1. |
Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 2017 |
|
Mądra-Sawicka M. Rola finansowania kapitałem obcym działalności gospodarstw rolniczych w opiniach rolników indywidualnych
Autor | Magdalena Mądra-Sawicka |
Tytuł | Rola finansowania kapitałem obcym działalności gospodarstw rolniczych w opiniach rolników indywidualnych |
Title | THE ROLE OF FINANCING THE ACTIVITIES OF AGRICULTURAL HOLDINGS WITH BORROWED CAPITAL IN THE OPINION OF INDIVIDUAL FARMERS |
Słowa kluczowe | indywidualne gospodarstwa rolnicze, finansowania kapitałem obcym, korzyści z finansowania kapitałem obcym, cel finansowania kapitałem obcym |
Key words | agricultural holdings, financing with borrowed capital, advantages of borrowed capital, purpose of using borrowed capital |
Abstrakt | Celem głównym opracowania jest przedstawienie opinii rolników na temat finansowania działalności gospodarstw kapitałem obcym. W przeprowadzonych badaniach odniesiono się do celu zaangażowania finansowania obcego, wskazanych determinant jego wykorzystania oraz oceny korzyści z jego stosowania w opinii rolników. Badanie przeprowadzono z wykorzystaniem kwestionariusza wywiadu w grupie 100 rolników prowadzących indywidualne gospodarstwa rolnicze w województwie mazowieckim. Podmioty te prowadziły rachunkowość rolną w ramach systemu FADN. Kryterium podziału badanej populacji obejmowało siłę ekonomiczną gospodarstw wyrażoną w ESU, co pozwoliło na uwzględnienie poziomu dochodowości badanych podmiotów. Głównym problemem w zarządzaniu źródłami finansowania w opinii rolników było utrzymanie płynności finansowej na bezpiecznym poziomie. Rolnicy dostrzegali korzyści z tytułu zwiększenia zaangażowania finansowania kapitałem obcym w zakresie przeprowadzania szybszej modernizacji majątku gospodarstwa. Rolnicy decydują się na wybór konserwatywnej strategii finansowania, preferując długoterminowe źródła finansowania, dążyli do minimalizacji ryzyka finansowego. Wśród głównych determinant poziomu zadłużenia rolnicy wyróżnili wartość inwestycji, wymagany wkład własny oraz dopłat do odsetek kredytów preferencyjnych |
Abstract | The aim of this paper is to present the opinions of farmers about financing agricultural holdings with borrowed capital. The research addressed the purpose of using borrowed capital, its determinants and the assessment of the benefits of its use in the opinions of farmers. The survey was conducted with the use of interview questionnaire in the group of 100 farmers running individual agricultural holdings in the Mazowieckie voivodeship. These entities applied agricultural accounting within FADN system. The criterion for the division of the surveyed units included the economic size expressed in ESU, which allowed taking into account the level of profitability of these entities. The main problem of the management of finance sources, according to the farmers, consisted in the maintenance of financial liquidity on the safe level. The farmers saw benefits of the increase of financing with borrowed capital for the faster modernization of agricultural assets. The farmers choose a conservative financing strategy; preferring long-term financing sources, they wanted to minimise financial risk. The farmers listed the following main determinants of the level of debt: the value of the investment, own contribution required and subsidies to interest on subsidised loans. |
Cytowanie | Mądra-Sawicka M. (2017) Rola finansowania kapitałem obcym działalności gospodarstw rolniczych w opiniach rolników indywidualnych.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 104, z. 4: 125-138 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2017_n4_s125.pdf |
|
|
2. |
Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 2015 |
|
Wicki L. Regionalne zróżnicowanie realizacji działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2007-2013
Autor | Ludwik Wicki |
Tytuł | Regionalne zróżnicowanie realizacji działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2007-2013 |
Title | REGIONAL DIFFERENTIATION OF REALIZATION OF THE MEASURE “MODERNIZATION OF AGRICULTURAL HOLDINGS” WITHIN RDP 2007-2013 |
Słowa kluczowe | Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, modernizacja gospodarstw rolnych, inwestycje, zróżnicowanie regionalne, Wspólna Polityka Rolna |
Key words | Rural Development Programme, modernization of agricultural holdings, investments, regional diversity, the Common Agricultural Policy |
Abstrakt | Celem opracowania jest ocena regionalnego zróżnicowania wykorzystania środków w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Wykorzystano dane Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz statystyki Głównego Urzędu Statystycznego. Analizą objęto okres realizacji działania, czyli lata 2007-2015. Na działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych” wydatkowano 9,6 mld złotych, czyli około 14% budżetu PROW 2007-2013. Ze wsparcia skorzystało ponad 73 tysiące gospodarstw, czyli 5,4% ogółu gospodarstw rolnych w Polsce i 15% gospodarstw powyżej 4 ESU. Średnia kwota dofinansowania na 1 projekt wynosiła 130 tys. złotych, co przy założeniu 50% udziału własnego daje wartość 260 tys. zł na jeden projekt. Zaobserwowano znaczne zróżnicowanie regionalne w realizacji działania. W województwach o rozdrobnionej strukturze agrarnej intensywność realizacji była niższa ze względu na małą siłę ekonomiczną gospodarstw. W regionach z dominacją dużych gospodarstw wykorzystanie środków z programu było wyższe i przyczyniało się głównie do zwiększenia technicznego uzbrojenia pracy. Stwierdzono także istotną dodatnią zależność między średnią wielkością gospodarstw i między poziomem produkcji towarowej na 1 ha, a intensywnością korzystania z tego działania. Działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych” prowadziło przede wszystkim do rozwoju gospodarstw nastawionych prorynkowo o większej niż przeciętna sile ekonomicznej. |
Abstract | The aim of the study is to assess regional differentiation of the use of funds under the measure "Modernisation of agricultural holdings". Data from the reports of the Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture and the Central Statistical Office were used in the analysis. The analysis covered the years 2007-2015, it is the whole period of the RDP realization. On the implementation of the measure "Modernisation of agricultural holdings" 9.6 billion PLN has been spent (14% of the budget of the RDP 2007-2013). About 73 thousand farms received support, that is 5.4% of all farms in Poland and 15% of farms with size above 4 ESU. The average grant for one project was 130 thousand PLN, which with a 50% the participation of the farmer funds gives a value of 260 thousand PLN per project. There were a significant regional differences in the implementation of the measure. In the provinces with fragmented agrarian structure intensity of its implementation was lower due to the low economic strength of the farms. In the regions, with the dominance of large farms use of funds from this measure was higher and contributes mainly to increase the capital/labor ratio. It was also found that there is a significant positive correlation between the intensity of the use of this measure and 1) the average size of farms, 2) the level of production sold per 1 ha in the province level. The measure "Modernisation of agricultural holdings" led primarily to the development of commercial farms with higher-than-average economic strength. |
Cytowanie | Wicki L. (2015) Regionalne zróżnicowanie realizacji działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2007-2013.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 14(63): 147-160 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | PEFIM_2015_n63_s147.pdf |
|
|
3. |
Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 2014 |
|
Domańska T., Felczak T. Czynniki różnicujące wydatki inwestycyjne w gospodarstwach rolniczych
Autor | Teresa Domańska, Tomasz Felczak |
Tytuł | Czynniki różnicujące wydatki inwestycyjne w gospodarstwach rolniczych |
Title | FACTORS DIFFERENTIATING INVESTMENT EXPENDITURE ON AGRICULTURAL FARM |
Słowa kluczowe | inwestycje, wielkość ekonomiczna, typ rolniczy gospodarstw |
Key words | investment expenditure, economic size unit, type of farming |
Abstrakt | W opracowaniu określono czynniki wpływające na wartość oraz zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych w gospodarstwach rolniczych. Wykorzystany materiał liczbowy pochodził z bazy FADN-PL. Okres badawczy obejmował 2011 rok, a badane gospodarstwa rolnicze położone były w regionie Mazowsze i Podlasie. Wartość nakładów inwestycyjnych jest istotnie zróżnicowana w zależności od poziomu standardowej nadwyżki bezpośredniej oraz charakteru prowadzonej produkcji rolniczej. W gospodarstwach rolniczych o wielkości ekonomicznej powyżej 16 ESU przepływy z działalności operacyjnej przyczyniają się do podejmowania inwestycji w tych gospodarstwach. |
Abstract | The following study presents the factors which affect the value and diversity of investment expenditure on agricultural farms. The researched farms were included in the Polish Farm Accountancy Data Network and are located in the region of Mazowsze and Podlasie. The research covered the period of 2011. Depending on the level of standard gross margin and type of farming, the value of investments is statistically and significantly differentiated. Higher cash flows from operating activities on the farms with an economic size over 16 ESU have contributed to higher capital expenditure on these farm. |
Cytowanie | Domańska T., Felczak T. (2014) Czynniki różnicujące wydatki inwestycyjne w gospodarstwach rolniczych.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 11(60): 46-55 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | PEFIM_2014_n60_s46.pdf |
|
|
4. |
Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 2013 |
|
Sobierajewska J., Ziętara W. Gospodarstwa sadownicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej
Autor | Jolanta Sobierajewska, Wojciech Ziętara |
Tytuł | Gospodarstwa sadownicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej |
Title | FRUIT FARMS IN POLAND AND SELECTED COUNTRIES OF THE EUROPEAN UNION |
Słowa kluczowe | gospodarstwa sadownicze, efektywność, dochodowość |
Key words | orchard farms, efficiency, profitability |
Abstrakt | W artykule wskazano na rolę produkcji sadowniczej w polskim rolnictwie. Dokonano oceny potencjału produkcyjnego i efektywności polskich gospodarstw sadowniczych na tle gospodarstw węgierskich, niemieckich i holenderskich. Systemem FADN objęte były polskie gospodarstwa sadownicze o wielkości 8-16 i 16-40 ESU i to one wykazywały większe zdolności do rozwoju w porównaniu do analizowanych w tych klasach wielkościowych gospodarstw węgierskich. Wśród gospodarstw sadowniczych o wielkości 40-100 ESU analizą objęto gospodarstwa węgierskie i niemieckie, natomiast powyżej 100 ESU gospodarstwa niemieckie i holenderskie. W obydwu analizowanych klasach wielkości ekonomicznej to gospodarstwa niemieckie miały większe szanse rozwojowe niż analogiczne gospodarstwa węgierskie czy holenderskie. |
Abstract | The article indicated the role of orchard production in Polish agriculture. They made an appraisal of the production potential and the effectiveness of Polish fruit farms in relation to Hungarian, German and Dutch farms. European FADN system were included in the Polish orchard farms sizes 8-16 and 16-40 ESU and they had a greater capacity for growth compared to those analyzed in economic size classes Hungarian farms. Among the fruit farms of the size 40-100 ESU analysis included Hungarian and German farms and more than 100 ESU holding German and Dutch. In both classes analyzed the economic size of the holding German development were more likely than similar Hungarian or Dutch farms. |
Cytowanie | Sobierajewska J., Ziętara W. (2013) Gospodarstwa sadownicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 1: 140-151 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2013_n1_s140.pdf |
|
|
5. |
Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 2013 |
|
Sobierajewska J., Ziętara W. Polskie gospodarstwa warzywnicze na tle wybranych krajów Unii Europejskiej
Autor | Jolanta Sobierajewska, Wojciech Ziętara |
Tytuł | Polskie gospodarstwa warzywnicze na tle wybranych krajów Unii Europejskiej |
Title | Polish vegetable farms compared to selected European Union countries |
Słowa kluczowe | |
Key words | |
Abstrakt | |
Abstract | The article indicated the role of vegetable production in Polish agriculture. They provide better use of the land, due to the higher its productivity. Polish farms were evaluated comparing to similar vegetable farms in Hungary, Germany and the Netherlands. It has been shown that Polish vegetable farms of the economic size between 40 and 100 ESU and above 100 ESU are competitive compared to farms in other countries and are able to develop. Dutch and German farms of similar economic size classes have limited development opportunities. |
Cytowanie | Sobierajewska J., Ziętara W. (2013) Polskie gospodarstwa warzywnicze na tle wybranych krajów Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 102: 67-86 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | EIOGZ_2013_n102_s67.pdf |
|
|
6. |
Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 2013 |
|
Gędek S., Kusz D., Ruda M. Endogeniczne uwarunkowania działalności inwestycyjnej gospodarstw rolniczych w Unii Europejskiej
Autor | Stanisław Gędek, Dariusz Kusz, Maria Ruda |
Tytuł | Endogeniczne uwarunkowania działalności inwestycyjnej gospodarstw rolniczych w Unii Europejskiej |
Title | ENDOGENOUS DETERMINANTS OF INVESTMENT ACTIVITY IN EUROPEAN UNION’S FARMS |
Słowa kluczowe | gospodarstwo rolne, inwestycje, uwarunkowania endogeniczne |
Key words | farm, investment, endogenous factors |
Abstrakt | Celem pracy jest identyfikacja czynników o charakterze endogenicznym warunkujących poziom inwestycji w gospodarstwach rolniczych Unii Europejskiej o wielkości ekonomicznej od 16 ESU. Analiza czynników endogenicznych warunkujących aktywność inwestycyjną takich gospodarstw wskazała, że dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego pozytywnie wpływał na aktywność inwestycyjną rolników. Wskazuje to na duże znaczenie poziomu generowanego dochodu rolniczego w procesie unowocześniania warsztatu produkcyjnego w gospodarstwach rolniczych. |
Abstract | The aim of the paper is to identify endogenous factors influencing the level of investment in European Union farms of the economic size over 16 ESU. The analysis has shown that income of the farm is positively correlated with investment activity of farmers in farms of the economic size over 16 ESU. This indicates that income generated by the farm have great importance in farm modernization process. |
Cytowanie | Gędek S., Kusz D., Ruda M. (2013) Endogeniczne uwarunkowania działalności inwestycyjnej gospodarstw rolniczych w Unii Europejskiej .Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 1: 52-61 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2013_n1_s52.pdf |
|
|
7. |
Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 2013 |
|
Karmowska G. Gospodarstwa rolne regionu nadmorskiego – konwergencja czy dywergencja
Autor | Grażyna Karmowska |
Tytuł | Gospodarstwa rolne regionu nadmorskiego – konwergencja czy dywergencja |
Title | Farms in the Coastal Region – Convergence or Divergence |
Słowa kluczowe | |
Key words | |
Abstrakt | The process of modernization of agriculture under the Common Agricultural Policy has in view, among other things, the creation of economically stable and competitive farms. The aim of this paper is to verify the thesis that Poland’s membership in the European Union, implying a change in agricultural conditions, has resulted in diminishing the differences between farms. As a measure of diversification, confidence intervals for expected values were adopted. To assess the degree of differentiation in the farms’ development, the following criteria were applied: economic size of farms, net value added per a full-time employee, value of production, subsidies for operations. The number of farms over 16 ESU decreased, whilst the number of farms below the 8ESU increased. The research into farms, categorized by economic size, revealed increased diversity in terms of economic size and net value added per person. The production value showed decreased diversification of such agricultural activities as permanent crops and grain-fed animals. |
Abstract | |
Cytowanie | Karmowska G. (2013) Gospodarstwa rolne regionu nadmorskiego – konwergencja czy dywergencja.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 101: 95-105 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | EIOGZ_2013_n101_s95.pdf |
|
|
8. |
Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 2013 |
|
Grzelak A. Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych w warunkach zmiany koniunktury gospodarczej (2007-2009)
Autor | Aleksander Grzelak |
Tytuł | Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych w warunkach zmiany koniunktury gospodarczej (2007-2009) |
Title | ECONOMIC SITUATION OF FARMS IN TERMS OF CHANGE ECONOMIC BUSINESS IN POLAND (2007-2009) |
Słowa kluczowe | gospodarstw rolne, koniunktura, dochody rolnicze |
Key words | farm, business situation, farm income |
Abstrakt | Głównym celem artykułu jest ocena sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych (ze względu na wielkość ekonomiczną) w warunkach zmiany koniunktury gospodarczej w Polsce w latach 2007-2009. Do tego celu wykorzystano testy koniunktury opracowane przez Instytut Rozwoju Gospodarczego (IRG) SGH w Warszawie oraz dane systemu rachunkowości rolnej FADN. Stwierdzono, że istnieją znaczne zróżnicowania w zakresie reakcji gospodarstw rolnych na zmiany koniunktury. Największe gospodarstwa (powyżej 100 ESU) silniej odczuwały skutki dekoniunktury. Ich dostosowania polegały na utrzymaniu poziomu produkcji rolnej. Z kolei najmniejsze gospodarstwa nieco bardziej elastycznie dostosowywały się do zmian koniunktury, jednak działo się to w warunkach niskich dochodów i inwestycji niepokrywających poziomu amortyzacji. Natomiast gospodarstwa z grupy 16-100 ESU w relatywnie mniejszym zakresie odczuły skutki pogorszenia sytuacji makroekonomicznej. Koniunktura w rolnictwie jest w wysokim stopniu zsynchronizowana z koniunkturą ogólnogospodarczą. Jej zmiany w rolnictwie przejawiają się głównie w fluktuacji cen surowców rolnych. |
Abstract | The main aim of the paper is to evaluate economic situation of farms (in view of economic size) in terms of change of economic business in Poland between 2007 and 2009. For this study one used tests of economic business produced by the Institute for Economic Development SGH in Warsaw and agricultural data of the FADN accounting system. One has stated that there are significant differences in range of the response of farms to changes in economic situation. The largest farms (above 100 ESU), more strongly suffer from downturn. Their adaptation consists in maintaining the level of agricultural production. The smallest farms more flexibly adapt to economic business change, but it is in terms of low income and investments that do not cover depreciation. While farms from the group 16-100 ESU are in a relatively lesser extent affected by the economic downturn. The situation in agriculture is highly synchronized with the general economic business. Their changes in agriculture are manifested mainly in the agricultural products price fluctuations. |
Cytowanie | Grzelak A. (2013) Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych w warunkach zmiany koniunktury gospodarczej (2007-2009).Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 1: 78-88 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2013_n1_s78.pdf |
|
|
9. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2012 |
|
Grontkowska A. Zmiany w wynikach produkcyjnych i ekonomicznych gospodarstw mlecznych najsilniejszych ekonomicznie w latach 2004-2009 w krajach Unii Europejskiej
Autor | Anna Grontkowska |
Tytuł | Zmiany w wynikach produkcyjnych i ekonomicznych gospodarstw mlecznych najsilniejszych ekonomicznie w latach 2004-2009 w krajach Unii Europejskiej |
Title | CHANGES IN PRODUCTION AND ECONOMIC RESULTS OF THE LARGEST DAIRY FARMS IN THE EU COUNTRIES IN THE YEARS 2004-2009 |
Słowa kluczowe | gospodarstwo mleczne, wydajność mleczna, wartość dodana netto |
Key words | dairy farm, milk yield, net value added |
Abstrakt | W opracowaniu przedstawiono zróżnicowanie zasobów i wyników produkcyjnych oraz ekonomicznych gospodarstw ukierunkowanych na produkcję mleka o sile ekonomicznej powyżej 100 ESU w krajach Unii Europejskiej. W latach 2004-2006 wydajność mleczna krów systematycznie wzrastała o 2,6-2,8% rocznie, w latach 2007-2008 ustabilizowała na poziomie 7450 kg od jednej krowy (przy zróżnicowaniu od 5 tys. w słowackich gospodarstwach do ponad 8,8 tys. w fińskich), a w 2009 roku zanotowano jej nieznaczne obniżenie. W latach 2004-2008 najsilniejsze ekonomicznie gospodarstwa mleczne wykazywały wzrost kosztów ogółem przypadający na jednostkę siły ekonomicznej, natomiast w 2009 roku nastąpił ich spadek o 8,2%. Niższy poziom kosztów odnotowały mleczne gospodarstwa krajów członkowskich starej UE-15. Poziom dopłat z różnych tytułów (bez inwestycyjnych) w przeliczeniu na jednostkę siły ekonomicznej w krajach członkowskich UE od 2004 roku wzrastał systematycznie (oprócz 2009 r.) i był kilkakrotnie wyższy od subsydiowania notowanego w krajach UE-15. |
Abstract | In the paper production and economic results of dairy farms with an economic size over 100 ESU were analyzed. Farms were selected from the FADN sample. The analysis shows significant differentiation of milk yields and the production potential measured by the agricultural land area and labour resources between countries, as well as changes in production and economic results over the period 2004-2009. Milk yields increasing in the period 2004-2006 by 2.6-2.8% annually stabilized in the years 2007-2008 at the level of 7450 kg per cow on average. The average country yields varied from 5000 kg/cow (Slovakia) to 8800 kg (Finland). In the years 2004-2008 costs of production per unit of the economic size were growing in all countries. In the year 2009 small decrease of milk yields was observed, accompanied by the reduction of costs by 8.2%. Dairy farms in the old member states of the EU-15 are characterized by lower costs, higher yields and better economic results compared to new member states. The gap remained similar in the analyzed period. |
Cytowanie | Grontkowska A. (2012) Zmiany w wynikach produkcyjnych i ekonomicznych gospodarstw mlecznych najsilniejszych ekonomicznie w latach 2004-2009 w krajach Unii Europejskiej.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 99, z. 1: 58-69 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2012_n1_s58.pdf |
|
|
10. |
Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 2012 |
|
Niezgoda D. Gospodarowanie ziemią a Wspólna Polityka Rolna
Autor | Dionizy Niezgoda |
Tytuł | Gospodarowanie ziemią a Wspólna Polityka Rolna |
Title | Land management and Common Agricultural Policy |
Słowa kluczowe | |
Key words | |
Abstrakt | Celem tych badań było dokonanie oceny przyjętych celów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) w odniesieniu do rolnictwa. Kryteriami jej oceny są podział wartości dodanej netto oraz okres zwrotu aktywów w badanych latach i klasach gospodarstw wg ESU. Z badań wynika, że ekonomia podażowa w sprzężeniu zwrotnym z konkurencją doskonałą pozwoliły osiągnąć cele konsumentów żywności. Podział wartości dodanej netto między gospodarstwa trudno nazwać sprawiedliwym mimo, że środki finansowe na rozwój rolnictwa mają charakter społeczny. Partycypacja w podziale wartości dodanej netto była tym wyższa im większym potencjałem produkcyjnym (aktywa) dysponowało gospodarstwo. Taki podział z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia trudno uznać za właściwy ponieważ okres zwrotu aktywów w gospodarstwach o wielkości >100 ESU był dłuższy niż w gospodarstwach o wielkości od 16 do 100 ESU. Ten niekorzystny trend był szczególnie widoczny w latach 2008-2010 czyli w okresie kryzysu gospodarczego. Kondycja ekonomiczna tych dużych gospodarstw podobnie jak przedsiębiorstw determinowana jest przez wahania rynku kapitałowego, co nie służy stabilizacji bezpieczeństwa żywnościowego. |
Abstract | The purpose of the research was to assess the agreed objectives of Common Agricultural Policy (CAP) for agriculture. The criteria for the assessment are the distribution of net value added and the payback period of assets in the analysed period and the classes of agricultural holdings by ESU. The research shows that supply economics in feedback with perfect competition allowed food consumers to reach their objectives. Although financial support for agriculture development has a social character, the distribution of net value added among agricultural holdings hardly seems fair. The higher the production potential (assets) of an agricultural holding, the greater participation in the distribution of net value added was. Such division is hardly fair from both an economic and social point of view, since the payback period of assets in the agricultural holdings of the economic size >100 ESU was longer than the payback period in the agricultural holdings of the economic size from 16 to 100 ESU. This unfavorable trend was particularly evident in the years 2008-2010, during economic crisis. The economic position of these large agricultural holdings as well as enterprises is determined by fluctuations in the capital market, which does not support the stabilization of food security. |
Cytowanie | Niezgoda D. (2012) Gospodarowanie ziemią a Wspólna Polityka Rolna.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 8(57): 345-534 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | PEFIM_2012_n57_s345.pdf |
|
|
11. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2011 |
|
Sobczyński T. Wybrane efekty udziału funduszy obcych w finansowaniu gospodarstw rolniczych UE w latach 1989-2008
Autor | Tadeusz Sobczyński |
Tytuł | Wybrane efekty udziału funduszy obcych w finansowaniu gospodarstw rolniczych UE w latach 1989-2008 |
Title | Chosen Effects Of Using External Funds In Financing EU Farms In Years 1989-2008 |
Słowa kluczowe | wskaźnik zadłużenia, mnożnik kapitału własnego, ROA, ROE, inwestycje netto |
Key words | debt ratio, total assets to equity, ROA, ROE, net investment |
Abstrakt | W pracy wykorzystano informacje gromadzone w ramach europejskiego systemu rachunkowości rolnej FADN z lat 1989-2008. Na przykładzie krajów dawnej UE-12 oceniono oddziaływanie w tym okresie kapitałów obcych na rentowność majątku i kapitału własnego, ryzyko finansowe oraz poziom inwestycji netto. |
Abstract | In years 1989-2008 in EU farms the dependency between the share of external funds and investments intensity was observed. Danish and Dutch farms had the highest external financial support and also achieved the highest level of net investment. Italian and Spanish farms using almost only equity had a negative level of net investment in this period. The highest average return of assets and equity in 1989-2008 was achieved by Belgian farms. They represented a group with an average level of total assets to equity. The farms from the group with strongest external financial support (Denmark, The Netherlands) and farms with low support (Italy, Spain) achieved low and average profitability during the analyzed period. The growth of economic size improved the return on assets and with ROA greater than the loan interest rate using external funds allowed to use the positive effect of financial leverage. Horticultural and granivores farms of class (6) ? 100 ESU achieved a positive effect of financial leverage due to high return on assets. |
Cytowanie | Sobczyński T. (2011) Wybrane efekty udziału funduszy obcych w finansowaniu gospodarstw rolniczych UE w latach 1989-2008 .Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 98, z. 3: 213-229 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2011_n3_s213.pdf |
|
|
12. |
Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, 2011 |
|
Marcysiak A., Marcysiak A. Czynniki różnicujące poziom wsparcia gospodarstw środkami Wspólnej Polityki Rolnej UE
Autor | Adam Marcysiak, Agata Marcysiak |
Tytuł | Czynniki różnicujące poziom wsparcia gospodarstw środkami Wspólnej Polityki Rolnej UE |
Title | Factors differentiating the level of farm support measures in the EU Common Agricultural Policy |
Słowa kluczowe | poziom wsparcia, typ rolniczy, ESU, europejska jednostka wielkości gospodarstwa, środki WPR EU. |
Key words | level of support, type of farming, European Size Unit, European unit of farm size measure, EU CAP measures |
Abstrakt | Celem niniejszego opracowania jest próba ukazania zakresu oddziaływania czynników różnicujących poziom wsparcia gospodarstw rolnych środkami Wspólnej Polityki Rolnej UE. Szczegółowej analizie poddano płatności bezpośrednie i płatności dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Ich wielkość rozpatrywano w relacji do dochodu z gospodarstwa rolniczego |
Abstract | The purpose of this study is an attempt to show the scope of the differentiating factors influencing the level of farm support measures in the Common Agricultural Policy. Subject to detailed analysis are direct payments and area payments for less-favored areas (LFA). Their size was considered in relation to the income of agricultural holdings |
Cytowanie | Marcysiak A., Marcysiak A. (2011) Czynniki różnicujące poziom wsparcia gospodarstw środkami Wspólnej Polityki Rolnej UE.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), z. 2: 86-94 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | PRS_2011_T11(26)_n2_s86.pdf |
|
|
13. |
Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 2011 |
|
Czyżewski A. Wpływ opodatkowania dochodów rolniczych na sytuację ekonomiczną indywidualnych gospodarstw rolnych z obszaru intensywnego rolnictwa (próba symulacji w odniesieniu do gospodarstw FADN z powiatu gostyńs
Autor | Andrzej Czyżewski |
Tytuł | Wpływ opodatkowania dochodów rolniczych na sytuację ekonomiczną indywidualnych gospodarstw rolnych z obszaru intensywnego rolnictwa (próba symulacji w odniesieniu do gospodarstw FADN z powiatu gostyńs |
Title | Impact of income tax on the economic situation of individual farms in the area of intensive agriculture (simulation for FADN farms of the county gostyński) |
Słowa kluczowe | |
Key words | |
Abstrakt | |
Abstract | In the research the attempt to check the influence of levying a tax on agriculture for the economic situation of individual farms from Gostyń province, taking part in FADN (the system of farm bookkeeping). On the basis of the results of that simulation, it was tried to specify the effect of progressive and proportionally - linear tax on the amount of income from farming, remaining to them after taxation. The analisys was made on the group of forty-five farms FADN from Gostyń province, taking into account classes according to area( up to 20 ha and from 20 ha and more), vitality economic ( up to 20 ESU and fro m 20 to 50 ESU) and farm types. It was shown that levying taxes on farm incomes may have the negative effect on income remaining to farm disposal from Gostyń province, taking part in FADN. Especially it is connected with specialized farms and those with high economic vitality, tested in that attempt |
Cytowanie | Czyżewski A. (2011) Wpływ opodatkowania dochodów rolniczych na sytuację ekonomiczną indywidualnych gospodarstw rolnych z obszaru intensywnego rolnictwa (próba symulacji w odniesieniu do gospodarstw FADN z powiatu gostyńs.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 92: 5-16 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | EIOGZ_2011_n92_s5.pdf |
|
|
14. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2010 |
|
Grontkowska A. Ocena porównawcza najsilniejszych ekonomicznie gospodarstw rolnych o polowej produkcji roślinnej i mlecznych w Unii Europejskiej
Autor | Anna Grontkowska |
Tytuł | Ocena porównawcza najsilniejszych ekonomicznie gospodarstw rolnych o polowej produkcji roślinnej i mlecznych w Unii Europejskiej |
Title | Comparative assessment of farms specialized in plant and milk production in the eu characterized by the highest economic strength |
Słowa kluczowe | gospodarstwa o sile ekonomicznej powyżej 100 ESU zasoby pracy, koszty, subsydia |
Key words | farms extra large, labour resource, costs, subsidies |
Abstrakt | W opracowaniu dokonano porównania wybranych wskaźników ekonomicznych w dwóch grupach gospodarstw z bazy FADN o sile ekonomicznej powyżej 100 ESU różniących się kierunkiem produkcji, a mianowicie prowadzących produkcję mleka oraz zajmujących się tylko produkcją roślinną. Do porównania wykorzystano wybrane wielkości ekonomiczne w przeliczaniu na jednostkę siły ekonomicznej (ESU). Wykazano wyraźne zróżnicowanie zarówno zasobów czynników wytwórczych i zaangażowanych nakładów, jak również poziomu subsydiów. Podstawową linią podziału są historyczne uwarunkowania funkcjonowania w Unii Europejskiej (nowe i stare państwa UE). Różnice nie zacierają się a nadal utrzymują. |
Abstract | The paper aims to analyze the selected economic indicators for two group of farms operating in the EU. These are farms specialized in field plant production and milk production. For the analysis were selected farms with the economic strength over 100 ESU which are participating in the FADN survey. The conducted analysis showed the differences in analyzed groups with regard to production resources, employed capital as well as level of subsidies. The basic differentiation line could be drown between old and New member states of the EU. The paper argues that these differences are still visible and do not wear away. |
Cytowanie | Grontkowska A. (2010) Ocena porównawcza najsilniejszych ekonomicznie gospodarstw rolnych o polowej produkcji roślinnej i mlecznych w Unii Europejskiej.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 4: 69-77 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2010_n4_s69.pdf |
|
|
15. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2010 |
|
Sobczyński T. Wydajność pracy a poziom wsparcia gospodarstw rolniczych w Polsce na tle UE
Autor | Tadeusz Sobczyński |
Tytuł | Wydajność pracy a poziom wsparcia gospodarstw rolniczych w Polsce na tle UE |
Title | Labour productivity versus level of subsidies for polish farms compared to EU |
Słowa kluczowe | wydajność pracy, dochodowość pracy, saldo dopłat i podatków, subsydia |
Key words | labour productivity, labour profitability, balance of subsidies end taxes, subsidies |
Abstrakt | W opracowaniu wykorzystano informacje gromadzone w ramach europejskiego systemu rachunkowości rolnej FADN z lat 2004-2007. Porównano względny poziom wydajności i dochodowości pracy oraz subsydiowania polskich gospodarstw rolniczych na tle gospodarstw Unii Europejskiej (UE). W badanym okresie w gospodarstwach rolniczych UE nie stwierdzono zależności między wydajnością a dochodowością pracy. Również system subsydiów nie był powiązany ze względną wydajnością pracy. |
Abstract | In years 2004-2007 there was no clear correlation between labour productivity and profitability in farms of EU. System of subsidies was also not connected to labour relative productivity. Therefore it could not stimulate structural changes efficiently. Polish farmers compared to EU received much lower relative level of subsidies than this based on relative labour productivity. The exception was created by the group of farms belonging to the greatest class of economical size (over 100 ESU). EU subsidies system was socially unfair and inefficient in economic way. |
Cytowanie | Sobczyński T. (2010) Wydajność pracy a poziom wsparcia gospodarstw rolniczych w Polsce na tle UE.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 3: 244-257 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2010_n3_s244.pdf |
|
|
16. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2010 |
|
Domagalska-Grędys M. Aspekt społeczny i organizacyjny współdziałania w retoryce ekonomicznego uzasadnienia współpracy rolników
Autor | Marta Domagalska-Grędys |
Tytuł | Aspekt społeczny i organizacyjny współdziałania w retoryce ekonomicznego uzasadnienia współpracy rolników |
Title | Aspect of sociology and organizational cooperation in rhetoric of economic justification farmers` collaboration |
Słowa kluczowe | współpraca, współdziałanie, cele współdziałania |
Key words | collaboration, cooperation, aims of cooperation |
Abstrakt | Omówiono problem współdziałania w ujęciu interdyscyplinarnym, służącym do oceny ekonomicznej współpracujących gospodarstw rolnych. Na podstawie wyników badań przeprowadzanych wśród producentów zrzeszonych oceniono różnicowanie celów współpracy w grupach według wielkości ESU i wartości produkcji. Zmienne ilościowe (ESU, wartość produkcji) służyły do oceny ekonomicznej przyjętych przez rolników celów współpracy (zmiennych jakościowych). |
Abstract | Collaboration is universal object of interdisciplinary researches, which allow perception to create conditions for cooperation. The aim of article was explain economic effects on the base of one variable of quality – aim of collaboration. There were conducted comparative analysis between the five groups of farms and five groups of production values. The researches show that the popularity of aims in the group doesn’t translate to the greatest production and economic effects of farms. |
Cytowanie | Domagalska-Grędys M. (2010) Aspekt społeczny i organizacyjny współdziałania w retoryce ekonomicznego uzasadnienia współpracy rolników.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 2: 133-143 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2010_n2_s133.pdf |
|
|
17. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2010 |
|
Niezgoda D. Elastyczność produkcyjna i dochodowa procesu produkcji w towarowych gospodarstwach rolnych
Autor | Dionizy Niezgoda |
Tytuł | Elastyczność produkcyjna i dochodowa procesu produkcji w towarowych gospodarstwach rolnych |
Title | Production and income elasticity of production process in commodity farms |
Słowa kluczowe | gospodarstwa rolne, skala produkcji, elastyczność produkcyjna i dochodowa, funkcja produkcji, skuteczność i sprawność zarządzania |
Key words | agricultural holdings, scale of production, elasticity of production and income, production function, effectiveness and efficiency of management |
Abstrakt | Wykorzystując funkcję Cobba-Duglasa, oszacowano elastyczność produkcji i dochodu względem zagregowanych czynników produkcji, tj. ziemi, pracy i kapitału, w towarowych gospodarstwach rolnych dla danych liczbowych zebranych w 2004 i 2007 roku dla potrzeb Polskiego FADN. W obu badanych latach wystąpiły korzyści skali. Produkcja (SE131) wywołana wzrostem o 1% nakładów badanych czynników, tj. ziemi (SE025), pracy (SE011) i kosztów ogółem (SE270), zwiększyła się w 2004 roku o 1,0845% a w 2007 roku o 1,0713%. Z kolei elastyczność dochodowa wyniosła 1,2246% w roku 2004 i 1,1363% w roku 2007 gdy nakłady czynników SE025, SE011 i SE270 zwiększono o 1 pp. Głównym czynnikiem określającym elastyczność produkcji i dochodu były koszty ogółem (SE270). |
Abstract | The purpose of the presented paper was to conduct a comparative analysis of elasticity of relations between production factors (SE025, SE011 and SE270) in six economic size classes of farms and their performance measured by total production (SE131), as well as farm’s income (SE420). The formulated purpose was attained with the help of the Cobb- Douglas function. The data was gathered from 11689 farms that had been collecting data for the Polish FADN in 2007. The research results reveal that the farms within the class up to 4 ESU experienced the disadvantages of production scale while the rest of the farms experienced the advantages of scale. The level of coefficients of production elasticity in relation to the factors in most farms classes was lower than the level of coefficients calculated on the assumption of farms’ income being a dependent variable. The share of particular factors in the impact on the level of farms’ elasticity in relation to their economic power was different as well. |
Cytowanie | Niezgoda D. (2010) Elastyczność produkcyjna i dochodowa procesu produkcji w towarowych gospodarstwach rolnych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 3: 186-196 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2010_n3_s186.pdf |
|
|
18. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2010 |
|
Czudec A., Zając D. Znaczenie programu rolnośrodowiskowego we wdrażaniu form wielofunkcyjnego rolnictwa
Autor | Adam Czudec, Dariusz Zając |
Tytuł | Znaczenie programu rolnośrodowiskowego we wdrażaniu form wielofunkcyjnego rolnictwa |
Title | Agri-environmental programme enforcement as a form of multifunctional agriculture |
Słowa kluczowe | wielofunkcyjność rolnictwa, program rolno-środowiskowy, region południowo-wschodniej Polski |
Key words | multifunctionality of agriculture, agri-environmental programme, south-eastern region of Poland |
Abstrakt | W opracowaniu przeprowadzono analizę zasobów czynników wytwórczych i wyników ekonomicznych gospodarstw rolnych realizujących program rolnośrodowiskowy w regionie południowo-wschodniej Polski. Z badań wynika, że gospodarstwa realizujące program rolnośrodowiskowy dysponowały znacznie większymi zasobami ziemi rolniczej niż typowe w tym regionie gospodarstwa rolne, a ponadto charakteryzowały się relatywnie dużą siłą ekonomiczną, mierzoną wielkością ESU. Ponadto gospodarstwa te są dość mocno zróżnicowane w zależności od rodzaju realizowanego pakietu rolnośrodowiskowego. Najsilniejsze związki z rynkiem miały gospodarstwa realizujące pakiet z zakresu ochrony gleb i wód, najsłabsze zaś gospodarstwa z ekstensywną uprawą łąk i pastwisk. |
Abstract | The paper analyses the manufacturing resource base and the economic results of agricultural farms taking part in the agri-environmental programme in the south-eastern region of Poland. The results show that farms which have taken part in the agri-environmental programme have much larger resources of agricultural land at their disposal than typical farms in the region, not to mention their relatively higher economic power, assessed on the basis of ESU index. Furthermore, the farms are highly diversified depending on the agri-environmental scheme they have entered. The farms following the land and water conservation scheme evidence the highest dependence on market, contrary to the those taking part in the extensive cultivation of grazing lands. |
Cytowanie | Czudec A., Zając D. (2010) Znaczenie programu rolnośrodowiskowego we wdrażaniu form wielofunkcyjnego rolnictwa.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 97, z. 3: 51-60 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2010_n3_s51.pdf |
|
|
19. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2009 |
|
Ziętara W. Miary wielkości gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych
Autor | Wojciech Ziętara |
Tytuł | Miary wielkości gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych |
Title | Measures of the size of agricultural farms and agricultural enterprises |
Słowa kluczowe | gospodarstwo, przedsiębiorstwo rolnicze, potencjał produkcyjny, wielko .ć ekonomiczna |
Key words | farm, agricultural enterprise, production potential, economic size unit |
Abstrakt | W artykule omówiono różne sposoby pomiaru wielkości gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych. Rozróżniono pojęcie gospodarstwa i przedsiębiorstwa rolniczego i je odpowiednio zdefiniowano. Omówiono tradycyjne miary wielkości tych podmiot ów oparte na potencjale produkcyjnym. Zaprezentowano jednocześnie ekonomiczne miary wielkości gospodarstw i przedsiębiorstw oparte na ich sile ekonomicznej wyrażonej w ESU i w wielkości produkcji. Mianem przedsiębiorstw rolniczych objęto te jednostki, które prowadzą produkcję towarową. Z ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych w 2007 roku wynoszącej 2579,1 tys. działalność rolniczą prowadziło 2387,2 tys., to jest 92,7%, natomiast liczba gospodarstw towarowych, które należy uznać za przedsiębiorstwa wynosiła w tym roku 753,2 tys., to jest zaledwie 31,5% liczby gospodarstw prowadzących działalność rolniczą. |
Abstract | The paper describes different approaches towards measuring size of farms. The individual farm and farm business have been defined. Traditional measures based on production potential. In the paper the measures based on economical strength expressed in ESU or production volume have been discussed. Farm businesses have been defined as units with commercial production. In the year 2007 as much as 92,6% (2387,2 thousands) of the total population of 2579,1 thousands farms pursued agricultural activities. However only 31,5% (753,2 thousands) of farms pursuing agricultural activities could be recognized as commercial farms falling into category of farm businesses. |
Cytowanie | Ziętara W. (2009) Miary wielkości gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 4: 267-276 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2009_n4_s267.pdf |
|
|
20. |
Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 2009 |
|
Grontkowska A. Znaczenie dopłat (w kreowaniu dochodu) w gospodarstwach najsilniejszych ekonomicznie w Polsce w ujęciu regionalnym
Autor | Anna Grontkowska |
Tytuł | Znaczenie dopłat (w kreowaniu dochodu) w gospodarstwach najsilniejszych ekonomicznie w Polsce w ujęciu regionalnym |
Title | Role of the cap payments in gains creation in the group of economically biggest farms |
Słowa kluczowe | gospodarstwa duże, regiony, dopłaty |
Key words | large farms, regions, direct payments |
Abstrakt | Przedstawiono zróżnicowanie przestrzenne zmiany liczby oraz powierzchni użytkowanej przez gospodarstwa o powierzchni 50 ha i więcej w latach 2002-2007 w podziale na grupę od 50 do 100 ha oraz 100 ha i więcej w Polsce. Procentowy udział liczby gospodarstw największych obszarowo jest niewielki i systematycznie zwiększa się, natomiast udział powierzchni użytków rolnych tych gospodarstw nieznacznie zmniejsza się. Gospodarstwa wielkoobszarowe są głównie zlokalizowane w regionie Mazur, Pomorza, Wielkopolski oraz Dolnego śląska. Gospodarstwa zaliczane do najsilniejszych ekonomicznie, czyli o wielko .ci ekonomicznej 100 ESU i więcej, wykazywały wyraźnie zróżnicowanie przestrzenne w zakresie kwoty uzyskanych dopłat zarówno na jednostkę siły ekonomicznej, zasobów i nakładów pracy, a także uzyskaną jednostkę dochodu z gospodarstwa rolniczego, natomiast struktura uzyskiwanych dopłat w poszczególnych regionach była podobna. |
Abstract | The paper aims to analyze changes that took place in number of the biggest sized farms in Poland (over 50 ha) and acreage utilized by this group of farms . It shows that share of the biggest farms in total number of farms continuously increase, and in the same time share of land utilized by this group slightly decreased. In Poland the large scale farms are concentrated mainly in provinces of Mazury, Pomerania, Lower Silesia and Wielkopolska. Within the group of the economically biggest farms (with economic power 100 ESU and more) the regional diversity of the amount of subsidies received could be also observed. The structure of subsidies was similar in all regions, but the amount of subsidies per one hectare, one work unit or one zloty of profit were significantly different. Higher influence of subsidies on functioning of farms was in West Pomerania region. |
Cytowanie | Grontkowska A. (2009) Znaczenie dopłat (w kreowaniu dochodu) w gospodarstwach najsilniejszych ekonomicznie w Polsce w ujęciu regionalnym.Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, t. 96, z. 3: 163-173 |
HTML | wersja html |
Pełny tekst | RNR_2009_n3_s163.pdf |
|
|