Wyniki wyszukiwania

Autor	Ilona Molenda-Grysa
Tytuł	Przesłanki do produkcji żywności ekologicznej w Polsce – typologia potencjałów województw
Title	PREMISES FOR ORGANIC FOOD PRODUCTION IN POLAND - A TYPOLOGY OF THE POTENTIAL OF VOIVODSHIPS
Słowa kluczowe	żywność ekologiczna, rolnictwo ekologiczne, przetwórnie ekologiczne, metody ilościowe
Key words	organic food, organic farming, organic processing plants, quantitative methods
Abstrakt	Celem badań jest klasyfikacja województw pod względem ich potencjału doty­czącego produkcji żywności ekologicznej. Aby zrealizować cel, zastosowano metodę badawczą, która posłużyła do sprowadzenia wybranych cech ilościowych do porównywalnych i pozwoliła dokonać klasyfikacji według typów o największym, średnim oraz najmniejszym potencjale do produkcji żywności ekologicznej. Do województw o największym potencjale (typ I) zaliczono zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie. Były one w czołówce pod względem powierzchni ekologicznych użytków rolnych, liczby ekogospodarstw oraz liczby ekoprzetwórni. Najmniejszym potencjałem (typ III) charakteryzowały się województwa pomorskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, śląskie i opolskie
Abstract	The aim of the research is to classify the regions in terms of their potential to produce organic food. To achieve the objective a test method was developed. It was used to bring some quantitative characteristics to comparable size and to classify the types of the largest, medium or the smallest potential for organic food production. The regions with the greatest potential (type I) included Zachodniopomorskie, Warmiń­sko-Mazurskie and Mazowieckie. All the specified regions were in the forefront in terms of the area of ecological farmland, the number of eco-farms and the number of organic processing plants. The smallest potential (type III) was characteristic of Pomorskie, Łódzkie, Kujawsko-Pomorskie, Śląskie and Opolskie.
Cytowanie	Molenda-Grysa I. (2016) Przesłanki do produkcji żywności ekologicznej w Polsce – typologia potencjałów województw.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 103, z. 3: 66-74
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2016_n3_s66.pdf

Autor	Kazimierz Cyran, Marta Kawa
Tytuł	Wiedza konsumentów jako determinanta decyzji zakupowych na rynku żywności ekologicznej
Title	Consumers’ knowledge as a determinant of purchasing decisions on the organic food market
Słowa kluczowe	żywność ekologiczna, rolnictwo ekologiczne, zachowanie konsumenta, wiedza
Key words	organic food, organic farming, consumer behavior, knowledge
Abstrakt	W Polsce żywność ekologiczna cieszy się rosnącym zainteresowaniem konsumentów przyczyniając się do dynamicznego rozwoju tego rynku. Celem artykułu jest określenie wpływu poziomu wiedzy konsumentów na temat produktów ekologicznych na decyzje zakupowe. Z przeprowadzonych badań wynika, że stan wiedzy na temat żywności ekologicznej jest nadal zbyt niski. Poziom wiedzy determinuje właściwe określenie cech żywności jakie powinny charakteryzować żywność ekologiczną. Z badań wynika, że konsumenci charakteryzujący się wyższym poziomem wiedzy na temat produktów ekologicznych jako najważniejsze kryterium produktu podają naturalny sposób produkcji, bez dodatków chemicznych oraz przywiązują większą wagę do cech zdrowotnych takich jak wartość odżywcza i świeżość produktów. Ważne są działania zmierzające do podnoszenia poziomu wiedzy i zwiększenia zainteresowania ekologicznymi produktami żywnościowymi.
Abstract	In Poland, a growing consumer interest in organic food is observed, contributing to the development of this market. The aim of this article is to determine the influence of the level of consumer awareness of organic products on the purchasing decisions. The study shows that the state of knowledge about organic food is still too low. The level of knowledge determines appropriate defining the characteristics of organic food. The research shows that consumers characterized by higher level of knowledge on organic products, state that the most important product criterion is a natural way of production, without chemical additives. They pay more attention to health characteristics such as nutritional value and freshness of the products. The efforts to raise the consumers’ awareness and increase their interest in organic food products is also important.
Cytowanie	Cyran K., Kawa M. (2015) Wiedza konsumentów jako determinanta decyzji zakupowych na rynku żywności ekologicznej.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 112: 63-74
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2015_n112_s63.pdf

Autor	Monika Król
Tytuł	LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND
Title
Słowa kluczowe	ochrona środowiska w działalności rolniczej, odpowiedzialność za szkody w środowisku, GMO, rolnictwo ekologiczne
Key words	environmental protection in agriculture, liability for environmental damage, GMO, organic farming
Abstrakt	W Polsce, zarówno w okresie międzywojennym, jak i w całym okresie PRL, polityka państwa odnosząca się do rolnictwa wyznaczała jako zasadniczy cel - zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa żywności w aspekcie ilościowym. Pierwsze regulacje prawne odnoszące się do ochrony środowiska w działalności rolniczej pojawiły się w latach siedemdziesiątych i odnosiły się do problemu przeciwdziałania zmianie przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze, zapobieganiu obniżania ich urodzajności oraz na przywracaniu wartości użytkowych gruntom rolnym zdegradowanym na skutek działalności nierolniczej. Po uzyskaniu członkostwa w UE promowania proekologicznych zachowań w działalności rolniczej służył Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zasady dobrej praktyki rolniczej, wprowadzone ze względu na uzależnienie wsparcia finansowego w ramach kilku środków objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 od spełnienia wymagań środowiskowych. Standardy te dotyczyły przede wszystkim wymogów związanych z racjonalną gospodarką nawozami, środkami ochrony roślin, gospodarką na użytkach zielonych, ochroną wód i gleb, racjonalnym wykorzystaniem ścieków i komunalnych osadów ściekowych, zachowaniem cennych siedlisk i gatunków występujących na obszarach rolnych, a także zachowaniem czystości i porządku w gospodarstwie. Okres harmonizacji polskiego ustawodawstwa z prawem EU oraz pierwsze lata członkostwa Polski we Wspólnocie przyniosły bardzo dynamiczny rozwój regulacji prawnej odnoszącej się do ochrony środowiska w działalności rolniczej. Wezwanie do zintegrowania celów w zakresie ochrony środowiska, a zwłaszcza różnorodności biologicznej z działalnością rolniczą widoczne jest w wielu aktach prawnych m.in w prawie emisyjnym, w regulacji odnoszącej się do działalności uciążliwej i niebezpiecznej, czy przepisom dotyczącym ochrony i korzystania z zasobów biosfery. W podsumowaniu należy podkreślić rosnące znaczenie rolnictwa w ochronie środowiska. Rolnictwo opiera się na środowisku, niezaprzeczalnie dostarcza środowiskowych dóbr publicznych, ale z drugiej strony produkcja rolna ma wpływ na poszczególne elementy środowiska. Zaliczenie podmiotów prowadzących działalność rolniczą do kategorii podmiotów korzystających ze środowiska, niezależnie od ich formy prawnej, ma niekwestionowane znaczenie w związku z instrumentami prawnymi odpowiedzialności za szkody w środowisku, jako gwarancja przestrzegania zasad obowiązujących w tej dziedzinie prawa. Rosnące wykorzystanie programów rolnośrodowiskowych, kodeksów dobrej praktyki rolniczej, zasad rolnictwa ekologicznego oraz wsparcie finansowe gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach wywarły pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną użytków rolnych, w współcześnie działalność rolnicza przyczynia się do ochrony zasobów genetycznych, gatunków i siedlisk.
Abstract	In Poland, both in the interwar period, and throughout the communist period, the government policy relating to agriculture marked as the primary goal ensuring the public food security in terms of quantity. The first legislation relating to environmental protection in agricultural activities appeared in the seventies and addressed the problem of prevention of changing agricultural land for non-agricultural purposes, preventing of lowering their fertility and restoring value in use to agricultural land, degraded as a result of non-agricultural activities. After accession to the EU the following served to promote environmentally friendly farming practices: The Code of Good Agricultural Practice (2004) and the rules of the Common Good Agricultural Practice, introduced due to the dependence of financial support in the framework of several measures covered by the RDP for the fulfillment of environmental requirements. These standards related primarily to the requirements of the rational management of fertilizers, plant protection products, management of grasslands, water and soil conservation, rational use of wastewater and sewage sludge, conservation of valuable habitats and species found in agricultural areas, as well as maintaining cleanliness and order on the farm. The harmonization period of the Polish legislation with EU law and the first years of Polish membership in the community provided a very dynamic development of legal regulations relating to environmental protection in agriculture. A call to integrate the objectives of environmental protection, especially biodiversity and agricultural activities can be seen in many acts e.g. which include: emission law, regulation relating to the strenuous and dangerous activities, protection and use of recourses of the biosphere. In conclusions it is important to underline the role of agriculture to the environment. Agriculture is based on the environment, it indisputable delivers environmental public goods but on the other hand agricultural production has its impact to the particular elements of the environment. Including entities involved in agriculture production, into category of entities using the environment regardless of their legal form, is of unquestionable importance in view of the legal instruments of liability for environmental damage, as being guarantees for compliance with the rules in force in this area of the law. The growing use of agri-environment schemes, codes of good agricultural practices, organic farming and financial support for farming in less favored areas have had a positive impact on farmland biodiversity and modern farming in Poland contributes to the conservation of genetic resources, species and habitats.
Cytowanie	Król M. (2015) LEGAL FRAMEWORK OF ENVIRONMENTAL LAW FOR AGRICULTURAL PRODUCTION IN POLAND.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 13(62): 86-106
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2015_n62_s86.pdf

Autor	Kinga Majchrzak, Henryka Żarska, Tadeusz Żarski
Tytuł	Genetycznie modyfikowane uprawy jako potencjalne zagrożenie dla gospodarstw specjalizujących się w usługach ekoagroturystycznych
Title	Crops of the genetically modified plants (GMP) as the potential threat for farms specializes in ecoagrotouristic services
Słowa kluczowe	organizmy genetycznie modyfikowane, zagrożenia, ekologia, ekoagroturystyka
Key words	genetically modified organism, threat, ecology, ecoagrotourism
Abstrakt	Turystyka na obszarach wiejskich ma cały szereg form, z których najbardziej charakterystyczne są: turystyka wiejska, agroturystyka, i ekoagroturystyka. Ekoagroturystyka to specyficzna forma agroturystyki. Obejmuje ona bowiem pobyt w gospodarstwach ekologicznych. Gospodarstwa takie nie używają żadnych syntetycznych substancji chemicznych, nawozów, sztucznych barwników ani środków konserwujących w uprawie roślin i hodowli zwierząt. Ekologiczne produkty rolne podlegają ścisłemu nadzorowi i spełniają międzynarodowe standardy. Istotną cechą tej formy agroturystyki jest nie tylko pobyt w gospodarstwie rolniczym, ale także udział w pracy na roli oraz konsumpcja produktów z hodowli ekologicznej. Rolnictwo ekologiczne wyklucza całkowicie możliwość upraw i hodowli organizmów genetycznie modyfikowanych. Termin „organizm genetycznie modyfikowany” oznacza organizm, do którego genomu został wstawiony jeden lub więcej genów obcych tzw. transgenów zawierające sekwencje kodujące takie cechy jak odporność na herbicydy, lub związki owadobójcze. Inżynieria genetyczna tworzy organizmy, które nie mogłyby powstać w sposób naturalny. Jest to sprzeczne z zasadami rolnictwa konwencjonalnego, a przede wszystkim ekologicznego.
Abstract	Rural tourism takes a whole range of forms, of which the most typical are: village tourism, agrotourism, ecoagrotourism. Ecoagrotourism is a specific form of agrotourism. It involves stays in eco-farming – undertakings. These farms do not use any synthetic chemicals, fertilizers, artificial colorants or preserving agents in their plant growing and animal breeding. Ecologic agricultural produce is subject to strict supervision and meets international standards. An essential characteristic of this form of agrotourism is not only the sharing of living with the farming family but also taking part in farming work and the consummation of produce from their ecological farming. Ecological agriculture excludes fully the possibility the crop and farming of modified genetically organisms. The term “genetically modified organism” means an organism into which has been inserted – through genetic engineering – one or more genes from an outside source that contains coding for desired characteristics, such as herbicide resistance or an antibacterial compound.. Genetic engineering involves crossing species that could not breed in nature. This is now the conflicting working with the principles of conventional agriculture and first of all ecoagriculture.
Cytowanie	Majchrzak K., Żarska H., Żarski T.
HTML	wersja html
Pełny tekst	TIRR_2014_n1_s167.pdf

Autor	Lucyna Przezbórska-Skobiej
Tytuł	Obszary wiejskie i rolnictwo jako źródło dóbr publicznych w agroturystyce
Title	Rural Areas and Agriculture as a Source of Public Goods for Agritourism
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract
Cytowanie	Przezbórska-Skobiej L. (2014) Obszary wiejskie i rolnictwo jako źródło dóbr publicznych w agroturystyce.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 14(29), z. 2: 194-202
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2014_T14(29)_n2_s194.pdf

Autor	Magdalena Rosińska-Bukowska
Tytuł	Procesy globalizacji i ich wpływ na gospodarkę żywnościową i rolnictwo - przez pryzmat działalności korporacji transnarodowych
Title	The Processes of Globalization and their Impact on the Food Economy and Agriculture - Through the Prism of the Activity of Transnational Corporations
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt
Abstract
Cytowanie	Rosińska-Bukowska M. (2014) Procesy globalizacji i ich wpływ na gospodarkę żywnościową i rolnictwo - przez pryzmat działalności korporacji transnarodowych.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 14(29), z. 1: 97-107
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2014_T14(29)_n1_s97.pdf

Autor	Aneta Mikuła
Tytuł	Finansowanie dostarczania dóbr publicznych przez rolnictwo w Polsce
Title	FINANCING PROVISION OF PUBLIC GOODS THROUGH AGRICULTURE IN POLAND
Słowa kluczowe	dobra publiczne, rolnictwo, polityka rozwoju obszarów wiejskich
Key words	public goods, agriculture, rural development policy
Abstrakt	Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji dóbr publicznych oraz odniesienie jej do rolnictwa w Polsce. Przedstawiono podział środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013 między działania bezpośrednio i pośrednio służące finansowaniu dostarczania przez rolnictwo środowiskowych dóbr publicznych oraz związanych z żywotnością obszarów wiejskich. Badanie pokazało, że ponad 40% całego budżetu PROW zaplanowano przeznaczyć na działania bezpośrednio służące finansowaniu dostarczania analizowanych dóbr publicznych oraz kolejne 30% na działania częściowo i pośrednio przyczyniające się do tego celu. Należy jednak pamiętać, że efekty wykorzystania tych środków w dostarczaniu dóbr publicznych zależą od wielu czynników. Nie tylko adekwatny podział zasobów budżetowych przyczynia się do wykorzystania potencjału danego środka w dostarczaniu dóbr publicznych, ale również odpowiedni potencjał techniczny i administracyjny, skala usług doradztwa czy poziom szkoleń dla rolników.
Abstract	The purpose of this paper is to examine the concept of public goods as it applies to agriculture in Poland. The papers provides an overview of the way in which Poland have planned to use relevant Rural Development Programme (RDPs) measures to secure the delivery of a range of environmental and social public goods associated with agriculture for the programming period 2007-2013. However, the extent to which these measures are used to their full potential to secure the delivery of public goods in practice depends on a number of factors. Administrative and technical capacity within administration, extension services, research bodies and paying agencies, along with the provision of well considered advice and training for farmers also has a significant effect on the degree to which RDP deliver public goods outcomes. The analysis showed that measures with a direct focus on the provision of public goods account for over 40 per cent of total RDP budget in Poland and almost 30 per cent allocated to measures partial focused on delivering the public goods under analysis.
Cytowanie	Mikuła A. (2014) Finansowanie dostarczania dóbr publicznych przez rolnictwo w Polsce.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 1: 101-118
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n1_s101.pdf

Autor	Ewelina Szuba
Tytuł	Źródła zmian wartości produkcji i dochodów w sektorze rolnym po przystąpieniu Polski do Unii europejskiej
Title	SOURCES OF CHANGES INTHE VALUE OF OUTPUTAND INCOMEIN THE AGRICULTURAL SECTORAFTER THE POLISH ACCESSIONTO THE EUROPEAN UNION
Słowa kluczowe	rolnictwo, dochody rolnicze, produkcja rolna, wspólna polityka rolna, źródła wzrostu produkcji i dochodów
Key words	agriculture, agricultural income, agricultural production, Common Agricultural Policy, source of production growth and income
Abstrakt	W artykule w ujęciu mezoekonomicznym (sektorowym) przedstawiono zmiany wolumenu i wartości produkcji oraz dochodów uzyskiwanych w polskim rolnictwie po akcesji do UE oraz źródła tych zmian. Objęcie polskiego rolnictwa wspólną polityka rolną (WPR) oraz uczestnictwo w jednolitym rynku europejskim (JRE) w istotny sposób wpłynęły na sytuację produkcyjno-ekonomiczną w tym sektorze. W celu określenia oddziaływania WPR i uczestnictwa w JRE na rolnictwo w Polsce ocenie poddane zostały m.in. wyniki produkcyjne oraz dochody uzyskiwane w tym dziale gospodarki. Wartości ujęto w cenach stałych i porównano z okresem sprzed akcesji. W opracowaniu podjęto również próbę ustalenia źródeł wzrostu produkcji oraz dochodów w rolnictwie. Analizy przeprowadzone zostały na podstawie danych pochodzących z powszechnej statystyki publicznej krajowej i UE, w tym z rachunków ekonomicznych rolnictwa publikowanych przez Eurostat.
Abstract	The article in terms of mesoeconomical (sectoral) shows the changes in the volume and value of production and the income earned in Polish agriculture after accession to the EU. Accession of Polish agriculture in the Common Agricultural Policy and participation in the Single European Market materially affected the economic production in this sector. To determine the impact of the CAP and participation in the JRE on agriculture In Poland, were selected among others: evaluation of production results and income received in this department economy. The values entered in constant prices, and compared with the pre-accession period. Moreover, the aim of the study was also an attempt to determine the sources of output growth and incomes in agriculture. Analyses were based on data from official statistics universal national and EU level, including the Economic Accounts for Agriculture published by Eurostat.
Cytowanie	Szuba E. (2014) Źródła zmian wartości produkcji i dochodów w sektorze rolnym po przystąpieniu Polski do Unii europejskiej.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 101, z. 2: 29-36
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2014_n2_s29.pdf

Autor	Štefan Bojnec, Olena Oliynyk
Tytuł	Analiza porównawcza systemu finansowego w Słowenii i na Ukrainie
Title	Comparative analysis of financial systems in Slovenia and Ukraine
Słowa kluczowe	wskaźniki finansowe; system finansowy; analiza porównawcza; rolnictwo i finanse; Słowenia; Ukraina
Key words	financial indicators; financial system; comparative analysis; agriculture and rural finance; Slovenia; Ukraine
Abstrakt	W artykule przedstawiono analizę porównawczą odnoszącą się do wskaźników mobilizacji i oszczędności, zapewnienia informacji, ograniczania ryzyka oraz ładu korporacyjnego w kontekście funkcjonującego systemu finansowego w Słowenii i na Ukrainie. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdziły, że system finansowy w obu krajach oparty jest na bankach, ale wyższy poziom jego rozwoju odnotowano w Słowenii niż na Ukrainie. W Słowenii w okresie pogorszenia sytuacji gospodarczej i globalnego kryzysu finansowego odnotowano spadek wydajności systemu finansowego. Pośrednicy systemu finansowego odgrywają istotną rolę w gromadzeniu oszczędności, banki natomiast w całym systemie finansowym udzielały kredytów głównie przedsiębiorstwom. Kredyty odgrywają również istotą rolę w finansowaniu dużych firm na Ukrainie, w Słowenii natomiast finansują głównie rolnicze gospodarstwa rodzinne, które opierają swoją działalność także na pozarolniczych dochodach i dotacjach związanych z rozwojem obszarów wiejskich.
Abstract	This paper analyses and compares indicators of mobilize and pool savings, information provision, risk sharing, and corporate governance for performance of financial system its functions in Slovenia and Ukraine. The results confirmed bank-based financial system in both countries, which is more advance in economically more developed Slovenia than in Ukraine. Slovenia has experienced deterioration in performance the post-economic and financial crisis period. Financial intermediaries play crucial roles for savings, while bank loans play crucial role for financing of enterprises. Loans play crucial role for financing of very large farms in Ukraine, while prevailing family farms in Slovenia importantly relies also on off-farm incomes and subsidies for agriculture and rural development.
Cytowanie	Bojnec Š., Oliynyk O. (2014) Analiza porównawcza systemu finansowego w Słowenii i na Ukrainie.Zarządzanie Finansami i Rachunkowość, nr 3: 81-94
HTML	wersja html
Pełny tekst	ZFIR_2014_n3_s81.pdf

Autor	Bazhan Turebekova
Tytuł	Rozwój sektora agrobiznesu w Kazachstanie
Title	DEVELOPMENT OF THE AGRIBUSINESS SECTOR IN KAZAKHSTAN
Słowa kluczowe	zrównoważony rozwój, rolnictwo zrównoważone, reforma rolna w Kazachstanie, sfera socjalna sektora rolnictwa
Key words	sustainable development, sustainable agriculture, agrarian, reform in Kazakhstan, the social sphere of the agricultural sector
Abstrakt	Przedstawiono sektor rolnictwa w Kazachstanie po uzyskaniu niepodległości w 1991 roku. W badaniach wykorzystano dane statystyczne oraz informacje z oficjalnych dokumentów dotyczących rolnictwa. Wyniki badań wskazują główne problemy sektora rolnictwa. Niska jakość produktów branży spożywczej sprawia, że jest ona mało konkurencyjna zarówno na rynku lokalnym, jak i zagranicznym. Kazachscy producenci nie są konkurencyjni na rynku żywnościowym przede wszystkim z powodu braku rozwiniętego przetwórstwa surowców rolnych, niskiej jakości surowców rolniczych oraz słabych związków między rolnikami i przetwórcami.
Abstract	The article examines the agricultural sector of Kazakhstan after independence in 1991, as well as problems and issues that arise during this process. The study used data from official statistics, policy documents and materials of the Department of Agriculture published on the website and articles on agrarian issues. The article highlights the social problems of agrarian sector that need to be addressed. Domestic grocery production is weak competitive both in foreign and national market due to low level of quality products. Kazakh producers are losing much part of the food market due to lack of capacity for processing of agricultural raw materials and to its low quality as well as to weak links between farmers and processors.
Cytowanie	Turebekova B. (2013) Rozwój sektora agrobiznesu w Kazachstanie.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 4: 125-134
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n4_s125.pdf

Autor	Monika Utzig
Tytuł	Płatności bezpośrednie w rolnictwie a koncepcja pogoni za rentą
Title	DIRECT PAYMENT IN AGRICULTURE AND RENT-SEEKING THEORY
Słowa kluczowe	płatności bezpośrednie, rolnictwo, pogoń za rentą
Key words	direct payment, agriculture, rent-seeking
Abstrakt	W opracowaniu zastosowano teorię pogoni za rentą, definiowaną jako przeznaczanie zasobów na zwiększanie udziału w istniejącym bogactwie zamiast produkowania nowych dóbr i usług, do analizy płatności bezpośrednich dla rolnictwa w Polsce. Wsparcie finansowe dla rolnictwa jest uzasadnione, gdyż rolnictwo dostarcza szerokiego spektrum dóbr publicznych. Skuteczność w pozyskiwaniu płatności bezpośrednich przez rolników indywidualnych w Polsce zwiększała się w okresie 2004-2012, a od 2010 r. zaobserwowano w tym zakresie znaczącą poprawę. Na poziomie województw skuteczność w pozyskiwaniu płatności bezpośrednich jest skorelowana wyłącznie z wiekiem użytkownika gospodarstwa rolnego, była ona wyższa, gdy udział gospodarstw rolnych z indywidualnym użytkownikiem do 35. roku życia był wyższy.
Abstract	To analyze direct payment in agriculture in Poland, the paper applies rent-seeking theory, defined as spending resources in order to gain an increase in share in existing wealth instead of producing new goods and services. Financial support of agriculture is justified because agriculture supplies a spectrum of public goods. The effectiveness in gaining direct payment by individual farmers in Poland increased in the years 2004-2012, and significant improvement has been observed since 2010. At the voivodship level the effectiveness in gaining direct payment is correlated only with an age of an individual farm user, and the effectiveness was higher when the number of individual farms with a user under the age of 35 was higher.
Cytowanie	Utzig M. (2013) Płatności bezpośrednie w rolnictwie a koncepcja pogoni za rentą.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 100, z. 3: 123-131
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2013_n3_s123.pdf

Autor	Agnieszka Baer-Nawrocka
Tytuł	Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na efekty dochodowe w rolnictwie nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej
Title	The influence of Common Agricultural Policy on agricultural incomes effects in the new member countries of the European Union
Słowa kluczowe
Key words	agricultural income, determinants of agricultural income, agriculture in the EU
Abstrakt	Celem artykułu jest ocena wpływu integracji na poziom dochodów rolniczych w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Badania przeprowadzono w oparciu o Rachunki Ekonomiczne dla Rolnictwa. Analizie poddano również wybrane czynniki kreacji dochodów rolniczych takich jak realna wartość produkcji rolnej i zużycia pośredniego oraz poziomu dotacji. Jak wykazała przeprowadzona analiza akcesja pozytywnie wpłynęła na sytuację dochodową w większości państw UE-12. Widoczne jest to zwłaszcza w rolnictwie polskim, wyróżniającym się największą dynamiką zmian w tym zakresie. Pogorszenie wyników ekonomicznych odnotowano natomiast w krajach, które najpóźniej przystąpiły do UE jak również w Czechach. W analizowanym okresie widoczny jest powolny proces zmniejszania dysproporcji między krajami UE-12 i UE-15 pod względem dochodów przypadających na 1 AWU jak i na 1 gospodarstwo co jest również efektem (oprócz wzrostu dochodów) przemian w strukturze agrarnej. Analiza determinantów wzrostu dochodów wykazała, że kluczową rolę w ich kształtowaniu odgrywa polityka bezpośredniego wsparcia producentów rolnych. Udział pozostałych analizowanych czynników determinujących dochody był znacznie mniejszy. Ponadto wykazano, że rolnictwo polskie wyróżniało się pod względem największej efektywności wykorzystania dopłat ogółem.
Abstract	The objective of the article was to assess the impact of integration on the level of agricultural income in the new member countries of the European Union. The analysis was held on the basis of Economic Accounts for Agriculture. The selected determinants of agricultural income such as the real value of agricultural output, intermediate consumption and the level of subsidy were analyzed in the paper. The analysis proved that the accession to the EU had a positive impact on agricultural incomes in the majority of EU-12 countries. Positive influence was especially visible in Polish agriculture, where the dynamics of changes of income indices were the highest. The deterioration of income indexes was seen in the Czech Republic and the countries, which the latest accessed the EU. Moreover, it can be noticed that the disparities in terms of agricultural incomes per AWU and farm have been slowly diminishing among EU-12 and EU-15 countries. It results from the income increase and the changes in agricultural structures of EU-12. The analysis showed that the direct payments were the main factor determining agricultural income increase. Moreover, Polish agriculture was leading in the effectiveness of direct payments use.
Cytowanie	Baer-Nawrocka A. (2013) Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na efekty dochodowe w rolnictwie nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 9(58): 34-44
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2013_n58_s34.pdf

Autor	Stanisław Bielski
Tytuł	Produkcja surowców energetycznych w Polsce w kontekście Wspólnej Polityki Rolnej
Title	Energy Feedstock Production in Poland in the Context of the Common Agricultural Policy
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	Celem artykułu było przeanalizowanie wsparcia WPR do produkcji surowców energetycznych pochodzenie rolniczego w Polsce, a także prognoza krajowego zapotrzebowania materiału roślinnego do przetworzenia na biokomponenty. Obserwowane zmiany klimatyczne przypisywane także działalności rolniczej. Jednym ze sposobów ograniczenia niekorzystnego oddziaływania na środowisko naturalne paliw kopalnych (ciekłych i stałych) może być wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Rolnictwo jest producentem biomasy służącej do produkcji biokomponentów paliw płynnych, a także surowców do substytucji paliw stałych. Unia Europejska widząc potrzebę stymulacji produkcji biomasy na cele energetyczne wprowadziła szereg aktów prawnych wymuszających stosowanie biopaliw na terenie Wspólnoty. Rolnicy, jako producenci surowców, otrzymywali wsparcie finansowe do upraw energetycznych, początkowo z budżetu państwa, a w latach 2007-2009 w ramach WPR, zwiększając dochody z prowadzonej działalności rolniczej. Obecnie biopaliwa płynne są wytwarzane z surowców konsumpcyjnych lub paszowych. Problem ten od dawna budzi kontrowersje, a nawet otwartą polemikę wielu autorytetów odnośnie wpływu paliw roślinnych na cenę i dostępność żywności.
Abstract	The purpose of this paper was to analyze the CAP support energy production of agricultural origin in Poland, as well as forecast demand of plant feedstock to be processed into biocomponents. The observed climate changes are assigned e.g. agricultural activity. One of the way to reduce the adverse environmental impact of fossil fuels (liquid and solid) can be using renewable energy sources. Agriculture is a producer of the biomass for the production of biocomponents, as well as feedstock for conversion solid fuels. The European Union stimulated the production of biomass for energy purposes has introduced a number of laws that enforce the use of biofuels in the Community. Farmers, as producers of raw materials, received financial support for energy crops in the CAP. Currently, liquid biofuels are produced from raw materials consumption or animal feed. This problem is very controversial, and even an open polemic many authorities on the impact of plant fuels on price and availability of food.
Cytowanie	Bielski S. (2012) Produkcja surowców energetycznych w Polsce w kontekście Wspólnej Polityki Rolnej.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 8(57): 47-59
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2012_n57_s47.pdf

Autor	Elena Horska, Horst Mehl
Tytuł	Zrównoważone rolnictwo i nowe perspektywy dla rolnika jako menadżera energii odpowiedzialnego za zasilanie z reaktora biogazu połączonego z elektrociepłownią
Title	Sustainable Farming and New Perspectives for the Farmer as Energy-Manager for Power-Supply from Biogas-Reactor coupled with CHP
Słowa kluczowe	rolnictwo zrównoważone, biogaz, ochrona klimatu
Key words	sustainable farming, biogas, climate protection
Abstrakt	Artykuł przedstawia, w jaki sposób biogazownia może być częścią problematyki zrównoważonego rozwoju w agrobiznesie. Na przykładzie Niemiec zostały wyjaśnione główne korzyści oraz skutki dla rolnika i producenta.
Abstract	The paper shows how plant with biogas reactor can be a part of sustainability issues in agribusiness. Based on the case study from Germany it clarifies the main suppositions, benefits and outcomes for the farmer and producer.
Cytowanie	Horska E., Mehl H. (2012) Zrównoważone rolnictwo i nowe perspektywy dla rolnika jako menadżera energii odpowiedzialnego za zasilanie z reaktora biogazu połączonego z elektrociepłownią.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 99, z. 3: 77-84
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2012_n3_s77.pdf

Autor	Péter Balazs, Laszlo Péli, Krisztian Ritter
Tytuł	Rola rolnictwa i powiązań miejsko-wiejskich w rozwoju obszarów wiejskich Węgier
Title	The role of agriculture and urban-rural connections in lagging rural areas of Hungary
Słowa kluczowe	rolnictwo, zatrudnienie, lokalny rozwój gospodarczy, rozwój obszarów wiejskich, powiązania miejsko-wiejskie
Key words	agriculture, employment, local economic development, rural development, urban- -rural connections
Abstrakt	Długoterminowe cele strategiczne polityki rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej w kolejnym okresie programowania (2014-2020) są następujące: konkurencyjność rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi oraz zrównoważony rozwój terytorialny. Zgodnie z tą strategią, rolnictwo pozostaje kluczowym elementem rozwoju opóźnionych gospodarczo obszarów wiejskich. Z przeprowadzonych badań wynika, że w procesie kształtowania nowej polityki wiejskiej należy podkreślać społeczne funkcje tradycyjnego rolnictwa oraz wspierać rozwój rentownych gospodarstw, dywersyfikację działalności oraz wytwarzanie pracochłonnych produktów o wysokiej wartości dodanej. Oprócz rolnictwa, niezbędnym elementem stymulowania rozwoju opóźnionych gospodarczo obszarów wiejskich jest rozwój powiązań miejsko-wiejskich, szczególnie w zakresie zatrudnienia, dostępności usług oraz produktów wiejskich na lokalnych rynkach miast.
Abstract	The long-term strategic objectives of the EU Rural Development Policy in the next (2014-2020) programming period are as follows: the competitiveness of agriculture, the sustainable management of natural resources and the balanced territorial development. In this strategy agriculture remains the key element as solution for lagging rural areas. Summing up our research the social functions of traditional agriculture based on local resources, the strengthening of viable farms, the increasing importance of diversification and the labor-intensive products with high added-value have to be emphasized in the new rural policy. Besides agriculture the improvement of urban-rural connections are essential for lagging rural areas as well, especially in terms of employment, availability of services and allocation of local rural products to urban markets.
Cytowanie	Balazs P., Péli L., Ritter K. (2012) Rola rolnictwa i powiązań miejsko-wiejskich w rozwoju obszarów wiejskich Węgier.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 99, z. 3: 27-33
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2012_n3_s27.pdf

Autor	Magdalena Czyżykowska
Tytuł	Ocena wpływu wybranych programów wspólnej polityki rolnej na rolnictwo w Polsce w latach 2004-2011
Title	EVALUATION OF THE IMPACT OF SELECTED PROGRAMS OF THE COMMON AGRICULTURAL POLICY OF THE AGRICULTURE IN POLAND IN THE PERIOD 2004-2011
Słowa kluczowe	rolnictwo zrównoważone, ochrona gleb i wód, ONW, JPO, absorpcja środków unijnych, WPR
Key words	sustainable agriculture, soil and water protection, LFA, SAPS , absorption of EU funds, CAP
Abstrakt	W pracy skoncentrowano się na ocenie potencjalnego wpływu wybranych programów WPR na rolnictwo w Polsce w latach 2004-2011. Analizowano powszechność wdrożenia oraz realną wartość transferów pakietów rolnictwo zrównoważone (RZ) i ochrona gleb i wód (OGiW) programu rolnośrodowiskowego (PRŚ) oraz płatności bezpośrednich (JPO) i ONW. Płatności bezpośrednie, ze względu na duży zasięg oddziaływania (87% gospodarstw uprawnionych), dominujący poziom transferowanych kwot i wymaganą zasadę zgodności środowiskowej (cross-compliance) miały relatywnie największe potencjalne oddziaływanie środowiskowe. Ważne znaczenie miały również płatności ONW (70% gospodarstw z ogółu gospodarstw uprawnionych). Programy rolnośrodowiskowe ze względu na relatywnie małe upowszechnienie oraz niski poziom transferowanych kwot nie mogły mieć potencjalnie dużego wpływu na rolnictwo w Polsce. Należy przypuszczać, że małe zainteresowanie niektórymi programami było powodowane niską i relatywnie malejącą atrakcyjnością stawek płatności.
Abstract	The aim of this article was the evaluation of the potential impact of selected programs of the Common Agricultural Policy on agriculture in Poland in the period 2004-2011. The widespread implementation and the real value of transfer packets in sustainable agriculture, soil and water protection of the agri-environmental program, the direct payments and LFA was analysed. Direct payments (87% farms over 1 ha UAA) and LFA (70% farms over 1 ha UAA) had the largest positive environmental effects. Direct payments (87%) and LFA (70%) have been very significant for beneficiaries. Due to relatively small-scale deployment and the low real value of transfer amounts, the agri-environmental program could not possibly have positive environmental effects in Poland.
Cytowanie	Czyżykowska M. (2012) Ocena wpływu wybranych programów wspólnej polityki rolnej na rolnictwo w Polsce w latach 2004-2011.Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 99, z. 2: 33-44
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2012_n2_s33.pdf

Autor	Olena Oliynyk
Tytuł	Agricultural Taxation in Ukraine: Challenges and Perspectives
Title	Opodatkowanie rolnictwa na Ukrainie: wyzwania i perspektywy
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	System opodatkowania rolnictwa na Ukrainie przekształcił się z mechanizmu fiskalnego w mechanizm dostarczenia dodatkowych środków finansowych za pomocą specjalnych zasad opodatkowania, funkcjonujących jako stały podatek rolny oraz specjalny system opodatkowania podatkiem VAT. W latach 2000–2009 podstawowy cel wprowadzenia specjalnych zasad opodatkowania w rolnictwie w postaci obniżenia ciężaru podatkowego został osiągnięty. Udział wpływów podatkowych z sektora rolnictwa w budżecie centralnym zmniejszył się o połowę. Jednocześnie na skutek wprowadzenia specjalnych zasad opodatkowania rolnictwo otrzymało znaczące środki finansowe, będące 2–3-krotnie wyższe niż wpływu podatkowe z sektora rolniczego. Mianowicie, wsparcie finansowe przez specjalne zasady opodatkowania podatkiem VAT w latach 2000–2008 wyniosło 31 mld UAH. Mimo krytyki, specjalne zasady opodatkowania rolnictwa pozostają najbardziej efektywnym instrumentem wsparcia rozwoju rolnictwa na Ukrainie, co uzasadnia ich dalsze funkcjonowanie w przyszłości, pod warunkiem korekty niektórych regulacji dotyczących stałego podatku rolnego oraz VAT.
Abstract
Cytowanie	Oliynyk O. (2011) Agricultural Taxation in Ukraine: Challenges and Perspectives.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 94: 39-48
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2011_n94_s39.pdf

Autor	Dorota Dopka, Małgorzata Korsak-Adamowicz, Barbara Płotczyk
Tytuł	Pozyskiwanie przez rolników środków finansowych z dodatkowych źródeł na przykładzie programu rolno środowiskowego
Title	Farmers obtain funding from additional sources as exemplified by the agri-environmental programme
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	Celem pracy jest przedstawienie wyników wdrażania programu rolnośrodowiskowego w południowej części województwa mazowieckiego oraz ukazanie ich ekonomicznej i ekologicznej roli. Równorzędnym zadaniem jest ukazanie pakietów, na które jest największy oraz najmniejszy popyt, jak również próba oceny zaistniałej sytuacji. Podstawą opracowania są. dane dotyczące realizacji programu rolnośrodowiskowego uzyskane z Systemu Informacji Zarządczej ARiMR w Warszawie, a sporządzone 20.04.2011 roku w Departamencie Działań Społecznych i środowiskowych. Na analizowanym terenie w latach 2008-2010 do programu rolnośrodowiskowego przystąpiło 640 rolników. Zobowiązali się. oni do realizacji łącznie 1339 wariantów rolnośrodowiskowych obejmujących powierzchnię 6243,79 ha i pozyskali w ten sposób ponad 3,5 mln zł. Spośród wszystkich pakietów największym zainteresowaniem cieszył się pakiet rolnictwo ekologiczne i z tego też tytułu beneficjenci otrzymali najwyższe płatności, stanowiące 46% całości pozyskanych .środków. W następnej kolejności rolnicy wybrali pakiet ochrona gleb i wód oraz ekstensywne trwałe użytki zielone, gdzie kwota premii środowiskowej kształtować się odpowiednio na poziomie 24% i 9% w stosunku do całkowitej kwoty płatności. Rolnictwo zrównoważone wybrało 6,5% rolników i obserwowany jest wyraźny wzrost zainteresowania tym sposobem gospodarowania. Wpływ na to ma zapewne większa wiedza i świadomość rolników odnośnie tego sposobu gospodarowania oraz wzrost płatność o 200 zł. porównując z edycję 2004- 2006. Wysokość rekompensaty jaką otrzymali rolnicy prowadzący gospodarstwa systemem zrównoważonym a 15% całkowitej kwoty pozyskanej na realizację rolnośrodowiskową w tym rejonie. Na pozostałe pakiety popyt był niewielki, co związane jest głównie z koniecznością wykonania dokumentacji przyrodniczej, pozyskaniem właściwych ras zwierząt i odmian roślin uprawnych czy niższymi płatnościami
Abstract	The purpose of this work is to present results of implementation of the agri-environmental programme in the south of the Mazovian Province, and presentation of its economic an ecological role. Additionally, the work aims to present the packages which are most and least popular, and to assess this situation. The work is based on data on the implementation of agri-environment programme, obtained from the System of Management Information (Agency for Restructuring and Modernization of Agriculture), and compiled on 20th April 2011 by the Department of Social and Environmental Activities. In the study area, 640 farmers participated in the programme in the years 2008-2010. Altogether, they chose 1339 agri-environmental variants covering an area of 6243.70 ha and received in excess of 3.5 mln PLN. Of all the packages, the most popular was the package “organic agriculture” which offered the beneficiaries the highest payments constituting 46% of all the payments. The next most popular packages were “soil and water protection” and “extensiv grassland” with the respective payments accounting for 24 and 9% of all the payments. “Sustainable agriculture” was selected by 6.4% farmers and this method of farming is becoming more and more popular. It is probably due to better education and greater awareness of farmers in this field and b 200 PLN increased payments compared with the programming period 2004-2006. Payments given to farmers adopting sustainable farming methods accounted for 15% of the agri-environment funding in this region. The remaining packages were not very popular due to their requirements which include: preparation of natural documentation, obtaining appropriate animal breeds and plant varieties and lower payments.
Cytowanie	Dopka D., Korsak-Adamowicz M., Płotczyk B. (2011) Pozyskiwanie przez rolników środków finansowych z dodatkowych źródeł na przykładzie programu rolno środowiskowego.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 6(55): 23-33
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2011_n55_s23.pdf

Autor	Wioletta Wrzaszcz
Tytuł	Zrównoważenie środowiskowe versus zrównoważenie ekonomiczne indywidualnych gospodarstw rolnych
Title	Environmental sustainability versus economic sustainability of the family owned agricultural holdings
Słowa kluczowe	ekonomia ekologiczna, zrównoważenie indywidualnych gospodarstw rolnych, poziom zrównoważenia środowiskowego, poziom zrównoważenia ekonomicznego, FADN
Key words	ecological economics, sustainability of individual agricultural holdings, level of environmental sustainability, level of economic sustainability, FADN
Abstrakt	Polskie rolnictwo musi się zmierzyć z jednym z podstawowych dylematów rozwojowych, jakim jest wybór dalszej ścieżki rozwoju. Obecnie rysują się dwie nadrzędne koncepcje dalszego rozwoju rolnictwa, a mianowicie model rolnictwa industrialnego, który silniej akcentuje zwiększanie intensywności gospodarowania zasobami produkcyjnymi w rolnictwie oraz model rolnictwa zrównoważonego, uwzględniający mocniej wymogi środowiskowe i zdrowotne jako warunki brzegowe produkcji. W związku z powyższym podjęto próbę pomiaru zrównoważenia na poziomie mikroekonomicznym, tzn. gospodarstwa rolnego, zarówno w zakresie przyjazności produkcji rolnej dla środowiska, jak i dochodowości
Abstract	Polish agriculture must face one of the fundamental dilemmas of development which is the choice of further direction of development. There are two main directions of development, i.e. the industrial and the sustainable model of agriculture. The first model means a higher intensity of farming, the second one takes into consideration the environmental conditions of production. Therefore, the sustainability level of small agricultural holdings, both in the environmental and the economic aspects was determined
Cytowanie	Wrzaszcz W. (2011) Zrównoważenie środowiskowe versus zrównoważenie ekonomiczne indywidualnych gospodarstw rolnych.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), z. 2: 156-168
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2011_T11(26)_n2_s156.pdf

Autor	Piotr Gołasa
Tytuł	Wydatki budżetu państwo na sektor rolny i KRUS w latach 2004-2008
Title	Expenditure in polish national budget on agriculture sector and KRUS (2004-2008)
Słowa kluczowe
Key words
Abstrakt	W artykule przedstawiono wydatki budżetu państwa na zadania związane z rolnictwem i ubezpieczeniami społecznymi rolników w latach 2004-2008. Zwrócono uwagę na potrzebę rozróżnienia tych dwóch rodzajów wydatków z racji ich zupełnie różnego charakteru. Stwierdzono, iż wydatki na rolnictwo w badanym okresie wzrastały z ok. 11 mld zł. w 2004 roku do 38 mld zł. w 2008 roku. Natomiast wydatki związane z KRUS pozostawały na praktycznie niezmiennym poziomie ok. 15 mld zł., co było spowodowane znaczącym spadkiem świadczeniobiorców. W podsumowaniu zwrócono uwagę na potrzebą zmian w obu sektorach. W przypadku wydatków na rolnictwo miałyby one polegać na planowaniu wydatków w układzie zadaniowym, natomiast jeżeli chodzi o KRUS wymaga to znacznie głębszej reformy.
Abstract	The article presents the state budget expenditure on tasks related to agriculture and social security of farmers in 2004-2008. Attention is paid to need to distinguish these two types of expenditure due to their completely different nature. It was found that agricultural expenditure over the period increased from approximately 11 billion zł. in 2004 to 38 billion zł. in 2008. However KRUS expenses remained practically unchanged at around 15 billion zł., which was caused by the significant decrease of beneficiaries. The summary drew attention to need for change in both sectors. In the case of agricultural expenditure, they would have to rely on the planning of expenditure in the performance budget, but KRUS requires a much deeper reform.
Cytowanie	Gołasa P. (2011) Wydatki budżetu państwo na sektor rolny i KRUS w latach 2004-2008.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 6(55): 5-13
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2011_n55_s5.pdf