytów na działalność rolniczą w województwie podlaskim
Title	Determinants of farmers. Decisions about production credit and ue measures: a case study for a rural area of dairy production system in podlasie province
Słowa kluczowe	binarna regresja logistyczna, rodzinne gospodarstwa rolne, decyzje rolników, fundusze unijne, kredyty na produkcję, system produkcji mlecznej
Key words	binary logistic regression, family farms, farmers. decisions about production credit and UE measures, dairy production system
Abstrakt	Celem opracowania jest określenie zależności prawdopodobieństwa podjęcia decyzji przez rolników o korzystaniu z różnych funduszy unijnych oraz z kredytów na działalność rolniczą od wielu zmiennych przyczynowych, charakteryzujących wielostronnie gospodarstwa rolne w rejonie intensywnej produkcji mlecznej województwa podlaskiego. Zastosowano metodę binarnej regresji logistycznej na podstawie danych ankietowych ze 124 rodzinnych gospodarstw rolnych w dwóch gminach. Stwierdzono, że prawdopodobieństwo korzystania przez rolników z funduszy unijnych w badanym obszarze wiejskim, było uwarunkowane głównie przez kapitał ludzki oraz potencjał i system produkcji rolniczej gospodarstw. Prawdopodobieństwo korzystania przez rolnik ów z kredytów na działalność rolniczą zależy głównie od kapitału społecznego i ludzkiego, a także rezultatów produkcyjno-ekonomicznych produkcji rolniczej, zwłaszcza zwierzęcej.
Abstract	The objective of the paper was to describe relationships of probability of farmers. decisions about production credit and UE measures on many cause variables characterizing different attributes of farms in a rural area of dairy production system in Podlasie province. The studied relationships were analyzed using binary logistic regression on the basis of data collected from a questionnaire sample of 124 family farms in two municipalities. Probability of farmers. decisions about UE measures in the studied area was determined mainly by human capital and agricultural production system in farms. Probability of farmers. decisions about production credit in this area was affected mostly by social and human capital as well as efficiency of agricultural production system, especially livestock production system.
Cytowanie	Mańkowski D., Roszkowska-Mądra B. (2010) Determinanty decyzji rolników o korzystaniu z funduszy Unii Europejskiej i kredytów na działalność rolniczą w województwie podlaskim.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 1: 14-27
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2010_n1_s14.pdf

Autor	Jerzy Zabost
Tytuł	Możliwości rozwojowe gospodarstw rodzinnych (na przykładzie wsi Goleńsko)
Title	Opportunities of development of agricultural family farms on the example of Goleńsko village
Słowa kluczowe	możliwości, gospodarstwo, rozwój
Key words	opportunities, farm, development
Abstrakt	Na zachowania i funkcjonowanie gospodarstw mają wpływ zarówno czynniki zewnętrzne, pochodzące z otoczenia bezpośredniego i pośredniego, jak i czynniki wewnętrzne, wynikające z potencjału czynników produkcji oraz potencjału intelektualnego, ułatwiającego skuteczne zarządzanie posiadanymi czynnikami. Dzięki dotychczasowym analizom można wyodrębnić dwa podstawowe kierunki rozwoju gospodarstw, a mianowicie powstawanie gospodarstw pełnorolnych, z dobrze wykształconymi rolnikami, oraz przekształcanie gospodarstw w pomocnicze, co stanowi etap w kierunku zbycia gospodarstwa. Funkcjonowanie gospodarstw rodzinnych we wsi Goleńsko jest silnie zdeterminowane przez pracę pokoleń, a tradycje rodzinne mają wpływ na wybór kierunku produkcji i preferencje następców. Posiadanie lub brak następców jest najistotniejszym czynnikiem zmian w strukturze agrarnej wsi.
Abstract	Both the preservation and the operation of farms are influenced by external factors originating from the vicinity of the direct and indirect, as well as internal factors, resulting from the potential factors of production and intellectual potential, to facilitate the effective management of owned factors. Based on previous analysis we can distinguish two basic directions of development of farms: - Formation production farms, with well-educated farmers,- Transforming an auxiliary farm, which is a step towards the sale of the farm. The functioning of the rural family farms from Goleńsko village is strongly determined by the work of generations. The family traditions have an impact on the direction of production and selection of successors preferences. The paper argues that possession or lack of successors is so far the most important factor in changes in the agrarian structure of rural areas.
Cytowanie	Zabost J. (2010) Możliwości rozwojowe gospodarstw rodzinnych (na przykładzie wsi Goleńsko).Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 4: 239-246
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2010_n4_s239.pdf

Autor	Roman Sass
Tytuł	Polskie gospodarstwa mleczne na tle państw członkowskich UE-15
Title	Polish milk farms against a background of member states UE-15
Słowa kluczowe	gospodarstwa mleczne, wielkość ekonomiczna, dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego, koszty produkcji, intensywność produkcji, inwestycje netto
Key words	milk farms, economic size, income from a family farm, costs of production, intensity of production, net investments
Abstrakt	W pracy analizowano dochody polskich gospodarstw mlecznych o wielkości ekonomicznej 8?16 ESU, 16?40 ESU, 40?100 ESU za lata 2004-2006 na tle gospodarstw UE-15. Znacznie niższe koszty produkcji w Polsce świadczą o dużej konkurencyjno .ci gospodarstw nastawionych na produkcję mleka, a ponadto polskie gospodarstwa mleczne charakteryzują się większymi możliwościami rozwojowymi, co przejawia się zdecydowanie wyższym poziomem realizowanych inwestycji netto oraz wyższymi wskaźnikami odtworzenia i przyrostu środków trwałych.
Abstract	The problem of incomes of Polish farms against a background of UE-15 farms has been analyzed in the study. Deliberations concern farms of the economic size 8-16, 16-40 and 40-100 ESU for the years 2004-2006. The volume of incomes from a farm and differentiation of the income situation in individual EU Member States were analyzed. Moreover, the costs of production, intensity of production and the level of investments were analyzed. The conducted studies made it possible to form the conclusions concerning the income situation of farms in Poland in comparison with the states of the longest seniority in EU. The predominance of Polish farms over the EU-15 farms results mainly from the lower costs of production. Considerably lower costs of production in Poland prove high competitiveness of farms predisposed towards milk production. Moreover, from the conducted studies it results, that milk farms in Poland are characterized by bigger development opportunities, what is shown in decisively higher level of realized net investments and higher rates of reconstruction and increment of fixed assets. However, one should take into account the fact of limitations resulting from the conducted analyses, as three years is a too short period of time to come to too far reaching conclusions, moreover in the years 2004-2006 there were in Poland good economic conditions for milk producers.
Cytowanie	Sass R. (2009) Polskie gospodarstwa mleczne na tle państw członkowskich UE-15.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 3: 209-224
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n3_s209.pdf

Autor	Tadeusz Sobczyński
Tytuł	Wybrane czynniki zrównoważenia ekonomiczno-społecznego największych przedsiębiorstw rolniczych UE
Title	Chosen factors of economical and social sustainability in largest agricultural enterprises of EU
Słowa kluczowe	wartość dodana netto na osobę pełnozatrudnioną, dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pełnozatrudnioną rodziny, wskaźnik najmu, saldo dopłat i podatków, wielkość ekonomiczna, FADN
Key words	farm net value added/AWU (SE425), family farm income/FWU (SE430), rental ratio, balance subsidies & taxes, economic size (SE005), FADN
Abstrakt	Na podstawie danych europejskiego systemu rachunkowości rolnej FADN oraz wskaźnika najmu i dopłat dla przedsiębiorstw rolniczych z największej klasy wielkości ekonomicznej analizowano związek produktywności i dochodowości pracy. Dla przedsiębiorstw rolniczych z 99 regionów reprezentowanych w badanej klasie dla okresu 2004- 2006 współczynnik determinacji wielorakiej regresji dochodowości pracy względem produktywno .ci wyniósł R2 = 0,4374 i był ponad dwukrotnie niższy od współczynnika regresji dopłat względem wskaźnika najmu (R2 = 0,9205). Podobne wyniki uzyskano dla przedsiębiorstw rolniczych z niemieckich regionów FADN dla okresu 1995-2006 (R2 odpowiednio 0,5572 i 0,9536). Rozłączne oszacowanie badanych zależności dla wschodnich i zachodnich regionów Niemiec wskazało na trwałe różnice w mechanizmach kreowania dochodów. W przedsiębiorstwach rolniczych wschodnioniemieckich o dochodach decydowały retransfery budżetowe silnie powiązane ze wskaźnikiem najmu (R2 = 0,8941), a wydajność pracy miała znaczenie uzupełniające (R2 = 0,6318). W przedsiębiorstwach zachodnioniemieckich o dochodach decydowała wydajność pracy (R2 = 0,6809), subsydia miały znaczenie uzupełniające i nie były powiązane ze wskaźnikiem najmu (R2 = 0,0596).
Abstract	The correlation between output and labor profitability together with hire ratio and subsidiaries was analyzed based on data collected by FADN. Research was made for the largest economical size of farms. For agricultural enterprises from 99 regions in years 2004-2006 the coefficient of profitability determination by output achieved R2 = 0,4374 and was half of a size of the coefficient of subsidiaries determination by hire ratio (R2 = 0,9205). Similar results were achieved for farms in German FADN regions for years 1995-2006 (R2 at level 0,5572 and 0,9536). The separate analysis for eastern and western German regions discovered constant differences in mechanism of income creation. In eastern German farms profits were determined by budget retransfers strongly connected with hire ratio (R2 = 0,8941) and labor outputs significance was supplemental (R2 = 0,6318). In western German enterprises the income was determined by labor output (R2 = 0,6809). The significance of subsidiaries was lower and they were not related with hire ratio (R2 = 0,0596).
Cytowanie	Sobczyński T. (2009) Wybrane czynniki zrównoważenia ekonomiczno-społecznego największych przedsiębiorstw rolniczych UE.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 3: 152-162
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n3_s152.pdf

Autor	Magdalena Mądra
Tytuł	Obciążenie podatkiem rolnym indywidualnych gospodarstw rolnych
Title	The level of agricultural tax burden in individual farms
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract	The elaborations presents the level of agriculture tax in farms which conduced, during the researched period, agriculture accountancy according to FADN system. The article deals also with the relationship between generate sales revenues (total output) and family farm income. The presented research was surveyed in 2004–2007 in Mazowsze and Podlasie region. Farms have been characterized by criterion of cropland area, agriculture type and Economic Size Unit. The highest agriculture tax burden noticed in farms which characterized with the lowest economic power. The level of paid agriculture tax in relation to sale revenues was low and the highest tax burden noticed in group 10–30 ha of cropland area. The visible influence of this tax was perceptible in farms which managed a crop production.
Cytowanie	Mądra M. (2009) Obciążenie podatkiem rolnym indywidualnych gospodarstw rolnych.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 76: 175-186
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2009_n76_s175.pdf

Autor	Mieczysław Łozowski, Zdzisław Obstawski
Tytuł	Wsparcie publiczne dla ubezpieczeń w rolnictwie
Title	Public support for insurance in agriculture
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	Pojęcie pomocy publicznej zyskało w ostatnim czasie olbrzymią popularność, zwłaszcza w kontekście różnego rodzaju wsparcia środkami pochodzącymi z Funduszy Strukturalnych UE dla przedsiębiorców, rolników i innych grup społecznych. Zainteresowanie pomocą publiczną nie przekłada się jednak na lepsze rozumienie treści kryjącej się pod tym pojęciem. Stąd też próba zdefiniowania i objaśnienia pojęcia pomocy publicznej oraz zasad rządzących jej udzielaniem w obszarze zarządzania ryzykiem w rolnictwie. Dobre rozwiązana w obszarze zarządzania ryzykiem i w sytuacjach kryzysowych to podstawowe narzędzie do zapewnienia zrównoważonego rozwoju i konkurencyjnego sektora rolnego we Wspólnocie. Rolnicy powinni być przygotowani na wypadek negatywnych skutków dokonanych wyborów, jak również na wypadek sytuacji kryzysowych spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nieprzewidywalnymi zdarzeniami. W kontekście reformy WPR, ważne jest wskazanie nowych instrumentów, które mogłyby pomóc rolnikom zwiększyć ich zdolność do zarządzania ryzykiem i w sytuacjach kryzysowych. Kształt Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na najbliższe lata 2007-2013 został określony przez porozumienie zawarte przez Ministrów Rolnictwa krajów UE-15 w Luksemburgu 26 czerwca 2003 r. oraz ustalenia Rady UE z dnia 22 kwietnia 2004 r. Nowe przepisy zostały tak ukształtowane, żeby pozostawać w pełnej zgodzie z polityką rozwoju obszarów wiejskich prowadzoną przez Komisję. Są one również jednym z etapów procesu upraszczania, rozpoczętego komunikatem Komisji w sprawie uproszczenia i udoskonalenia prawodawstwa w zakresie wspólnej polityki rolnej. Rozporządzenie w sprawie wyłączeń umożliwi z kolei szybsze przyznawanie pomocy rolnikom, co ma szczególne znaczenie np. w przypadku strat spowodowanych niekorzystnymi warunkami meteorologicznymi lub chorobami zwierząt lub roślin. Zarówno komunikat Komisji, jak i sprawozdanie posła sprawozdawcy pokazują ogromne opóźnienie tego tematu w Unii Europejskiej. Rolnik-przedsiębiorca prowadzący gospodarstwo po reformie na wolnym rynku, przy ogromnej konkurencji ryzykuje calym majątkiem i dorobkiem, nie mając nawet namiastki w zakresie ubezpieczeń z tego, co ma inwestor czy handlowiec. Jeżeli jest to duże czy wielkotowarowe gospodarstwo rolne, to jest ono w stanie pokryć koszty ubezpieczeń i ryzyka, jednak miliony europejskich gospodarstw małych, drobnych czy nawet rodzinnych nie stać na to, aby zapłacić za jakiekolwiek ubezpieczenie, nawet własnego domu, a co dopiero produkcji. W przypadku kataklizmu musi liczyć na pomoc sąsiadów lub wsparcie państwa. W przypadku niektórych rodzajów ryzyka i sytuacji kryzysowych w sektorze rolnym, przyznanie pomocy państwa może być właściwym sposobem wsparcia. Należy jednak zawsze mieć na uwadze, że państwo członkowskie nie jest w istocie zobowiązane do przyznawania pomocy państwa. W związku z tym, w przypadku podobnych rodzajów ryzyka czy sytuacji kryzysowych, producenci z jednego państwa członkowskiego lub regionu mogą uzyskać wsparcie, natomiast producenci z innych państw członkowskich lub regionów nie mają takiej możliwości. Takie różnice we wsparciu mogą prowadzić do zakłóceń konkurencji. Dlatego też, podobnie jak w przypadku innych rodzajów pomocy państwa, przy zatwierdzaniu pomocy państwa z tytułu zarządzania ryzykiem lub w sytuacjach kryzysowych obowiązkowo należy uwzględnić konieczność uniknięcia niepożądanych zakłóceń konkurencji. Wymóg minimalnego wkładu producentów w straty lub koszty takich środków czy ich innych odpowiedników należy postrzegać w kategoriach zmniejszenia zagrożenia zakłóceniami konkurencji oraz zapewnienia bodźca do minimalizowania ryzyka. Należy wyraźnie ustalić, że obecne przepisy dotyczące pomocy państwa nie mogą jako takie zapewnić, czy zastąpić optymalnego zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Pomoc państwa może je jedynie ułatwić w niektórych okolicznościach. Zarządzanie ryzykiem w rolnictwie w Polsce jest dziedziną nową, mało znaną i rzadko stosowaną. Pod tym pojęciem najogólniej rzecz ujmując określa się przewidywanie potencjalnych strat oraz gromadzenie środków, które mogłyby skompensować te straty w momencie ich wystąpienia. Badania M. Jerzaka i zespołu wskazują, iż polscy rolnicy w zarządzaniu ryzykiem najczśćciej wykorzystują różnicowanie produkcji (wielokierunkowość) oraz liczą na administracyjne wsparcie.
Abstract	A notion of public support has recently gained a great popularity, especially in the context of various kinds of support from the UE Structural Funds for entrepreneurs, farmers and other social groups. However, the interest in public support is not reflected in better understanding of the notion’s meaning. Thus, the attempt to define and explain the notion of public support and principles governing its granting in the area of risk management in agriculture. Good solutions in the area of risk and crisis management are basic tools to ensure sustainable development and a competitive agricultural sector in the Community. Farmers should be prepared in case of negative effects of their choices and also in case of crises caused by natural disasters or other unpredictable events. In the context of the CAP reform, it is important to show new instruments that could help farmers to increase their ability in risk and crisis management. The shape of the Common Agricultural Policy (CAP) for the coming years 2007-2013 was established by the agreement reached by the Agriculture Ministers of the EU-15 in Luxembourg on 26 June 2003 and agreements of the EU Council dated 22 April 2004. New regulations were shaped in full accordance with the policy of rural areas development followed by the Commission. They are also one of the elements of simplifying started with the communications of the Commission concerning simplifying and improving the legislation within the Common Agricultural Policy. On the other hand, the directive on exclusions will enable granting farmers quicker aid, which is particularly important, for instance, in case of losses caused by unfavourable weather conditions and animal or plant diseases. Both the Commission’s communication and the report of the MEP rapporteur show great delay of this subject in the European Union. A farmer-entrepreneur running his farm after the reform on the competitive free market risks all his property without having, in terms of insurance, even a poor substitute of what an investor or a trader has. If it is a large commercial farm, it is able to cover insurance and risk costs. But millions of European small, very small or even family farms cannot afford to pay for any insurance, not even of their own houses, let alone production. In case of a disaster, it has to count on neighbours’ help or the state support. In some kinds of risk and crises in agriculture, granting the state assistance may be the right way of support. It should always be borne in mind, however, that a Member State is not obliged to grant the state assistance. As a result of this, in case of similar kinds of risk or crises, producers from one Member State or region may obtain support, but producers from other Member States or regions may have no such possibility. Such differences in support may lead to the disturbance of competition. Therefore, similarly to other kinds of state assistance, the necessity of avoiding undesired disturbances of competition should be taken into consideration when accepting the state assistance in risk and crisis management. A requirement of a minimum contribution of producers in losses or cost of such measures, or their equivalents, should be seen in terms of decreasing the threat of disturbance of competition and providing a stimulus to minimise risks. It should be clearly established that regulations concerning state assistance cannot, as such, ensure or replace optimal management in crises. The state assistance may only facilitate it in some circumstances. Risk management in agriculture in Poland is a new field, a poorly-known and rarely used one. Generally speaking, the term is understood as predicting potential losses and gathering means for compensating those losses when they appear. M. Jerzak and his team’s research indicates that Polish farmers most often use a diversification of production in risk management and count on administrative support.
Cytowanie	Łozowski M., Obstawski Z. (2009) Wsparcie publiczne dla ubezpieczeń w rolnictwie.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 2(51): 197-211
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2009_n51_s197.pdf

Autor	Robert Orzechowski, Józef Żuk
Tytuł	Wpływ systemu chowu na pracochłonność i optymalną skalę produkcji mleka w gospodarstwach rolniczych
Title	The influence of system of breeding on labor-consumption and the optimum scale of production of milk in agricultural farms
Słowa kluczowe	technologia produkcji, skala chowu krów, nakłady robocizny, pracochłonność, optimum technologiczne stada krów
Key words	technology of production, scale of the cows breeding, labour input, labourconsumption, optimum technological herd of cows
Abstrakt	Przeprowadzono analizę poziomu nakładów robocizny na obsługę krów mlecznych na podstawie danych faktograficznych uzyskanych przy pomocy studium pracy w oborach w 156 gospodarstwach z różną liczbą krów, odmienną techniką i technologią produkcji oraz zróżnicowaną sprawnością pracowników obsługujących krowy. Uwzględniając funkcję czasu pracy ustalono wielkości normatywne dla poszczególnych czynności i grup czynności przy obsłudze krów mlecznych. Ponadto, dane analityczne posłużyły do ustalenia optimum technologicznego i produkcyjnego dla różnych technologii i skali produkcji w nowoczesnym chowie krów mlecznych. Zagregowane wielkości pozwalają opracować poprawną organizacyjnie i ekonomicznie skalę chowu krów mlecznych w nowoczesnych gospodarstwach rodzinnych w Polsce.
Abstract	The article analyzes the level of labor input to operate the dairy farm. The basis for the analysis were factual data obtained from 156 farms, using work study sheds in cowsheds with a different number of cows, a different technique and technology of production and efficiency of employees serving a diverse cows. Based on the analysis carried out taking into account the function of time, set the size specifications for the various activities and group activities operated in dairy cows. Analytical data used to determine the optimum technological and production for different technologies and production scale rearing in modern dairy cows. Contained in the tables aggregationed scales allow to develop the correct organizational and economic scale breeding of dairy cows in modern family farms in Poland.
Cytowanie	Orzechowski R., Żuk J. (2009) Wpływ systemu chowu na pracochłonność i optymalną skalę produkcji mleka w gospodarstwach rolniczych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 4: 277-289
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n4_s277.pdf

Autor	Mirosław Biczkowski, Aleksandra Jezierska-Thole
Tytuł	Wpływ członkostwa Polski w Unii Europejskiej na zmiany zasobów siły roboczej w rolnictwie
Title	Influence of Poland’s membership in the European Union on the changes in labour force in agriculture
Słowa kluczowe	rolnictwo, praca, zasoby, nakłady, wykorzystanie
Key words	farming, labour force, labour resources, labour intensity, labour usage
Abstrakt	W artykule przedstawiono zmiany zachodzące w zasobach siły roboczej w rolnictwie w latach 1996-2007 pod wpływem przemian społeczno-gospodarczych oraz członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Szczegółowej analizie poddano zmiany liczby pracujących w gospodarstwach rolnych w jednostkach AWU na tle zmian demograficznych i ekonomicznych (wielkości gospodarstw rolnych) oraz zmiany w strukturze płci i wieku użytkowników gospodarstwa rolnego.
Abstract	The article shows the changes in the labour force in agriculture in the years 1996-2007, against the background of changes in demography and economy (farm size), as a result of socioeconomic changes and Poland’s membership in the European Union. The fact that Poland joined the European Union has positively influenced the economic activity in agriculture and, at the same time, it has slowed down the process of transferring agricultural labour force to non-farming jobs. In 2007 a positive change in the demographic structure of farming population was recorded. Generally, between 1996 and 2007 a decline in labour force was noted, but between 2002 and 2007 a slight increase was recorded. A negative phenomenon, however, is the fact that a large portion of the labour force in individual farms remains unused. Over-intensive employment in farming may lead to both open and hidden agricultural unemployment. Structural and quantitative changes in labour force show diverse intensity in individual voivodeships. Northern Poland, where large-size farms predominate, has lower density of farming population and a larger percentage of hired labour force. Central and South-Eastern Poland, however, shows a high density of population working in farming and a high share of people in working age running family farms.
Cytowanie	Biczkowski M., Jezierska-Thole A. (2009) Wpływ członkostwa Polski w Unii Europejskiej na zmiany zasobów siły roboczej w rolnictwie.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 7(22), z. : 38-49
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2009_T7(22)_n_s38.pdf

Autor	Andrzej Radwan, Aleksander Wadoń
Tytuł	Usługi mechanizacyjne w gospodarstwach rodzinnych w Polsce . aspekty ekonomiczne i organizacyjne
Title	Mechanization services on family farms in Poland . economic and organizational aspects
Słowa kluczowe	gospodarstwa rodzinne, usługi mechnizacyjne, struktura usług
Key words	family farms, mechanization services, service structure
Abstrakt	Opracowanie zawiera analizę wielkości i struktury nabywanych usług mechanizacyjnych przez gospodarstwa rodzinne położone w czterech różniących się warunkami społeczno-ekonomicznymi regionach kraju. Materiał empiryczny pochodzi z badań przeprowadzonych na reprezentatywnej grupie 555 gospodarstw. Określono czynniki wpływające na zróżnicowany popyt na usługi w zależności od obszaru gospodarstw, wyposażenia w ciągniki i maszyny rolnicze oraz poziomu rozwoju techniczno-ekonomicznego rolnictwa. Praca zawiera także analizę struktury podmiotowej usług . najmu prywatnego, pomocy sąsiedzkiej i usług świadczonych przez jednostki kółek rolniczych. Analiza wykazała zróżnicowanie w poziomie nabywanych usług mechanizacyjnych i w jej strukturze, warunkowane poziomem rozwoju rolnictwa i wzajemnymi relacjami czynników wytwórczych.
Abstract	The paper presents an analysis of the scale and structure of mechanization services purchased by family farms situated in four regions of Poland differing with their socio-economic conditions. The basis for the article were the results of empirical research conducted on a representative group of 555 farms. Determined were the factors affecting the diversified demand for services depending on the farm area, the numbers of tractors and farm machinery and technical economic level of agriculture. The work contains also an analysis of subject structure of services . private hire, neighborly help and services provided by the agricultural circle units. The analysis revealed diversification of the level of purchased mechanization services and in its structure conditioned by the level of agriculture development and interrelations of production factors.
Cytowanie	Radwan A., Wadoń A. (2009) Usługi mechanizacyjne w gospodarstwach rodzinnych w Polsce . aspekty ekonomiczne i organizacyjne.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 3: 256-264
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n3_s256.pdf

Autor	Wiesław Musiał, Eugeniusz Otoliński
Tytuł	Rozważania nad potrzebą przemian gospodarstw rolniczych w regionach rozdrobnionych agrarnie
Title	Deliberations on necessity of farms. transformation in the region of fragmented agriculture
Słowa kluczowe	przemiany agrarne, gospodarstwo indywidualne, rolnictwo Małopolski
Key words	agrarian transformation, individual farm, Malopolska agriculture
Abstrakt	W pracy naświetlono kwestię potrzeby przemian w organizacji i funkcjonowaniu gospodarstw rodzinnych w regionach rozdrobnionych agrarnie. Wskazano na potrzebę przełamania stagnacji rolnictwa, tkwiącej w strukturze agrarnej, niekorzystnym rozłogu gruntów, tradycjonalizmie gospodarowania, a także uzależnieniu gospodarstw od szybko zmieniającego się, lecz mało przyjaznego otoczenia rolnictwa. Rozważania odnoszące się do rolnictwa Małopolski mają jednak także szerszy wymiar.
Abstract	The paper takes into consideration a problem of necessity of organizational and functional transformation of family farms in the regions of fragmented agriculture. The need of overcoming of agriculture stagnation underlining in agrarian structure, unfavorable land layout, traditionalism of farming were pointed out. Also farms dependence on rapidly changing although little friendly agriculture environment was underlined. Deliberations concerning agriculture of the Malopolska region have however wider dimension.
Cytowanie	Musiał W., Otoliński E. (2009) Rozważania nad potrzebą przemian gospodarstw rolniczych w regionach rozdrobnionych agrarnie.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 4: 147-154
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n4_s147.pdf

Autor	Józef Zegar
Tytuł	Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym
Title	The concentration of land in the Polish private agriculture
Słowa kluczowe	wielka własność ziemska, rodzinne gospodarstwa rolne, struktura agrarna, koncentracja ziemi
Key words	land ownership, family agricultural farm, agrarian structure, land concentration
Abstrakt	W artykule przedstawiono dwa wymiary koncentracji w rolnictwie, a mianowicie: relację przedsiębiorstw rolnych (wielkiej własności) i gospodarstw rodzinnych oraz strukturę agrarną rolnictwa indywidualnego. W zakresie pierwszego wymiaru historia nie dostarcza jednoznacznych sygnałów, ponieważ miała miejsce pewna przemienno .ć tych form własności rolnictwa. Natomiast w odniesieniu do struktury agrarnej ma miejsce tendencja polegająca na koncentracji ziemi w malejącej liczbie gospodarstw rodzinnych, aczkolwiek w wielu krajach rozwijających się trend w tym zakresie nadal ma kierunek przeciwny. W Polsce Konstytucja stanowi o dominacji rodzinnych gospodarstw rolnych. Struktura agrarna rolnictwa indywidualnego jest jednak rozdrobniona i jak się powszechnie uważa pozostaje w zastoju. Nie do końca odpowiada to faktom, aczkolwiek przyspieszenie koncentracji do pewnych granic jest wskazane.
Abstract	The paper aims to present two dimensions of the concentration process in agriculture, namely: the relation of agricultural holdings and family farms, as well the agrarian structure of individual farming. The first dimension, history don’t provide explicit information, because there were same kind of land ownerships relocation. In relation to agrarian structure, there was observed the tendency of land concentration in small number of family agricultural farms, although in many developing countries this trend has the opposite direction. The Constitution of the Republic of Poland highlights the mining of family agricultural farms. The agrarian structure of private agriculture is fragmented and it is popularly considered as being in stagnation. This general opinion inaccurately illustrates facts, although acceleration of concentration within limits is desirable.
Cytowanie	Zegar J. (2009) Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 4: 256-266
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2009_n4_s256.pdf

Autor	Tadeusz Sobczyński
Tytuł	Za co płacimy w ramach WPR? Próba pomiaru na poziomie gospodarstwa rolnego
Title	What do we pay in CAP for? An attempt of measurement at farm level
Słowa kluczowe	wielkość ekonomiczna, typ rolniczy gospodarstwa, wartość dodana netto, dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego, saldo dopłat i podatków
Key words	economic size, types of farming, farm net value added, family farm income, balance of subsidies and taxes
Abstrakt	Analiza wyników pięciu typów rolniczych gospodarstw z największej klasy wielkości ekonomicznej wykazała, że instrumenty WPR stworzone dla wspierania gospodarstw rodzinnych nie przystają do przedsiębiorstw rolnych z krajów byłego bloku wschodniego. Wysoka dochodowość pracy własnej w tych krajach, gdzie na jedną osobę świadczącą pracą nieopłaconą pracuje od kilku do kilkuset pracowników najemnych, uzyskana przy bardzo niskiej produktywności pracy, była możliwa w wyniku niskich kosztów pracy najemnej i wielusettysięcznego wsparcia w euro. Gospodarstwa o powierzchni często około 1000-1500 ha, w których zatrudnia się pracowników nawet do zarządzania, okazały się w tym przypadku sprawnym narzędziem absorpcji środków oferowanych w ramach WPR, która ma wspierać gospodarstwa rodzinne
Abstract	The analysis of economic results which was made for farms of five farming types (and of the largest economical size) proved that CAP instruments which had been created to support family farms do not perform well in the countries of former Eastern European block. High own (unpaid) labour profitability in the countries where several up to several hundred of employees work per one person rendering unpaid labour, achieved when combined with a low labour productivity, was possible because of low costs of hired labour and high subsidies. Farms with an area of 1000-1500 hectare, employing even hired management workforce, turned out to be a very efficient tool of absorbing funds which are offered within CAP and which had been designed for supporting family farms.
Cytowanie	Sobczyński T. (2008) Za co płacimy w ramach WPR? Próba pomiaru na poziomie gospodarstwa rolnego.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 5(20), z. : 162-173
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2008_T5(20)_n_s162.pdf