Pozycja konkurencyjna jabłek i zagęszczonego soku jabłkowego na rynkach zagranicznych

Paweł Kraciński1, Ludwik Wicki2
1 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy, 2 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Ekonomii i Finansów
https://doi.org/10.22630/SGGW.2020.9788375839609
Kraciński, Paweł; ORCID: 0000-0003-2906-8618 (Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy)
Wicki, Ludwik; ORCID: 0000-0002-7602-8902 (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Ekonomii i Finansów)
Pozycja konkurencyjna jabłek i zagęszczonego soku jabłkowego na rynkach zagranicznych, 2020

Słowa kluczowe

eksport jabłek eksport zagęszczonego soku jabłkowego pozycja konkurencyjna

Key words

apple export export of concentrated apple juice competitive position

JEL Classification

F11 Q13 Q17

Streszczenie

Celem opracowania była ocena pozycji konkurencyjnej polskich jabłek i zagęszczonego soku jabłkowego (ZSJ) na rynkach zagranicznych. W pracy zidenty-fikowano tendencje na rynku jabłek i ZSJ w Polsce i na świecie. Dokonano także oceny potencjału konkurencyjnego polskiego sadownictwa. Określono pozycję konku-rencyjną polskiego eksportu jabłek i ZSJ oraz czynniki wpływające na pozycję konkurencyjną eksportu tych produktów na rynku światowym. Analizą objęto okres 2005-2017. Stwierdzono, że Polska należała do czołówki największych eksporterów jabłek i ZSJ na świecie, a w badanym okresie pozycja konkurencyjna Polski na rynku zagęszczonego soku jabłkowego rosła. Rosła także pozycja konkurencyjna Polski na rynku jabłek, ale tylko do wprowadzenia w 2014 roku rosyjskiego embargo na ich import z Polski. Pozycja konkurencyjna polskich jabłek na rynku światowym w latach 2005-2017 zależała od cen tych owoców, wielkości zbiorów, ale także kursu walu-towego (PLN/USD) oraz wolumenu importu jabłek w Rosji, a na rynku ZSJ od cen eksportowych i kursu walutowego (PLN/EUR).

Abstract

The aim of the study was to assess the competitive position of Polish apples and apple juice concentrate (CAJ) on foreign markets. The study identifies trends in the apple market and CAJ in Poland and in the world. The competitive potential of Polish horticulture was also assessed. The competitive position of Polish exports of apples and CAJ was determined as well as factors influencing the competitive position of exports of these products on the world market. The analysis covered the period 2005-2017. It was found that Poland was one of the leading exporters of apples and CAJ in the world, and in the analyzed period, Poland's competitive position on the apple juice concentrated market was growing. Poland's competitive position on the apple market also increased, but only until the Russian embargo on apple imports from Poland was introduced in 2014. The competitive position of Polish apples on the world market in 2005-2017 depended on the prices of these fruits, the size of the harvest, but also the exchange rate (PLN / USD) and the volume of apple imports in Russia, and on the CAJ market on export prices and the exchange rate (PLN / EUR).

Cytowania

  1. Abbott, P. i Bredahl, M. (1994). Competitiveness: Definitions, Useful Concepts and Issues. W M. Reed, P. Abbot i M. Bredahl, Competitiveness in International Food Markets. Boulder, San Francisco, Oxford: Westview Press.
  2. Adamkiewicz-Drwiłło, H. (2002). Uwarunkowania konkurencyjności przedsiębiorstw. Warszawa: PWN.
  3. Adamowicz, M. (2000). Polityka ochrony konkurencji a konkurencyjność w kompleksie rolno-żywnościowym. W Możliwości poprawy konkurencyjności agrobiznesu. Lublin: Wydawnictwo AR w Lublinie.
  4. Adasme-Berrios, C., Ortega-Rojas, R., Rodríguez-Gutiérrez, M. i Lobos-Andrade, G. (2012). Identification of competitive and strategic constructs to the chilean apples in asiatic markets. Revista Brasileira de Fruticultura, 34(2), strony 416-423.
  5. Ambasada RP (2014). Rynek jabłek w Indiach. New Delhi: Ambasada RP w Indiach.
  6. Ambroziak, A. (2017). Wpływ embarga Federacji Rosyjskiej na eksport jabłek z Polski w latach 2004-2015. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 104(1), strony 106-118.
  7. Appolonia. (2018). apolonia.pl. https://appolonia.pl/ (dostęp. 19.12.2018).
  8. Armington, P. (1969). A Theory of Demand for Products Distinguished by Place of Production. IMF Staff Papers (27), strony 159-178.
  9. Balasa, B. (1965). Trade Liberalisation and „Revealed” Comparative Advantage. The Manchester School, 33(2), strony 99-123.
  10. 10.1111/rode.12042
    Bao, X. i Chen, W.‐C. (2013). The Impacts of Technical Barriers to Trade on Different Components of International Trade. Review of Development Economics, 17(3), strony 447 460. https://doi.org/10.1111/rode.12042
  11. Begg, D., Vernasca, G., Fischer, S. i Dornbusch, R. (2014). Makroekonomia (wyd. V). Warszawa: PWE.
  12. 10.1111/caje.12228
    Bekkers, E., Francois, J. i Manchin, M. (2016). Trade costs, quality and the skill premium. Canadian Journal of Economics, 49(3), strony 1153-1178. https://doi.org/10.1111/caje.12228
  13. Białecki, K., Januszkiewicz, W. i Oręziak, L. (2007). Leksykon handlu zagranicznego. Warszawa: PWE.
  14. Bieńkowski, W. (1995). Reaganomika i jej wpływ na konkurencyjność gospodarki amerykańskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  15. Bieńkowski, W. i Sadza, P. (2000). Rola instytucji w poprawie konkurencyjności gospodarki – zadania dla rządu. W H. Podedworny, J. Grabowiecki i H. Wnorowski (red.), Konkurencyjność gospodarki polskiej a rola państwa przed akcesją do Unii Europejskiej. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
  16. Bijman, J., Iliopoulos, C., Poppe, K., Gijselinckx, C., Hagedorn, K., Hanisch, M., Sangen, G. (2012). Support for Farmers' coperatives. Bruksela: European Commission.
  17. Binard, P. (2017). European apple crop outlook 2017. https://prognosfruit.eu/wp-content/uploads/2017/03/1-Philippe-Binard-Apple-review-and-Outlook-2016-2017-2018-1.pdf (dostęp: 05.07.2018).
  18. Bocian, M. i Malanowska, B. (2014). Wyniki Standardowe 2012 uzyskane przez indywidualne gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Część I. Wyniki Standardowe. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  19. Boguta, W. (2012). Spółdzielczość wiejska. Warszawa: MRiRW.
  20. Borowska, A. i Rejman, K. (2008). Handel Organizacja rynku pierwotnego owoców na przykładzie rejonu grójeckiego. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 4, strony 65-74.
  21. Bossak, J. (1989). Zmiany międzynarodowej konkurencyjności głównych krajów kapitalistycznych i ich konsekwencje dla stosunków Polski z zagranicą. Warszawa: IKiCHZ.
  22. Bossak, J. i Bieńkowski, W. (2004). Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju i przedsiębiorstw. Wyzwania dla Polski na progu XXI wieku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej.
  23. Bożyk, P., Misala, J. i Puławski, M. (1998). Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Warszawa: PWE.
  24. Brown, S. (1997). Varieties of Commercial Interest: 'Jonagold'. New York's Food and Life Sciences Bulletin, (150).
  25. Bruczkowski, P. (2016). Sukces kampanii Europejskie Jabłka Dwukolorowe w Chinach. e sadownictwo.pl. https://www.sadownictwo.com.pl/sukces-kampanii-europejskie-jabl (odczyt: 26.01.2019).
  26. Bryk, H. i Kruczyńska, D. (2005). Występowanie chorób przechowalniczych na jabłkach odmian parchoodpornych. Acta Agrobotanica, 58(2), strony 205-212.
  27. 10.1080/0267257X.1988.9964068
    Buckley, P., Pass, C. i Prescott, K. (1988). Measures of International Competitiveness: A Critical Survey. Journal of Marketing Management, 4(2), strony 175-200. https://doi.org/10.1080/0267257X.1988.9964068
  28. Budnikowski, A. (2003). Międzynarodowe stosunki gospodarcze (Tom 14). Warszawa: PWE.
  29. Bugała, A. (2014). Światowy rynek jabłek i zagęszczonego soku jabłkowego. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 14(2), strony 21-30.
  30. Bugała, A. (2016). Zmiany struktury geograficznej w polskim eksporcie jabłek. Konferencja Sadownicza Jabłkowe Problemy – Sposoby Rozwiązania. Lublin: Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych.
  31. Burnewicz, J. (1993). Ekonomika transportu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  32. Calvin, L. i Krissoff, B. (1998). Technical Barriers to Trade: A Case Study of Phytosanitary Barriers. Journal of Agricultural and Resource Economics, 23(2), strony 351-366. http://www.waeaonline.org/jareonline/archives/23.2 - December 1998/JARE,Dec1998,pp351,Calvin.pdf (odczyt: 25.11.2018).
  33. Carbaugh, R. (2000). International Economics (7th ed.). Cincinnati: South Western College Publishing.
  34. Carter, C. i Li, X. (2005). China’s horticultural trade patterns: implications for world markets. Journal of International Agricultural Trade and Development, 1(1), strony 1-15.
  35. Casson, M. (1991). Global Research Strategy and International Competitiveness. Oxford: Basil Blackwell.
  36. Chacińska, M. (2015). Czy Kodeks Żywnościowy jest obowiązkowy? Znaczenie norm Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w świetle porozumień Światowej Organizacji Handlu. FoodLex, (1). https://www.pfpz.pl/czy-kodeks-zywnosciowy-jest-obowiazkowy-znaczenie-norm-kodeksu-zywnosciowego-faowho-w-swietle-porozumien-swiatowej-organizacji-handlu-15620 (odczyt: 15.02.2019).
  37. Chiński Raport. (2018). Transport lotniczy z Chin. Chiński Raport. https://www.chinskiraport.pl/blog/transport-lotniczy-z-chin/ (odczyt: 03.01.2019).
  38. Cho, D.-S. i Moon, H.-C. (2000). From Adam Smith to Michael Porter: Evolution of Competitiveness Theory. Singapore: World Scientific Publishing.
  39. Chołyk, Z. (2018). Wykład Zbigniewa Chołyka pt. Kilka szczerych słów o problemach w eksporcie polskich jabłek. Lublin: Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych. https://www.e sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/6215-kilka-szczerych-slow-o-problemach-w-eksporcie-polskich-jablek-zbigniew-cholyk (odczyt: 19.01.2019).
  40. Connolly, W. (1993). Essentially Contested Concepts. Princeton: Princeton University Press.
  41. 10.22004/ag.econ.56388
    Cui, L. (2010). Trade Factors Affecting Apple Exports from China to Thailand. 2010 Annual Meeting, February 6-9, 2010, Orlando, Florida, Southern Agricultural Economics Association. https://doi.org/10.22004/ag.econ.56388
  42. Cybulak, K. (2019). Umowy kontraktacyjne – 12 zł za malinę, 5 zł za porzeczkę! [Video]. YouTube https://youtu.be/FC5scvZT4kk
  43. Czyżewski, A. i Kułyk, P. (2014). Relacja ziemia-praca w warunkach finansowego wsparcia rolnictwa na przykładzie wybranych krajów świata i Unii Europejskiej–15 po 1986 r. Problemy Rolnictwa Światowego, 14(2), strony 31-42.
  44. Czyżewski, A. i Poczta-Wajda, A. (2011). Polityka rolna w warunkach globalizacji. Doświadczenia GATT/WTO. Warszawa: PWE.
  45. Czyżewski, A., Czyżewski, B. i Henisz-Matuszczak, A. (2005). Procesy globalizacji a spółdzielczość w sektorze rolno-spożywczym. Wieś i Rolnictwo, 4(129).
  46. Dalum, B., Laursen, K. i Villumsen, G. (1998). Structural Change in OECD Export Speciali-sation Patterns: de-specialisation and ‘stickiness’. International Review of Applied Economics, 12(3), strony 423-443.
  47. DeMaria, F., Lubello, P. i Drogué, S. (2018). Measuring the complexity of complying with phytosanitary. Bio-based and Applied Economics, 7(1), strony 39-58.
  48. 10.1111/rode.12117
    Devadoss, S. i Ridley, W. (2014). Effects of the Mexican Apple Tariff on the World Apple Market. Review of Development Economics, 18(4), strony 763-777. https://doi.org/10.1111/rode.12117
  49. Devadoss, S. i Wahl, T. (2004). Welfare impacts of Indian apple trade policies. Applied Economics, 36(12), strony 1289-1294.
  50. 10.1111/j.1744-7976.2008.01138.x
    Devadoss, S., Sridharan, P. i Wahl, T. (2009). Effects of Trade Barriers on U.S. and World Apple Markets. Canadian Journal of Agricultural Economics/Revue canadienne d'agroeconomie, (57), strony 55-73. https://doi.org/10.1111/j.1744-7976.2008.01138.x
  51. Djankov, S., Freund, C. i Pham, C. (2010). Trading on Time. Review of Economics and Statistics, 92(1), strony 166-173.
  52. Dobrosz, J. (2017). Dlaczego markety oferują tak niską jakość jabłek? Czemu to służy? e sadownictwo.pl. https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/6061-dlaczego-markety-oferuja-tak-niska-jakosc-jablek-czemu-to-sluzy (odczyt: 3.02.2019)/
  53. Dobrosz, J. (2018a). Produkcja jabłek w Turcji. e-sadownictwo. https://www.e sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/6770-produkcja-jablek-w-turcji (odczyt:11.11.2018).
  54. Dobrosz, J. (2018b). USA: Po 50 latach Red Delicious ustąpił miejsca Gali. e-sadownictwo. https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/ze-swiata/6577-usa-po-50-latach-red-delicious-ustapil-miejsca-gali (odczyt: 24.08.2018).
  55. Dobrosz, J. (2018c). Trwa wyjątkowy sezon handlowy jabłkami, jak dalej w produkcji jabłek? e sadownictwo.https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/6082-trwa-wyjatkowy-sezon-handlowy-jablkami-jak-dalej-w-produkcji-jablek (odczyt: 29.12.2018)
  56. Dobrosz, J. (2018d). Czy Indie staną się odbiorcą polskich jabłek i nowym źródłem pracowników sezonowych? e sadownictwo. https://www.e sadownictwo.pl/ wiadomosci/z-kraju/6824-czy-indie-stana-sie-nowym-zrodlem-pracownikow-sezonowych-kongres-sadowniczy (odczyt: 15.01.2019).
  57. Dołęgowski, T. (2000). Konkurencyjność a procesy integracyjne w Europie. W Biblioteka Wiedzy Europejskiej, (13). Warszawa: SGH.
  58. Domiter, M. i Drelich-Skulska, B. (2006). Polityka wymiany międzynarodowej. W J. Rymarczyk (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: PWE.
  59. 10.1016/j.foodpol.2012.06.007
    Drogué, S. i DeMaria, F. (2010). Pesticide residues and trade, the apple of discord? Food Policy, 37(6), strony 641-649. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2012.06.007
  60. Dyngus, M. (2017). Działania Agencji Rynku Rolnego na rynku owoców i warzyw. W B. Nosecka, Rynek Owoców i Warzyw.Analizy Rynkowe (Tom 50). Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  61. Esser, K., Hillebrand, W., Messner, D. i Meyer-Stamer, J. (1996). Systemic Competitiveness: New Governance Patterns for Industrial Development. London, Portland: Frank Cass Publishing.
  62. European Commision (2001). The Competitiveness of European Manufacturing. Brussels: European Commision.
  63. Fagerberg, J. (1988). International Competitiveness. The Economic Journal, 98(391), strony 355-374.
  64. Filipiak, T. (2016). Handel zagraniczny owocami i przetworami w Polsce w latach 2004-2014. Roczniki Naukowe SERiA, 18(5), strony 29-35.
  65. Firlej, K., Kowalska, A. i Piwowar, A. (2017). Competitiveness and innovation of the Polish food industry. Agricultural Economics, (63), strony 502-509.
  66. Flejterski, S. (1984). Istota i mierzenie konkurencyjności międzynarodowej. Gospodarka Planowa: Miesięcznik poświęcony problemom planowania i rozwoju gospodarki narodowej, 39(9), strony 390-394.
  67. Flotyński, Z. (1970). Teoria handlu międzynarodowego. Warszawa: PWN.
  68. Fojtikova, L. (2018). China’s trade competitiveness in the area of agricultural products after the implementation of the World Trade Organization commitments. Agricultural Economics, 64(9), strony 379-388.
  69. Freebairn, J. (1987). Implications of Wages and Industrial Policies on Competitiveness of Agricultural Export Industries. Review of Marketing and Agricultural Economics, Australian Agricultural and Resource Economics Society, 55(01), strony 79-87.
  70. Fresh Market (2015). Zalecane warunki transportu owoców i warzyw. www.fresh-market.pl. https://www.fre sh market.pl/zalecane_warunki_transportu_owocow_i_warzyw,p1141901949 (odczyt:7.01.2019).
  71. Fresh-Market (2018). USA. Stan Waszyngton to 60% produkcji jabłek. www.fresh-market.pl. https://www.fre sh market.pl/owoce_i_warzywa/owoce/jablka/usa_stan_waszyngton_to_60_proc_produkcji_jablek,p2090751159 (odczyt: 22.08.2018).
  72. Frohberg, K. (2000). Konkurencyjność polskiego rolnictwa. W E. Majewski i D. Graham (red.), Strategiczne opcje dla polskiego sektora agrobiznesu w świetle analiz ekonomicznych (strony 224-243). Warszawa: Wydawnictwo Wieś Jutra.
  73. Frohberg, K. i Hartman, M. (1997). Comparing measures of competitiveness. Halle: Institute of Agricultural Development in Central and Eastern Europe.
  74. Fröhlich, P. (1989). International Competitiveness: Alternative Macroeconomic Strategies and Changing Perceptions in Recent Years. W A. Francis i M. Tharakan, The Competitiveness of European industry (strony 21-40). London, New York: Routledge.
  75. Giryn, H., Szteke, B. i Szymczyk, K. (2004). Wpływ procesu technologicznego i przechowywania na zawartość kwasów organicznych w zagęszczonych sokach jabłkowych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2(30), strony 92-107.
  76. Gokdogan, O. i Baran, M. (2017). Determination of Energy Use Efficiency of some Apple (Malus × domestica) Production in Turkey: a Case Study of Eğirdir Region. Erwerbs-Obstbau, 59(1), strony 13-19.
  77. Gołubicka, B. (2014). Żywność tradycyjna i regionalna w Polsce (Tom 139). Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  78. Gorton, M., Daniłowska, A., Jarka, S., Zawojska, A. i Straszewski, S. (2000). Konkurencyjność polskich produktów rolnych na rynku międzynarodowym. W E. Majewski i G. Dalton (redaktorzy), Strategiczne opcje dla polskiego sektora agrobiznesu w świetle analiz ekonomicznych (strony 243-254). Warszawa: Wieś Jutra.
  79. Gorynia, M. (2002). Luka konkurencyjna na poziomie przedsiębiorstwa a przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
  80. Gorynia, M. (2009). Kompendium wiedzy o konkurencyjności. W M. Gorynia, M. Gorynia i E. Łaźniewska (redaktorzy). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  81. 10.1016/j.chieco.2010.02.001
    Götz, L. i Grethe, H. (2010). The entry price system for fresh fruit and vegetable exports from China to the EU - Breaking a fly on the wheel? China Economic Review, 21(3), strony 377-393. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2010.02.001
  82. Grabiński, T., Wydymus, S. i Zeliaś, A. (1982). Metody doboru zmiennych w modelach ekonometrycznych. Warszawa: PWN.
  83. Grębowiec, M. (2016). Grupy producentów owoców i warzyw jako element współczesnego kształtu funkcjonowania polskich gospodarstw w Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 16(1), strony 71-84.
  84. Grimwade, N. (2000). International Trade: New Patterns of Trade, Production and Investment (wyd. 2nd). London: Routledge.
  85. Grossman, G. i Helpman, E. (1990). Comparative Advantage and Long Run Growth. American Economic Review, 80(4), strony 796-815.
  86. Grubel, H. i Lloyd, P. (1975). Infra-Industry Trade. The Theory and Measurement of International Trade in Differentiated Products. New York: MacMillan.
  87. Grzechniczek, M. (2015). Lotniczy, morski i kolejowy. Transport owoców na dalekie rynki. e sadownictwo. https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/4339-lotniczy-morski-lub-kolejowy-transport-owocow-na-dalekie-rynki-wg-eksperta (odczyt: 30.11.2018).
  88. GUS. (2008). Produkcja ogrodnicza. Badanie sadów w 2007 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  89. GUS. (2013). Produkcja ogrodnicza. Badanie sadów w 2012 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  90. GUS. (2017). Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2016 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  91. GUS. (2017). Rocznik statystyczny rolnictwa 2017 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  92. GUS. (2018). Produkcja ogrodnicza. Badanie sadów w 2017 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  93. GUS. (2018). Wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw w Polsce. Dane niepublikowane. Warszawa.
  94. GUS. (2018). Wyniki produkcji roślinnej w 2017. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
  95. Guzek, M. (2001). Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej. Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu.
  96. Gwara, A. (2016). Piętrzą się problemy grup producenckich. Z czego wynikają. SadyOgrody. https://www.sadyogrody.pl/prawo_i_dotacje/104/pietrza_sie_problemy_grup_producenckich_z_czego_wynikaja,7658.html (odczyt: 15.06.2019).
  97. Haberler, G. (1935). International Trade. Geneva: Mises Institute.
  98. Hamulczuk, M. (2016). Czynniki warunkujące kierunki zmian handlu targowiskowego w Polsce,. Roczniki Naukowe Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 103(2), strony 69-77.
  99. Hinloopen, J. i Marrewijk, C. (2001). On the empirical distribution of the balassa index. Weltwirtschftliches Archiv., 137(1), strony 1-35.
  100. Hitiris, T. i Bedrossian, A. (1987). Penetration, Export Competitiveness, and the Pattern of UK Intraindustry Trade – a Note. Applied Economics, 19(2), strony 215-220.
  101. Hoen, A. i Oosterhaven, J. (2006). On the measurement of comparative advantage. The Annals of Regional Science, 40(3), strony 677-691.
  102. Huges, K. (1993). European Competitiveness. Cambridge: Cambridge University Press.
  103. Hybel, J. (2002). Konkurencyjność polskich producentów owoców i warzyw w handlu zagranicznym. Roczniki Naukowe SERiA, 4(4), strony 53-57.
  104. IERiGŻ (2019). Platforma Żywnościowa (SELLFOOD). https://www.ierigz.waw.pl/prace-badawcze/projekty/23319,2,3,0,1570689140.html (odczyt: 23.04.2019).
  105. IERiGŻ-PIB (2017). Rynek owoców i warzyw. Stan i perspektywy. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  106. Jąder, K. (2016). Polski handel zagraniczny owocami i ich przetworami w latach 2001-2015. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 16(3), strony 130-141.
  107. Jagiełło, E. (2008). Strategiczne budowanie konkurencyjności gospodarki. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
  108. Jagiełło, M. (2003). Wskaźniki międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Studia i Materiały. Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, 80, strona 41.
  109. Jarosz-Angowska, A. (2017). Instrumenty regulacji rynków rolnych w uwarunkowaniach Współnej Polityki Rolnej UE. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (312), strony 41-50.
  110. Jasiński, L. (2003). Problemy konkurencyjności międzynarodowej gospodarek państw Unii Europejskiej w perspektywie jej rozszerzenia. Warszawa: Centrum Europejskie Natolin.
  111. Juan, D., Runping, W., Xiaoyue, X. i Fuzhong, L. (2013). Research on the Influencing Factors of China Apple Juice Trade. Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 6(4), strony 691-696.
  112. Kabore, V. i Chang, C.-C. (2012). Trade Analysis of Fresh Apple Using a Gravity Model. http://www.academia.edu/6485967/TRADE_ANALYSIS_OF_FRESH_APPLE_USING_A_GRAVITY_MODEL (odczyt: 17.02.2020).
  113. Kamecki, Z., Kawecka-Wyrzykowska, E. i Budnikowski, A. (1993). Propedeutyka międzynarodowych stosunków gospodarczych. Warszawa: SGH.
  114. Katon (1956). O gospodarstwie wiejskim. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  115. Kierczyńska, S. (2015). Produkcja i eksport i owoców w Polsce w latach 1994-2014. Roczniki Naukowe SERiA, 17(5), strony 131-135.
  116. Kierczyńska, S. (2015). Produkcja, eksport i ceny zagęszczonego soku jabłkowego a ceny skupu jabłek do przetwórstwa w Polsce. Roczniki Naukowe Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 102(4), strony 74-82.
  117. Kisielewski, P. i Popek, A. (2017). Analiza łańcucha dostaw owoców z Polski do Chin. Autobusy, (12), strony 1520-1524.
  118. 10.17660/ActaHortic.2016.1132.5
    Klepacka, A. i Florkowski, W. (2016). Poland’s apple sector and the embargo on fruit exports to Russia. ISHS Acta Horticulturae, (1132), strony 31-38. https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2016.1132.5
  119. Klepacka, A., Meng, T. i Florkowski, W. (2014). Apples or Oranges? Recent Household Fruit Consumption in Poland. Roczniki Naukowe SERiA, 16(6), strony 220-229.
  120. Komisja Europejska. (2014). Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wdrożenia przepisów dotyczących organizacji producentów, funduszy operacyjnych i programów operacyjnych w sektorze owoców i warzyw od momentu wporwadzenia reformy z 2007 r. Bruksela: Komisja Europejska. https://ec.europa.eu/agriculture/fruit-and-vegetables/policy-reports_en (odczyt: 23.04.2019).
  121. 10.1016/j.econmod.2018.09.005
    Konstantakopoulou, I. i Tsionas, M. (2019). Measuring comparative advantages in the Euro Area. Economic Modeling, (76), strony 260-269. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2018.09.005
  122. Korom, E. i Sagi, J. (2005). Measures of Competitiveness in Agriculture. Journal of Central European Agriculture, 6(3), strony 375-380.
  123. Kowalska, A. (2016). Międzynarodowa konkurencyjność polskiego sektora owocowego po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 16(2), strony 176-185.
  124. Kraciński, P. (2014). Polski eksport jabłek na tle światowego handlu jabłkami. Roczniki Naukowe SERiA, 16(3), strony 159-164.
  125. Kraciński, P. (2015a). Handel zagraniczny jabłkami w UE w kontekście rosyjskiego embargo. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 15(3), strony 83-93.
  126. Kraciński, P. (2015b). Unijny eksport produktów ogrodniczych do Rosji w latach 2004-2013. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 102(4), 60-66
  127. Kraciński, P. (2016). Konkurencyjność największych światowych eksporterów jabłek. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 103(2), 106-118
  128. Kraciński, P. (2017). The Competitiveness of Polish Apples on International Markets. Inter-national Journal of Food and Beverage Manufacturing and Business Models, 2(1), strony 31-43.
  129. 10.22630/EIOGZ.2018.121.5
    Kraciński, P. (2018a). Pozycja konkurencyjna Polski na światowym rynku zagęszczonego soku jabłkowego. Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (121), strony 71-81. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2018.121.5
  130. Kraciński, P. (2018b). Pozycja Polski na światowym rynku zagęszczonego soku jablkowego. Roczniki Naukowe SERiA, 20(1), strony 88-93.
  131. Kraciński, P. (2018c). Eksport jabłek z Polski w latach 1995-2015. Roczniki Naukowe SERiA, 20(2), strony 106-111.
  132. 10.22630/PRS.2018.18.4.93
    Kraciński, P. (2018d). Konkurencyjność polskiego eksportu jabłek na rynki Wspólnoty Niepodległych Państw. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 18(4), 13-22. https://doi.org/10.22630/PRS.2018.18.4.93
  133. Kraciński, P. (2018e). Kolorowa przyszłość polskich jabłek. Sadownicze Forum Ekonomiczne. Warszawa, Nadarzyn: Ogrodnictwo Expert. http://ogrodnictwo.exp ert/aktualnosci/kolorowa-przyszlosc-polskich-jablek/ (odczyt: 28.03.2019).
  134. Kraciński, P. (2018f). Obawy przed nowym sezonem. Miesięcznik praktycznego sadownictwa – Sad, (9), strony 76-79.
  135. Kraciński, P. (2019). Wiosna coraz bliżej. Miesięcznik praktycznego sadownictwa – Sad, (3), strony 56-59?
  136. Kraciuk, J. (2017). Konkurencyjność gospodarki Polski na tle gospodarek krajów Europy Środkowo-Wschodniej UE11. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 17(3), strony 207-216.
  137. Kruczyńska, D. (2008). Jabłonie: nowe odmiany. Warszawa: Hortpress.
  138. Kruczyńska, D. (2013). Ilustrowany katalog odmian jabłoni. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa.
  139. Krugman, P. (1994). Competitiveness: A Dangerous Obsession. Foreign Affairs, 73(2), strony 186-189.
  140. Krugman, P. i Obstfeld, M. (1991). Międzynarodowe stosunki gospodarcze (wyd. 1). Warszawa: PWN.
  141. Kuklewski, J. (2014). Red Delicious, wnioski praktyczne po dwóch latach obserwacji. e sadownictwo. https://www.e-sadownictwo.pl/artykuly/porady/agrotechnika/3470-red-delicious-wnioski-praktyczne-po-dwoch-latach-obserwacji (odczyt: 26.01.2019).
  142. Kułyk, P. i Augustowski, J. (2018). Zastosowanie modeli grawitacyjnych dla wybranych zbóż w handlu między UE a USA. Problemy Rolnictwa Światowego, 18(4), strony 295-303.
  143. Kułyk, P. i Augustowski, Ł. (2017). Globalna konwergnencja czy globalna dywergencja mechanizmów wsparcia rolnictwa ? Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 104(3), strony 44-53.
  144. Kułyk, P. i Michałowska, M. (2016). Stan rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2004-2014. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodartwa Wiejskiego, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (113), strony 17-32.
  145. KUPS. (2004). Przewodniki GMP dla przemyslu sokowniczego. Warszawa: Krajowa Unia Producentów Soków.
  146. Kurmai, V. (2016). Market competition and concentration in the world market of concentrated apple juice. Acta Agraria Debreceniesis, Agrártudományi Közlemények, 69, strony 129-136.
  147. Kurmai, V. (2017). Market competition and concentration in the global market of apple juice concentrated. Roczniki Naukowe SERiA, 18(5), strony 111-118.
  148. Kwaśniewski, A. (2018). Polakom gniją jabłka. Sputnik Polska. https://sptnkne.ws/n8TH (odczyt: 12.06.2018).
  149. Ławniczak, R. (1987). Ograniczenia pozataryfowe w handlu międzynarodowym. Warszawa: PWN.
  150. Lech, A. (2001). Definicje i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Gospodarka w Praktyce i Teorii, 2(9), strony 77-86.
  151. Lemanowicz, M. (2005). Organizacje i grupy producentów szansą na poprawę konku-rencyjności polskiego rolnictwa. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
  152. Lester, S. i Barbee, I. (2013). The Challenge of Cooperation: Regulatory Trade Barriers in the Transatlantic Trade and Investment Partnership. Journal of International Economic Law, 16(4), strony 847-867.
  153. Lipecki, M. (2016). Prezes SPS o odmianach z grupy 'Gala' i jej światowych mutacjach. http://www.sadyogrody.pl/agrotechnika/103/prezes_sps_o_odmianach_z_grupy_gala_i_jej_swiatowych_mutacjach,4593.html) (odczyt: 02.02.2019).
  154. Lubiński, M., Michalski, T. i Misala, J. (1995). Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Pojęcie i sposób mierzenia. Instytut Rozwoju i Studiów Strategicznych.
  155. Łysiak, G. (2013). he influence of harvest maturity and basic macroelement content in fruit on the incidence of diseases and disorders after storage of the ‘Ligol’apple cultivar. Folia Horticulturae, 25(1), strony 31-39.
  156. 10.1016/j.foodpol.2018.10.009
    Ma, W., Renwicka, A., Yuanb, P. i Ratnaa, N. (2018). Agricultural cooperative membership and technical efficiency of apple farmers in China: An analysis accounting for selectivity bias. Food Policy, 81, strony 122-132. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2018.10.009
  157. Makosz, E. (2013). Perspektywy dotyczące produkcji jabłek i możliwości ich eksportu. Konferencja Sadownicza. https://www.slideshare.net/ptwp/sadownicza-konferencja-tsw (odczyt: 23.03.2019).
  158. Makosz, E. (2017). Red Jonaprince to mało przyszłościowa odmiana jabłek. Portalspożywczy.pl. http://www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/prof-makosz-red-jonaprince-to-malo-przyszlosciowa-odmiana-jablek,153294.html (odczyt: 25.02.2019).
  159. Malinger, J. (2016). Wyniki ekonomiczne uznanych organizacji producentów jabłek z powiatu z grójeckiego. Roczniki Naukowe SERiA, 17(1), strony 169-173.
  160. Markowska, M. (2002). Ewolucja strategii polskich przedsiębiorstw w warunkach ekspansji KMN. W A. Zaorska (red.), Korporacje międzynarodowe w Polsce. Wyzwania w dobie globalizacji i regionalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  161. 10.2307/1243534
    Masters, W. i Winter-Nelson, A. (1995). Measuring the Comparative Advantage of Agricultural Activities: Domestic Resource Costs and the Social Cost-Benefit Ratio. American Journal of Agricultural Economics, 77(2), strony 243-250. https://doi.org/10.2307/1243534
  162. Matoskova, D. (2004). Competitiveness in the production of selected crops from the perspective of variable costs. Agricultural Economics, 50(11), strony 514-523.
  163. Misala, J. (1990). Teorie międzynarodowej wymiany gospodarczej. Warszawa: PWN.
  164. Misala, J. (2000). Korzyści z handlu międzynarodowego w świetle teorii. W A. Budnikowski i E. Kawecka-Wyrzykowska (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
  165. Misala, J. (2001). Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa. Oficyna Wydawnicza.
  166. Misala, J. (2002). Mierniki konkurencyjności gospodarki; aspekty teoretyczne i wnioski dla Polski. Zeszyty Naukowe. Szkoła Główna Handlowa. Kolegium Gospodarki Światowej, (12), strony 8-33.
  167. Misala, J. (2005). Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa. Oficyna Wydawnicza.
  168. Misala, J. (2007). Międzynarodowa zdolność konkurencyjna i międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej. Podstawy teoretyczne. Radom: Wydawnictwo Politechniki Radomskiej.
  169. Miszczak, A. (2017). Badanie pozostałości środków ochrony roślin w ramach urzędowej kontroli ich stosowania. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa. http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2017/2.5_2017_Raport_pozostalosci.pdf (odczyt: 12.02.2019).
  170. MRiRW. (2014). Obwieszczenie Ministra Rolnicwtwa i Rozwoju Wsi z 30 stycznia 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
  171. Nacewska-Twardowska, A. (2015). Wpływ sankcji rosyjskich na wymianę towarową Polski. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (402), strony 220-230.
  172. Nosecka B. (2012). Sytuacja na światowym rynku produktów ogrodniczych i jej wpływ na sytuację w Polsce. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  173. Nosecka, B. (2017). Czynniki i mierniki konkurencyjności zewnętrznej sektora ogrodniczego i jego produktów. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  174. Nosecka, B. (2018). Perspektywy eksportu przetworów owocowych z Polski. Sadownicze Forum Ekonomiczne. Nadarzyn.
  175. Nosecka, B. i Pawlak, K. (2014). Wybrane problemy konkurencyjności sektora rolno-spożywczego w Polsce i Unii Europejskiej. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  176. Nosecka, B., Bugała, A., Kraciński, P. i Strojewska, I. (2017). Polski i światowy rynek wybranych owoców, warzyw i ich przetworów. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  177. Nosecka, B., Bugała, A., Kraciński, P., Smoleński, T. i Strojewska, I. (2019). Rynek owoców i warzyw. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  178. Nosecka, B., Zaremba, Ł., Bugała, A. i Paszko, D. (2012). Sytuacja na światowym rynku wybranych produktów ogrodniczych i jej wpływ na polski rynek ogrodniczy. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  179. 10.17221/133/2015-AGRICECON
    Nowak, A. i Kamińska, A. (2016). Agricultural competitiveness: The case of the European Union countries. Agricultural Economics, 62(11), strony 507-516. https://doi.org/10.17221/133/2015-AGRICECON
  180. Ogrodyinfo.pl. (2017). Iran – niedoceniona potęga w produkcji jabłek. https://www.ogrodinfo.pl/sadownictwo/iran-niedoceniona-potega-w-produkcji-jablek/ (odczyt: 17.01.2018).
  181. Olczyk, M. (2008a). Konkurencyjność, teoria i praktyka. Warszawa: CeDeWu.
  182. Olczyk, M. (2008b). Konkurencyjność podmiotów – ujęcie teoretyczne. W N. Daszkiewicz (red.), Konkurencyjność. Poziom makro, mezo i mikro. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  183. 10.22630/EIOGZ.2017.119.34
    Olewnicki, D., Świderska, P. i Marzec, M. (2017). Ocena wybranych cech jabłek jako potencjalnych czynników popytowych. Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (119), strony 195-206. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2017.119.34
  184. Orłowski, W. (2000). Koszty i korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej, modele, metody, szacunki. Warszawa: CASE.
  185. Parzonko, A. (2013). Konkurencyjność kosztowa polskich gospodarstw mlecznych na arenie europejskiej w perspektywie zmian polityki rolnej UE po 2014 roku. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie Problemy Rolnictwa Światowego, 13(3), strony 192-202.
  186. Pawlak, K. (2013). Międzynarodowa zdolność konkurencyjna sektora rolno-spożywczego krajów Unii Europejskiej. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
  187. Pawlak, K. (2015). Konkurencyjność zasobowa rolnictwa UE i USA. Problemy Rolnictwa Światowego, 15(3), strony 112-123.
  188. Pawlak, K. i Poczta, W. (2011). Międzynarodowy handel rolny, teorie, konkurencyjność, scenariusze rozwoju. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
  189. PE (2012). Dyrektywa PE i RE z dania 19 kwietnia 2012 r. zmieniająca dyrektywę Rady 2001/112/WE odnoszącą się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Dziennik Urzędowy UE.
  190. Poczta-Wajda, A. i Pawlak, K. (2017). Globalne skutki ewolucji polityki handlowej na rynkach rolnych w rozwijająych się krajach azjatyckich. Roczniki Naukowe SERiA, 19(3), strony 231-237.
  191. Podoba, P. (2014). Koncentrat na świecie. http://www.sadnowoczesny.pl/artykuly/prawo-dla-sadownikow/s-sad-12949-Koncentrat-na-swiecie/ (odczyt: 12.02.2019).
  192. Podoba, P. (2018). Prezes Döhlera, o pozostałościach śor w jabłkach przemysłowych. Warszawa. e sadownictwo. https://www.e-sadownictwo.pl/wiadomosci/z-kraju/6167-piotr-podoba-prezes-doehlera-o-pozostalosciach-sor-w-jablkach-przemyslowych (odczyt: 12.02.2019).
  193. Popescu, A. i Pirvutoiu, I. (2013). Trends in Romania's fruit market. Annals of the University of Craiova – Agriculture, Montanology, Cadastre Series, XLIII, strony 164-169.
  194. Portal Spożywczy. (2017). Lidl ogranicza obecność pestycydów w swoich produktach. Warszawa. Portal.spożywczy.pl. http://www.portalspozywczy.pl/handel/ wiadomosci/ lidl-ogranicza-obecnosc-pestycydow-w-swoich-produktach,144515.html (odczyt: 12.02.2020).
  195. Porter, M. (1990). The Competitive Advantage of Nations. Harvard Business Review, (68), strony 70-91.
  196. Porter, M. (1992). Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów. Warszawa: PWE.
  197. Porter, M. (2001). Porter o konkurencji. Warszawa: PWN.
  198. 10.1016/j.worlddev.2011.12.002
    Portugal-Perez, A. i Wilson, J. (2012). Export Performance and Trade Facilitation Reform: Hard and Soft Infrastructure. World Development, 40(7), strony 1295-1307. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2011.12.002
  199. Proudman, J., Redding, S. i Bianchi, M. (1998). Openness and Growth. London: Bank of England.
  200. Puślecki, Z. (2001). System środków kontroli handlowej Unii Europejskiej w warunkach globalizacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
  201. 10.14746/ssp.2018.2.5
    Puślecki, Z. (2018). Protekcjonizm regulacyjny we współczesnym. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, (2), strony 65-79. https://doi.org/10.14746/ssp.2018.2.5
  202. PWC. (2015). Bariery pozataryfowe dla polskich eksporterów żywności w UE. Warszawa: PWC.
  203. Qiongyue, Z. i Chuanhui, Z. (2017). Study of Influencing Factors of Apple Juice Export of Xinjiang Area. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 168, strony 151-154.
  204. Rada Ministrów. (2018). Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r. Warszawa: Rada Ministrów RP.
  205. Rae, A., Zhong, F., Yingheng, Z. i Xianhui, G. (2006). China's Expanding Role In Global Horticultural Markets. https://core.ac.uk/download/pdf/6594367.pdf (odczyt: 25.02.2019).
  206. 10.1016/j.worlddev.2008.08.023
    Reardon, T., Barrett, C., Berdegué, J. i Swinnen, J. (2009). Agrifood Industry Transformation and Small Farmers in Developing Countries. World Development, 37(11), strony 1717-1727. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2008.08.023
  207. Rejman, A. (red.) (1994). Pomologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
  208. 10.1111/j.1574-0862.2011.00549.x
    Rickard, B. i Lei, L. (2011). How important are tariffs and nontariff barriers in international markets for fresh fruit? Agricultural Economics, 42(s1), strony 19-32. https://doi.org/10.1111/j.1574-0862.2011.00549.x
  209. Romanow, Z. (1999). Historia myśli ekonomicznej w zarysie. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
  210. Rossato, F., Susaetaa, A., Adams, D., Hidalgobob, G., de Araujo, T. i de Queiroz, A. (2018). Comparison of revealed comparative advantage indexes with application to trade tendencies of cellulose production from planted forests in Brazil, Canada, China, Sweden, Finland and the United States. Forest Policy and Economics, 97(12), strony 59-66.
  211. Rymarczyk, J. (1996). Protekcjonistyczne i liberalne tendencje w polityce handlowej Wspólnoty Europejskiej. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
  212. Rymarczyk, J. (2005). Formy handlu zagranicznego. W J. Rymarczyk (red.), Handel zagraniczny. Organizacja i technika. Warszawa: PWE.
  213. Rymarczyk, J. (2017). Handel zagraniczny. Organizacja i technika. Warszawa: PWE.
  214. Rynarzewski, T. i Zielińska-Głębocka, A. (2016). Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego. Warszawa: PWN.
  215. Rytko, A. (2015). Konkurencyjność gospodarki narodowej a konkurencyjność towarów w handlu zagranicznym: teoria i praktyka. Warszawa: Wieś Jutra.
  216. Sahinli, M. (2013). Comparative advantage of agriculture sector between Turkey and European Union. African Journal of Agricultural Research, 8(10), strony 884-895.
  217. Salamaga, M. (2013). Badanie konkurencyjności polskiego eksportu z wykorzystaniem skorygowanego wskaźnika przewagi komparatywnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, (904), strony 37-51.
  218. Sanina, А. (2018). Cztery lata z życia polskich jabłek. Sputnik Polska. https://sptnkne.ws/pS97 (odczyt: 15.02.2019).
  219. Sass, R. (2019). Potencjał produkcyjny indywidualnych gospodarstw rolnych w podregionie bydgoskim a ich efektywność przed i po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej.
  220. Schwartau, H. (2017). Apple market. https://prognosfruit.eu/wp-content/uploads/2017/03/2-Helwig-Schwartau-Apples-Review-and-Outlook-2016-17-18.pdf (odczyt: 22.01.2019).
  221. Scott, B. i Lodge, G. (1985). U.S. Competitiveness in the World Economy. Boston: Harvard Business School Press.
  222. Shoven, J. i Whalley, J. (1984). Applied General-Equilibrium Models of Taxation and Inter-national Trade: An Introduction and Survey. Journal of Economic Literature, 22(3), strony 1007-1051.
  223. Simo, D., Mura, L. i Buleca, J. (2016). Assessment of milk production competitiveness of the Slovak Republic within the EU-27 countries. Agricultural Economics, 62(10), strony 482-492.
  224. Skłodowski, M. (2010). Dochody z cła w systemie budżetu państwa. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (81), strony 109-123..
  225. Soare, E. i Chiurciu, I.-A. (2018). Trends in the Production and Marketing of Apples in Romania. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development, 18(1), strony 465-472.
  226. Stankiewicz, M. (2000). Istota i sposoby oceny konkurencyjności przedsiębiorstwa. Gospodarka Narodowa, (7-8), strony 95-111.
  227. Stankiewicz, W. (2007). Historia myśli ekonomicznej. Warszawa: PWE.
  228. Stańko, S. (2013). Prognozowanie w agrobiznesie. Teoria i przykłady zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
  229. Stock, J. i Watson, M. (2007). Introduction to Econometrics. Boston: Addison Wesley.
  230. Stolińska-Janic, J. (1995). Polska spółdzielczość wobec problemów integracji z Unią Europejską. W M. Adamowicz (red.) Rolnictwo w procesie integrowania z UE. Spółdzielczość rolnicza w procesie przekształceń rynkowych. Tom III, Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
  231. Suszyna, J. (2007). Kwasowość owoców odmian jabłoni w okresie największej podaży dla przetwórstwa. Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa, (15), strony 109-116.
  232. Szczepańska, M. (2018, 25 wrzesień). Znani sadownicy idą pod młotek. Puls Biznesu. https://www.pb.pl/znani-sadownicy-ida-pod-mlotek-940910 (odczyt: 12.03.2019).
  233. 10.1111/j.1468-2508.2007.00498.x
    Thies, C. i Porche, S. (2007). The Political Economy of Agricultural Protection. The Journal of Politics, 69(1), strony 116-127. https://doi.org/10.1111/j.1468-2508.2007.00498.x
  234. Thilmany, D. i Barrett, C. (1997). Regulatory Barriers in an Integrating World Food Market. Review of Agricultural Economics, 19(1), strony 91-107. https://ssrn.com/abstract=1847835 (odczyt: 27.12.2018).
  235. Tomasz z Akwinu (1971). Suma teologiczna (Tom XVIII). London: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”.
  236. Traill, B. i Da Silva, J. G. (1996). Measuring International Competitiveness: the Case of the European Food Industry. International Business Review, 5(2), strony 151-166.
  237. Trajer, M., Smoliński, P. i Mieczkowski, M. (2015). Poland’s competitiveness in foreign trade in apples. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 14(4), strony 178-187.
  238. Transporteca. (brak daty). Transport towarów do Chin. Transporteca. https://transporteca.pl/transport-towarow-do-chin/ (odczyt: 21.02.2019).
  239. Trienekens, J., Velzen, M., Lees, N., Saunders, C. i Pascucci, S. (2018). Governance of market-oriented fresh food value chains: export chains from New Zealand. International Food and Agribusiness Management Review, 21(2), strony 249-268.
  240. Tweeten, L. (1992). Agricultural Trade: Principles and Policies. Boulder: Westview Press,
  241. Ugolik, M. (1996). Odmiany jabłoni. Kraków: Plantpress.
  242. Urbaniak, W. (2007). Konkurencyjność – próba zdefiniowania zjawiska. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, (204), strony 243-252.
  243. USDA. (2017). Turkey: Fresh Deciduous Fruit Annual 2017. Waszyngton: Ministerstwo Rolnictwa USA. https://gain.fas.usda.gov/Recent GAIN Publications/Fresh Deciduous Fruit Annual_Ankara_Turkey_10-31-2017.pdf (odczyt: 23.12.2018).
  244. 10.23977/agrfem.2019.21001
    Wang, P. i Pawlak, K. (2019). Changes in Foreign Trade in Agricultural Products between China and Poland. Agricultural & Forestry Economics and Management, (2), strony 1 10. https://doi.org/10.23977/agrfem.2019.21001
  245. WAPA. (2018). European Apple Forecast 2018. World Apple and Pear Association.
  246. Wicka, A. (red.). 2013. Czynniki i możliwości ograniczania ryzyka w produkcji roślinnej poprzez ubezpieczenia. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
  247. Wicki, L. (2012). Convergence of Labour Productivity in Agriculture in the European Union. Economic Science for Rural Development, (27), strony 279-284.
  248. 10.22630/EIOGZ.2016.116.52
    Wicki, L. (2016). Zmiany produktywności czynników wytwórczych w polskim rolnictwie. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (116), strony 149-160. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2016.116.52
  249. 10.22630/PRS.2017.17.4.108
    Wicki, L., Orlykovskyi, M., Zaburanna, L. (2017). Agriculture in Poland and Ukraine – Potential and Dynamics af Changes in Production. Problems of World Agriculture, 17(4), strony 326-338. https://doi.org/10.22630/PRS.2017.17.4.108
  250. Wicki, L. i Pietrzykowski, R. (2018). Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania środków na modernizację gospodarstw rolnych z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (124), strony 93-108.
  251. World Economic Forum (1994). The World Competitiveness Report. Lausanne: The World Economic Forum.
  252. Woś, A. (2001). Konkurencyjność wewnętrzna rolnictwa. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  253. Woś, A. (2003). Konkurencyjność polskiego sektora żywnościowego. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
  254. Wosiek, R. (2016). Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki – Aspekty teoretyczne. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (269), strony 235-245.
  255. Wróbel, A. (2013). Liberalizacja i protekcjonizm w polityce państwa – przykład sektora rolnego. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (139), strony 122-129.
  256. WTO. (1994). Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu. https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/17-tbt.pdf (odczyt:15.02.2019).
  257. WTO. (1998). Understanding the WTO Agreement on Sanitary and Phytosanitary Measures. https://www.wto.org/english/tratop_e/sps_e/spsund_e.htm (odczyt: 15.02.2019).
  258. WTO. (2005). Japan – Measures Afecting the Importation of Apples. Geneva: WTO.
  259. WTO. (2019). Anti-dumping [ADP], Countervailing [CV], Quantitative Restrictions [QR], Safeguards [SG], Sanitary and Phytosanitary [SPS] [Ordinaire, Urgence], Special Safeguards [SSG], Technical Barriers to Trade [TBT] [Mesures ordinaires], Tariff-rate quotas [TRQ], Export Subsidies [XS]. http://i tip.wto.org/goods/Forms/ TableView.aspx?mode=modify&action=search (odczyt: 18.02.2020).
  260. WTO. (1986). The General Agreement on Tariffs and Trade. http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/gatt47.pdf (odczyt: 29.12.2018).
  261. Wziątek-Kubiak, A. (2004). Kontrowersje wokół konkurencyjności w teorii ekonomii. Ekonomista, (6), strony 805-822.
  262. Xie, Y., Zhao, H., Pawlak, K. i Gao, Y. (2015). The Development of Organic Agriculture in China and The Factors Affeting Organic Farming. Journal of Agribusiness and Rural Development, 2(36), strony 353-361.
  263. Yu, R., Cai, J. i Leung, P. (2009). The normalized revealed comparative advantego index. The Annals of Regional Science, (43), strony 267-282.
  264. Zawalińska, K. (2004). The Competitiveness of Polish Agriculture in the Context of Integration with the European Union. Warsaw: Warsaw University.
  265. Zawiślińska, I. (2003). Gospodarka Kanady przełomu wieków. Międzynarodowa pozycja konkurencyjna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
  266. ZEO IERiGŻ-PIB (2016). Opracowanie na temat przedsiębiorstw produkujących ZSJ w Polsce. Warszawa: materiał niepublikowany.
  267. Zhanga, X., Qiub, H. i Huangc, Z. (2009). Linking Small Scale Farmers in China with the International Markets: A Case of Apple Export Chains. International Food and Agribusiness Management Review, 12(3), strony 89-110.
  268. Zielińska-Głębocka, A. (1998). Wprowadzenie do ekonomii międzynarodowej. Teoria handlu i polityki handlowej. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
  269. Ziętara, W. i Zieliński, M. (2012). Efektywność i konkurencyjność polskich gospodarstw rolniczych nastawionych na produkcję roślinną. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (1), strony 40-61.
  270. Żółcik, W. (2018). Problemy z pozostałościami pestycydów w owocach. Konferencja Zagrożenia w polskim sadownictwie i sposoby ich łagodzenia. Lublin: Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych.