Wyniki wyszukiwania

Autor	Natalia Szubska-Włodarczyk
Tytuł	Strona podażowa rynku biomasy rolnej w województwie łódzkim w opinii rolników
Title	THE SUPPLY SIDE OF AGRICULTURAL BIOMASS MARKET IN LODZ PROVINCE
Słowa kluczowe	polityka klimatyczno-energetyczna UE, odnawialne źródła energii, rynek biomasy rolnej
Key words	EU climate and energy policy, renewable energy resources, agricultural biomass market
Abstrakt	Aktualność problematyki podjętej w opracowaniu wynika zarówno z konieczności zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski, jak i jednoczesnej realizacji zobowiązań w ramach prowadzonej przez Unię Europejską polityki klimatyczno-energetycznej. Jednym z jej filarów jest wzrost znaczenia odnawialnych źródeł energii. Celem badań było określenie barier wynikających ze strony podażowej rynku biomasy rolnej w województwie łódzkim. Przeprowadzony wywiad kwestionariuszowy pozwolił na identyfikację kilku czynników niekorzystnie wpływających na rozwój rynku biomasy rolnej w województwie łódzkim, takich jak organizacja strony logistycznej odbioru surowca, opłacalność sprzedaży czy też brak dostępu do innowacyjnych rozwiązań.
Abstract	International cooperation on climate protection has very strong impact, which translates into increased interest in renewable energy, including biomass. Assuming the regional use of biomass, it may be an important source for energy, taking into account the need to reduce greenhouse gas emissions. The aim of paper was to identify the supply barriers for the agricultural biomass market development in Lodz province. In this case, information obtained from structured interview was used. The main barriers on the supply side include i.e. lack of organized transport, unprofitability of the sales/production, lack of knowledge and access to information about innovative possibilities of energy use of biomass.
Cytowanie	Szubska-Włodarczyk N. (2018) Strona podażowa rynku biomasy rolnej w województwie łódzkim w opinii rolników .Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 105, z. 1: 111-120
HTML	wersja html
Pełny tekst	RNR_2018_n1_s111.pdf

Autor	Beata Kuziemska, Krzysztof Pakuła, Krystyna Pieniak-Lendzion, Joanna Trębicka
Tytuł	Produkcja jabłek w Polsce – aspekty środowiskowe, ekonomiczne i logistyczne
Title	The production of apple in Poland – environmental, economics and logistics aspects
Słowa kluczowe	jabłka, rynek, produkcja, opłacalność, perspektywy rozwoju
Key words	apples, market, production, profitability, development perspectives
Abstrakt	Celem pracy była ocena warunków środowiskowo-ekonomicznych uprawy jabłek w Polsce, w tym warunków glebowo-klimatycznych, poziomu produkcji i jej opłacalności oraz struktury zagospodarowania na podstawie materiałów źródłowych za pomocą metody opisowej i porównawczej. Polska ze względu na swoje dobre warunki glebowo-klimatyczne jest największym producentem jabłek w Unii Europejskiej i jednym z większych w skali świata. W strukturze zagospodarowania tych owoców dominuje przetwórstwo (produkcja soku zagęszczonego), następnie export i bezpośrednie spożycie. Zwiększenie wartości współczynnika opłacalności produkcji jabłek wymaga stałej optymalizacji warunków uprawy, wprowadzenia koncepcji logistyki do sprawnego zarządzania zaopatrzeniem, produkcją i dystrybucją oraz poszukiwania nowych rynków zbytu i efektywnych sposobów zagospodarowania nadpodaży owoców.
Abstract	The aim of this paper was to assess the environmental and economic conditions of apple cultivation in Poland, including soil and climate conditions, production level and its profitability, the structure of management based on source materials using a descriptive and comparative method. Due to good soil and climatic conditions, Poland is the largest producer of apples in the EU and one of the largest in the world. In the utilization structure of these fruits is dominated by food processing (especially production of concentrated juice), followed by export and direct consumption. Increasing the values of profitability production index, requires optimization of cultivation conditions, introduction of the logistics concept for efficient management of supply, production and distribution as well as searching for new markets and effective ways of managing the oversupply of fruit.
Cytowanie	Kuziemska B., Pakuła K., Pieniak-Lendzion K., Trębicka J. (2018) Produkcja jabłek w Polsce – aspekty środowiskowe, ekonomiczne i logistyczne.Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 122: 81-93
HTML	wersja html
Pełny tekst	EIOGZ_2018_n122_s81.pdf

Autor	Justyna Anders-Morawska, Anna Augustyn, Marta Hereźniak
Tytuł	Inteligentne zarządzanie dziedzictwem kulturowym w procesie budowania marek miast
Title	SMART APPROACH TO CULTURAL HERITAGE MANAGEMENT IN THE PROCES OF CITY BRANDING
Słowa kluczowe	zarządzanie dziedzictwem kulturowym, smart city, marka miasta
Key words	cultural heritage planning, smart city, city brand
Abstrakt	Cel: Celem artykułu jest analiza zmian w podejściu do zarządzania dziedzictwem kulturowym w procesie budowania marek miast przy zastosowaniu elementów koncepcji miasta inteligentnego. Ewolucja paradygmatu zarządzania dziedzictwem od ochrony, poprzez konserwację po planowanie wymaga od decydentów przyjęcia proaktywnej postawy wobec użytkowników miasta w procesach współdecydowania o definiowaniu i wykorzystywaniu lokalnego dziedzictwa. Wykorzystanie inteligentnych narzędzi w komunikowaniu się z użytkownikami, tworzeniu zasobów, czy dystrybucji dóbr kultury służy usprawnieniu procesów tworzenia marek miast opartych o kulturę. Metody: Wchodząc od paradygmatu planowania dziedzictwa, jako modelowego ujęcia nowoczesnej polityki kulturalnej, przeanalizowano dane wtórne dotyczące praktyk wybranych miast z zakresu zarządzania kulturą, które wpisują się w koncepcję smart city. Dokonano przeglądu dobrych praktyk w zakresie inteligentnego zarządzania dziedzictwem kulturowym pochodzących z miast zrzeszonych w sieci miast kreatywnych UNESCO, które z dziedzictwa kulturowego uczyniły idee przewodnią swoich marek. Na tym tle zaprezentowano dyskusję na temat aktualnych uwarunkowań budowania marki miasta, traktując dziedzictwo kulturowe jako jeden z jej najważniejszych komponentów. Wyniki: W opracowaniu zidentyfikowano metody i narzędzia bazujące na nowych technologiach, które są najbardziej użyteczne w obszarze zarządzania dziedzictwem kulturowym jako komponentem marki miasta. Wskazano na kluczowe znaczenie nowych technologii w brandingu miast w obszarze kultury, jako narzędzi, które pozwalają na najpełniejszą realizację idei partycypacji obywatelskiej i koprodukcji (integracja wymiarów smart living i smart people w polityce kulturalnej miast inteligentnych).
Abstract	Objective: The purpose of this article is to analyse the changes in the approach to cultural heritage management in the context of city brand building by application of smart city concepts. The evolution of the heritage management paradigms from protection, through conservation to planning, requires the city decision-makers to adopt a proactive approach toward city users in the process of local heritage planning. Application of smart tools to communicate with users, to define cultural assets, or to distribute cultural goods facilitates the process of culture-based city branding.Methods: Treating the paradigm of heritage planning as a normative model of modern cultural policy, the authors analyse secondary data regarding the cultural management activities of selected cities, focusing on the practices that stem from the smart city concept. Selected cites from the UNESCO creative cities network were taken into consideration as those whose brands are based on their cultural heritage. The policies and activities were set in the context of culture-based city branding with smart technologies seen as the vehicles for democratization and participatory character of both: city branding and heritage management. Findings: The paper identifies ‘smart’ methods and instruments, applicable and beneficial for the culture-driven city brand building. The new technologies were recognized as a key instrument of city branding in the area of cultural heritage as those that enable to the greatest extent the realization of the paradigms of citizen participation and coproduction and allow for the integration of smart living and smart people dimensions in the smart city’s cultural policy
Cytowanie	Anders-Morawska J., Augustyn A., Hereźniak M. (2018) Inteligentne zarządzanie dziedzictwem kulturowym w procesie budowania marek miast.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 20(69): 20-36
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2018_n69_s20.pdf

Autor	Marcin Chrząścik
Tytuł	Kluczowe bariery komunikacyjne w zarządzaniu procesami produkcji reklam audiowizualnych w sektorze usług multimedia design
Title	KEY COMMUNICATION BARRIERS IN MANAGING THE PRODUCTION PROCESSES OF AUDIOVISUAL ADVERTISING IN THE MULTIMEDIA DESIGN SERVICES SECTOR
Słowa kluczowe	komunikacja, zarządzanie procesami, reklama audiowizualna, multimedia design
Key words	communication, process management, audiovisual advertisement, multimedia design
Abstrakt	Studia przypadków wielu twórców projektów reklamowych oraz doświadczenie rynkowe autora pozwoliły postawić pewne hipotezy na temat istnienia barier w kooperacji pomiędzy zamawiającymi usługi reklamowe, a ich faktycznymi zleceniobiorcami. Istnieje też szereg legend rynkowych na temat konfliktów pomiędzy tymi graczami. W artykule przedstawiono zarówno teoretyczne ujęcie procesów komunikacyjnych zachodzących pomiędzy uczestnikami rynku oraz wyniki badań własnych.
Abstract	Case studies of many creators of advertising projects and market experience of the author allowed to make some hypotheses about the existence of barriers in cooperation between contracting advertising services and their actual contractors. There are also many original market legends on the conflicts between these players. The article presents both: the theoretical approach to communication processes occurring between market participants and the results of own research on the subject.
Cytowanie	Chrząścik M. (2018) Kluczowe bariery komunikacyjne w zarządzaniu procesami produkcji reklam audiowizualnych w sektorze usług multimedia design.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 20(69): 37-47
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2018_n69_s37.pdf

Autor	Agata Marcysiak, Adam Marcysiak
Tytuł	Zarządzanie majątkiem jednostek gospodarczych o różnym potencjale ekonomicznym
Title	MANAGEMENT OF ECONOMIC ASSETS WITH VARIOUS ECONOMIC POTENTIAL
Słowa kluczowe	majątek trwały i obrotowy, wielkość ekonomiczna, zarządzanie majątkiem, efektywność gospodarowania.
Key words	fixed and current assets, economic size, property management, management efficiency.
Abstrakt	Celem niniejszego opracowania jest próba ukazania zakresu zarządzania majątkiem podmiotów gospodarczych o różnym potencjale ekonomicznym. Materiałem badawczym były dane o gospodarstwach charakteryzujących się zróżnicowaną wielkością ekonomiczną, które prowadziły rachunkowość rolną dla potrzeb Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Majątek gospodarstwa przedstawiono w formie syntetycznej jako sumę dwóch grup aktywów: trwałych i obrotowych. W obrębie aktywów trwałych analizie poddano cztery składniki a w przypadku aktywów obrotowych trzy składniki. Dla oceny efektów działań zarządczych analizie poddano produktywność i dochodowość podstawowych czynników produkcji. Najwyższym poziomem dochodowości odznaczały się gospodarstwa o wielkości ekonomicznej 100-500 tys. Euro. Istotnym parametrem efektywności gospodarowania był wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE. Dodatnią jego wartością odznaczały się gospodarstwa o wielkości ekonomicznej powyżej 25 tys. Euro. Wyższa rentowność poprawiała perspektywy rozwojowe gospodarstwa i sprawiała, że więcej środków można było przeznaczyć na zakup poszczególnych składników majątku.
Abstract	The aim of this study is to show the scope of asset management of economic entities with various economic potential. The research material was data on farms characterized by diversified economic size, which carried out agricultural accounting for the needs of the Institute of Agricultural Economics and Food Economy. The property of the holding was presented in a synthetic form as the sum of two groups of assets: fixed and current. Within the area of ​​non-current assets, four components were analyzed and three components in the case of current assets. To assess the effects of management actions, the productivity and profitability of basic production factors were analyzed. The highest level of profitability was noted for farms with an economic size of 100-500 thousand. Euro. An important parameter of the efficiency of management was the return on equity ratio of ROE. Its positive value was characterized by farms with an economic size above 25,000. Euro. Higher profitability improved the development prospects of the farm and made more money available for the purchase of individual assets.
Cytowanie	Marcysiak A., Marcysiak A. (2018) Zarządzanie majątkiem jednostek gospodarczych o różnym potencjale ekonomicznym.Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing [t.], nr 20(69): 83-97
HTML	wersja html
Pełny tekst	PEFIM_2018_n69_s83.pdf

Autor	Dorota Pasińska
Tytuł	Handel zagraniczny produktami kurzymi w latach 2012-2017
Title	Polish Foreign Trade in Chicken Products from 2012 2017
Słowa kluczowe	polski rynek żywca kurzego, tuszka, handel zagraniczny, pogłowie kur, produkcja żywca kurzego, cena
Key words	Polish chicken market, carcass, foreign trade, chicken stock, chicken production, price
Abstrakt	Głównym celem artykułu jest przedstawienie polskiego rynku kurzego w latach 2012-2017 w kontekście zmian w handlu zagranicznym produktami kurzymi. W celu weryfikacji hipotezy wykorzystano metody statystyki opisowej (analizę porównawczą w czasie, analizę struktury, liniową funkcję trendu). W badanym okresie obserwuje się tendencję do powiększania się dodatniego salda obrotów handlowych mięsem, podrobami i przetworami kurzymi, natomiast saldo drobiem żywym było ujemne. W latach 2012-2017 przy znacznym wzroście pogłowia kur (oprócz niosek), wystąpił ponad 58% wzrost ich ubojów oraz ponad dwukrotnie zwiększył się eksport produktów kurzych (drób kurzy żywy, mięso, podroby i przetwory). W eksporcie i w spożyciu dominują produkty kurze, a na drugim miejscu są produkty indycze. Produkcja żywca kurzego jest bardzo skoncentrowana.
Abstract	The main goal of the article is to present the Polish chicken market in 2012-2017 in the context of changes in foreign trade in chicken products. In order to achieve the goal, the methods of descriptive statistics (comparative analysis over time, structure analysis, linear trend function) were used. In the analyzed period, there is a tendency to increase the positive balance of trade in meat, offal and chicken preserves, while the balance of live poultry was negative. In the years 2012-2017, with a significant increase in the stock of chickens (except laying hens), there was over 58% increase in their slaughter, and the export of chicken products (live hens, meat, offal, preserves) increased more than twice. In export and consumption, chicken products dominate, followed by turkey products. The production of live chicken is very concentrated.
Cytowanie	Pasińska D. (2018) Handel zagraniczny produktami kurzymi w latach 2012-2017.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 38-49
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s38.pdf

Autor	Arkadiusz Zalewski
Tytuł	Popyt na rolnicze usługi mechanizacyjne w krajach Unii Europejskiej
Title	Demand for Agricultural Mechanization Services in the European Union Countries
Słowa kluczowe	usługi rolnicze, usługi mechanizacyjne, popyt, Unia Europejska
Key words	agricultural services, mechanization services, demand, European Union
Abstrakt	Korzystanie z usług mechanizacyjnych może w istotnym stopniu przyczyniać się do obniżania kosztów produkcji umożliwiając producentom rolnym bezinwestycyjne wdrożenie postępu technicznego. W artykule próbowano określić tendencje występujące w popycie na rolnicze usługi mechanizacyjne w krajach Unii Europejskiej w latach 2010-2017. Badano zmiany wartości usług w przeliczeniu na 1 ha UR oraz zmiany udziału usług mechanizacyjnych w zużyciu pośrednim. Stwierdzono, że wartość usług w przeliczeniu na 1 ha UR średnio w UE zwiększyła się. Wzrósł również udział usług w zużyciu pośrednim. W wyniku grupowania obiektów metodą Warda otrzymano 5 skupień krajów, które różniły się między sobą pod względem zaproponowanych cech, natomiast kraje tworzące dane skupienie charakteryzowały się zbliżonymi wartościami zmiennych. Krajami w których zaobserwowano zarówno wyraźny wzrost wartości usług mechanizacyjnych w przeliczeniu na jednostkę powierzchni jak również zdecydowane zwiększenie wartości usług w zużyciu pośrednim były: Finlandia, Niemcy, Łotwa, Rumunia oraz Estonia. Wyraźny spadek popytu na usługi mechanizacyjne wystąpił natomiast w Grecji i na Litwie.
Abstract	The use of mechanization services can significantly contribute to reducing production costs, enabling agricultural producers to implement technical progress without any investment. The article attempted to identify trends in demand for agricultural mechanization services in the European Union countries in 2010-2017. Changes in the value of services per 1 ha of UAA and changes in the share of mechanization services in total expenditures incurred for agricultural production were examined. It was found that the value of services per 1 ha of UAA on average in the EU increased. The share of services in intermediate consumption has also increased. As a result of grouping objects by the Ward method, 5 clusters of countries were distinguished, which differed among each other in terms of the proposed features, while the countries that created the focus were characterized by similar values of variables. The countries in which both a clear increase in the value of mechanization services per unit area was observed as well as a significant increase in the value of services in indirect consumption were: Finland, Germany, Latvia, Romania and Estonia. A clear decline in demand for mechanization services occurred in Greece and Lithuania.
Cytowanie	Zalewski A. (2018) Popyt na rolnicze usługi mechanizacyjne w krajach Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 50-59
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s50.pdf

Autor	Piotr Szajner
Tytuł	Ewolucja światowego rynku piwa
Title	The Evolution of World Beer Market
Słowa kluczowe	rynek, piwo, chmiel, globalizacja
Key words	market, beer, hop, globalisation
Abstrakt	W latach 1980-2016 światowy rynek piwa charakteryzował się wysoką dynamiką rozwoju. Produkcja i obroty handlu zagranicznego znacząco wzrosły. Istotny wpływ miały na to procesy globalizacyjne. Światowa produkcja piwa jest zdominowana przez duże koncerny browarnicze, ale w ostatnich latach ich udział w rynku zmniejszył w związku z rozwojem produkcji w małych browarach. Rosnąca produkcja piwa generuje duży popyt na surowce wytwarzane w działach pierwotnego przetwórstwa żywności (słód, ekstrakt chmielowy, cukier). Na polskim rynku piwa były obserwowane analogiczne tendencje. Duże bezpośrednie inwestycje zagraniczne, koncentracja struktur podmiotowych i w konsekwencji dynamiczny wzrost produkcji i eksportu. Na krajowym rynku także wzrasta produkcji w małych browarach.
Abstract	Over the period of 1980-2016 the world beer market showed a dynamic development. Both the production and foreign trade volumes considerably increased, which largely resulted from globalisation processes. The production of beer in the world is dominated with large brewing companies. However in recent years their share contracted due to expansion of small-scale brewing. Growing production of beer generates demand for raw materials (malt, hops extract, sugar). The world tendencies were mirrored on the Polish market. Large foreign direct investments along with concentration of production triggered a dynamic growth of production and exports. The share of small breweries in Poland has recently been growing as well.
Cytowanie	Szajner P. (2018) Ewolucja światowego rynku piwa.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 60-68
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s60.pdf

Autor	Adam Andrzejuk
Tytuł	Classification of Agricultural Emissions Among OECD Countries with Unsupervised Techniques
Title	Classification of Agricultural Emissions Among OECD Countries with Unsupervised Techniques
Słowa kluczowe	agricultural economics, emissions, classification, cluster analysis, k-means, hdbscan
Key words	agricultural economics, emissions, classification, cluster analysis, k-means, hdbscan
Abstrakt	Agricultural emissions represent greenhouse gas emissions from crop and livestock production. There are various estimates on agricultural emissions, however on average about 14 to 25 percent of total global emissions comes from agriculture. The main goal of this paper was to present distribution of agricultural emissions among OECD countries with the help of clustering analysis. Clustering analysis is one of the tools used in the field of exploratory data mining. Two methods were used in the analysis: K-means and HDBSCAN algorithms. Both techniques are part of unsupervised learning tasks, which group data into multiple clusters. Finally, an appraisal of obtained classifications was performed.
Abstract	Agricultural emissions represent greenhouse gas emissions from crop and livestock production. There are various estimates on agricultural emissions, however on average about 14 to 25 percent of total global emissions comes from agriculture. The main goal of this paper was to present distribution of agricultural emissions among OECD countries with the help of clustering analysis. Clustering analysis is one of the tools used in the field of exploratory data mining. Two methods were used in the analysis: K-means and HDBSCAN algorithms. Both techniques are part of unsupervised learning tasks, which group data into multiple clusters. Finally, an appraisal of obtained classifications was performed.
Cytowanie	Andrzejuk A. (2018) Classification of Agricultural Emissions Among OECD Countries with Unsupervised Techniques.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 80-91
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s80.pdf

Autor	Jacek Bednarz, Maria Zuba-Ciszewska
Tytuł	Produkcja mleka ekologicznego w Polsce. Koncentracja czy rozproszenie?
Title	Organic Milk Production in Poland. Concentration or Dispersion?
Słowa kluczowe	produkcja, mleko ekologiczne, regiony, koncentracja, Indeks Herfindahla-Hirschmana, metoda unitaryzacji zerowanej
Key words	production, organic milk, regions, concentration, Herfindahl-Hirschman Index, zero unitarization method
Abstrakt	W produkcji ekologicznego mleka w Polsce specjalizują się regiony o niewielkim udziale w produkcji tego surowca ogółem w kraju. Pomiar koncentracji stanowi jedno z kluczowych zagadnień w badaniach nad ekonomicznymi strukturami zjawisk rynkowych. Celem pracy było zbadanie stopnia koncentracji rynku mleka ekologicznego na tle rynku mleka ogółem, a także próba odpowiedzi na pytanie o możliwość wskazania regionów specjalizujących się w produkcji mleka ekologicznego. Badanie przeprowadzono przy pomocy klasycznego indeksu Herfindahla-Hirschmana oraz zmodyfikowanej wersji formuły metody unitaryzacji zerowanej. Uzyskane wyniki wskazują na umiarkowany stopień koncentracji rynku mleka ekologicznego. Jednocześnie, przy wykorzystaniu metody z zakresu porządkowania liniowego, możliwa jest jednoznaczna identyfikacja regionów, w których produkcja mleka ekologicznego ma większe znaczenie ekonomiczne.
Abstract	Regions specialized in the organic milk production in Poland represent a small share in the total production of this raw material within the country. Measurement of concentration is one of the key issues in research on the economic structures of market phenomena. The aim of the work was to examine the degree of concentration of the organic milk market in the context of the total milk market, as well as an attempt to answer the question about the possibility of indicating regions specializing in the production of organic milk. The study was carried out using the classical Herfindahl-Hirschman index. A modified version of the formula of the zero unitarization method was also used. The obtained results indicate a moderate degree of concentration of the organic milk market. At the same time, using the modified zero unitarization method, it is possible to clearly identify regions in which the production of organic milk has more economic significance.
Cytowanie	Bednarz J., Zuba-Ciszewska M. (2018) Produkcja mleka ekologicznego w Polsce. Koncentracja czy rozproszenie?.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 112-121
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s112.pdf

Autor	Paweł Boczar
Tytuł	Białko roślinne – źródła, koszty produkcji i jakość
Title	Plant Protein – Sources, Production Costs and Quality
Słowa kluczowe	białko, koszty produkcji, wartość odżywcza białka
Key words	protein, production costs, protein quality
Abstrakt	Białko należy do podstawowych składników odżywczych niezbędnych do utrzymania życia. Światowe prognozy pokazują, że będzie to podstawowy makroskładnik limitujący światowe bezpieczeństwo żywnościowe. W światowej strukturze spożycia dominuje białko pochodzenia roślinnego, a podstawowym źródłem białka roślinnego są zboża - wśród nich pszenica. W artykule założono, że głównym źródłem dla rosnącego popytu na białko pozostaną dotychczasowe jego źródła, ponieważ czynnikami decydującymi o wykorzystaniu danego surowca jest jego dostępność, koszt i jakość. Z tego powodu w artykule podjęto próbę charakterystyki głównych źródeł białka roślinnego pod względem wielkości produkcji białka z jednostki powierzchni, kosztów produkcji 1 kg białka i jego jakości. Analizę kosztów produkcji poszczególnych źródeł białka wykonano na podstawie danych z gospodarstw z krajów (lub grupy krajów) głównych jego producentów lub eksporterów. Jakość białka roślinnego scharakteryzowano przy użyciu wskaźnika aminokwasu ograniczającego oraz wskaźnika aminokwasu ograniczającego skorygowanego o strawność rzeczywistą białka. Spośród analizowanych źródeł białka największy plon z jednostki powierzchni oraz najmniejsze bezpośrednie koszty produkcji posiada białko z soi. Białko to również charakteryzuje się największą wartością biologiczną uwzględniając wartość wskaźnika aminokwasu ograniczającego skorygowanego o strawność rzeczywistą białka.
Abstract	Protein is one of the basic nutrients necessary to maintain life. Global forecasts show that protein will be the basic macro component limiting global food security. Vegetable protein dominates the global structure of protein consumption. The primary source of vegetable protein are cereals, and among them, wheat. The article assumes that the main source for the growing protein demand will remain its current sources, because the factors determining the use of a given raw material are its availability, cost and quality. Therefore, the article attempts to characterize the main sources of vegetable protein in terms of protein production per unit area, production costs of 1 kg protein and their quality. The analysis of production costs of individual protein sources was made on the basis of data from farms belonging to the countries (or groups of countries) of its main producers or exporters. The quality of the analyzed proteins was characterized using: Chemical Score (SC) and Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score (PDCAAS). From among the protein sources which were analyzed, the highest yield per unit area and the lowest direct production costs are found in soy protein. This protein is also characterized by the highest biological value considering the value of PDCAAS.
Cytowanie	Boczar P. (2018) Białko roślinne – źródła, koszty produkcji i jakość.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 122-132
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s122.pdf

Autor	Agata Grużewska, Marek Gugała, Krystyna Zarzecka
Tytuł	Analiza rynku owoców jagodowych – wybrane elementy
Title	Analysis of the Berry Market – Selected Elements
Słowa kluczowe	owoce jagodowe, produkcja, konsumpcja
Key words	berry fruit, production, consumption
Abstrakt	Celem pracy była identyfikacja zmian zachodzących na rynku owoców jagodowych w Polsce oraz w wybranych krajach Unii Europejskiej, w latach 2006-2017. W opracowaniu dostępnych danych i prezentacji wyników badań wykorzystano metody opisowe i porównawcze. W publikacji wykorzystano dane GUS oraz FAO, dotyczące powierzchni upraw, wielkości produkcji i spożycia owoców, ze szczególnym uwzględnieniem owoców jagodowych, na świecie i wybranych krajach Unii Europejskiej oraz w Polsce. Analizą objęto lata 2006–2017 dla Polski w odniesieniu do powierzchni upraw i wielkości produkcji, lata 2006-2017 w odniesieniu do wielkości spożycia, a w badaniach Polski na tle świata i wybranych krajów UE, ze względu na wielkość produkcji i powierzchnię upraw owoców jagodowych, uwzględniono rok 2016.
Abstract	The aim of the work was to identify changes taking place in the market of berries in Poland and selected European Union countries from 2006 to 2017. Descriptive methods were used to analyse the available data and present the study results. The work is based on GUS (the Main Statistical Office in Poland) and FAO data pertaining to cropped area, production volume and fruit consumption level, paying special attention to berries, in Poland, selected European Union countries and worldwide. Data for the period 2013-2017 was considered for cropped area and production volume in Poland, 2006-2017 for consumption level, and the year 2016 for production volume and area under berry plants in Poland against the background of the world and selected EU countries.
Cytowanie	Grużewska A., Gugała M., Zarzecka K. (2018) Analiza rynku owoców jagodowych – wybrane elementy.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 152-161
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s152.pdf

Autor	Karolina Jąder
Tytuł	Produkcja, konsumpcja i eksport jabłek w Polsce w latach 2005 2016
Title	Production, consumption and export in Poland in the years 2005-2016
Słowa kluczowe	jabłka, powierzchnia, zbiory, konsumpcja, eksport
Key words	apples, area, crops, consumption, export
Abstrakt	Celem artykułu było przedstawienie zmian na rynku jabłek w Polsce w latach 2005-2016. W analizowanym okresie nastąpiło wyraźne zwiększenie znaczenia jabłek w polskiej produkcji sadowniczej. Odnotowano dynamiczny wzrost zbiorów, przy ograniczonym wzroście powierzchni. W tym czasie odnotowano również zmiany w strukturze odmianowej jabłek. Umacniał się udział odmiany Idared oraz wzrastało znaczenie odmian Gala i Ligol. Tendencją spadkową charakteryzowała się natomiast konsumpcja jabłek, a ich znaczenie w strukturze spożycia owoców malało na korzyść owoców południowych. W badanym okresie wzrastała wielkość i wartość sprzedaży zagranicznej jabłek, a także zaszły duże zmiany w strukturze geograficznej eksportu.
Abstract	The aim of the article was to present changes on the apples market in Poland in 2005-2016. Results show that in the analyzed period the importance of apples in Polish fruit production increased. There has been a increase in crops with limited area growth. During this time, changes in the structure of apples varieties were also noted. The importance of the Idared, Gala and Ligol varieties grew. Consumption of apples was characterized by decreasing tendency. The importance of apples in the fruit consumption structure decreased and the share of exotic fruit increased. In the analyzed period, the volume and value of foreign sales of apples increased, as well a significant change in the geographical structure of exports were observed.
Cytowanie	Jąder K. (2018) Produkcja, konsumpcja i eksport jabłek w Polsce w latach 2005 2016.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 209-221
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s209.pdf

Autor	Anna Klepacka
Tytuł	Sustainable Development and Renewable Energy Sectors: Selected Indicators in European Union and Poland
Title	Sustainable Development and Renewable Energy Sectors: Selected Indicators in European Union and Poland
Słowa kluczowe	sustainable development, renewable energy, UE, Poland
Key words	sustainable development, renewable energy, UE, Poland
Abstrakt	The aim of this article was to show the position of Poland in the renewable energy subsectors among the European Union countries. The research covered the areas of biomass, solar heating and heat pumps, showing the degree of their utilization, power required to drive the system and their production in 2016. The provided information was supplemented with a revenues per employee in thousand euros in chosen subsectors of renewable energy sources in the year 2016. The main tool for carrying out the set objective was the use of descriptive and comparative methods. The results of the survey demonstrated Poland’s prominent place in the sector of liquid biofuels (1st place in EU), thanks to the significant supply of raw materials as well as development perspectives in solar energy, which is confirmed by the world's statistics indicating a record number of photovoltaic installations fitted (PV).
Abstract	The aim of this article was to show the position of Poland in the renewable energy subsectors among the European Union countries. The research covered the areas of biomass, solar heating and heat pumps, showing the degree of their utilization, power required to drive the system and their production in 2016. The provided information was supplemented with a revenues per employee in thousand euros in chosen subsectors of renewable energy sources in the year 2016. The main tool for carrying out the set objective was the use of descriptive and comparative methods. The results of the survey demonstrated Poland’s prominent place in the sector of liquid biofuels (1st place in EU), thanks to the significant supply of raw materials as well as development perspectives in solar energy, which is confirmed by the world's statistics indicating a record number of photovoltaic installations fitted (PV).
Cytowanie	Klepacka A. (2018) Sustainable Development and Renewable Energy Sectors: Selected Indicators in European Union and Poland.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 250-258
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s250.pdf

Autor	Jerzy Kopiński
Tytuł	Ocena zmian organizacyjno-produkcyjnych w polskim rolnictwie w kontekście wybranych oddziaływań środowiskowych
Title	Assessment of Organizational and Production Changes in Polish Agriculture in the Context of Selected Environmental Impacts
Słowa kluczowe	zmiany organizacyjno-produkcyjne, produkcja rolnicza, oddziaływanie środowiskowe
Key words	organizational-production changes, agricultural production, environmental impact
Abstrakt	W pracy dokonano oceny zmian organizacyjnych i produkcyjności w polskim rolnictwie w kontekście wybranych oddziaływań środowiskowych, tj. salda bilansu azotu brutto. Dla wskazania zachodzących tendencji porównywano zmiany pomiędzy okresem lat 2002-2004 a latami 2014-2016. Badania wykazały, że mimo różnokierunkowych zmian m.in. powierzchni poszczególnych roślin uprawnych i pogłowia gatunków zwierząt inwentarskich, kształtowanych głównie przez uwarunkowania ekonomiczne, presja środowiskowa ze strony prowadzonej produkcji rolniczej w Polsce uległa zmniejszeniu. Nastąpiło to, w procesie intensyfikowania produkcji rolniczej przeciętnie w skali kraju. Zjawisko to świadczy o poprawie efektywności gospodarowania azotem w Polsce.
Abstract	The paper presents the assessment of organizational and productivity changes in Polish agriculture in the context of selected environmental impacts, i.e. the gross nitrogen balance. To indicate trends, changes between research from 2002-2004 and 2014-2016 were compared. Studies have shown that despite multi-directional changes in the area of particular crop plants and livestock husbandry animals, which have been shaped mainly by economic conditions, environmental pressure from agricultural production has decreased. This occurred despite the process of intensifying average agricultural production on a national scale. This phenomenon shows the improvement of nitrogen efficiency in Poland.
Cytowanie	Kopiński J. (2018) Ocena zmian organizacyjno-produkcyjnych w polskim rolnictwie w kontekście wybranych oddziaływań środowiskowych.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 284-294
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s284.pdf

Autor	Aneta Mikuła, Stanisław Stańko
Tytuł	Tendencje na rynku masła i serów na świecie i w Polsce w latach 2001-2017
Title	Tendencies in the Global Butter and Cheese Markets and in Poland in the years 2001-2017
Słowa kluczowe	masło, ser, produkcja, zużycie krajowe, nadwyżki rynkowe
Key words	butter, cheese, production, domestic consumption, market surpluses
Abstrakt	Przedstawiono zmiany w produkcji oraz tendencje w niedoborach/nadwyżkach rynkowych masła i sera na świecie w latach 2001-2017 u największych producentów oraz w Polsce. Nadwyżki rynkowe masła zwiększały się w: Nowej Zelandii, UE i Białorusi, a zmniejszały w Australii i na Ukrainie. Niedobory rosły w Chinach, Meksyku, Iranie i Turcji, a zmniejszały się w Rosji i Kanadzie. Względnie zrównoważona produkcja i spożycie występowały w Indiach, Pakistanie, USA i Brazylii. Na rynku sera nadwyżki rosły w: UE, USA, Nowej Zelandii, Argentynie i Białorusi, a zmniejszały się w Australii i na Ukrainie. Niedobory rosły w: Rosji, Brazylii, Meksyku. W Polsce rosły nadwyżki produkcji masła i sera, co skutkowało rosnącym eksportem, kierowanym głównie do krajów UE. Ceny masła i sera w krajach UE i na rynku światowym charakteryzowały się konwergencją. Na początku badanego okresu ceny masła w UE były o 134% wyższe niż na rynku światowym, a sera o 92,6%, a w 2017 r. różnice te wynosiły odpowiednio: 6% i 0,6%.
Abstract	Changes in production and trends in shortages / market surpluses of butter and cheese in the world and in Poland in 2001-2017 were presented. Market surplus of butter increased in New Zealand, EU and Belarus, and decreased in Australia and Ukraine. Shortages grew in China, Mexico, Iran and Turkey, and decreased in Russia and Canada. Relatively balanced production and consumption occurred in India, Pakistan, the USA and Brazil. On the cheese market, surplus grew in: EU, USA, New Zealand, Argentina and Belarus, and decreased in Australia and Ukraine. The shortages grew in: Russia, Brazil, Mexico. In Poland, there were surpluses in butter and cheese production, which resulted in growing exports, directed mainly to EU countries. Prices of butter and cheese in EU countries and on the world market were characterized by convergence. At the beginning of the analyzed period, butter prices in the EU were 134% higher than on the world market, and cheese prices were higher by 92.6%, and in 2017 these differences were respectively 6% and 0.6%.
Cytowanie	Mikuła A., Stańko S. (2018) Tendencje na rynku masła i serów na świecie i w Polsce w latach 2001-2017.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 437-450
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s437.pdf

Autor	Katarzyna Utnik-Banaś
Tytuł	Dynamika światowej produkcji mięsa drobiowego w latach 1965 2016
Title	The Dynamics of World Production of Poultry Meat from 1965 2016
Słowa kluczowe	produkcja mięsa, produkcja drobiarska, Polska
Key words	meat production, poultry production, Poland
Abstrakt	Produkcja mięsa drobiowego odznacza się wysoką dynamiką wzrostu. Do największych światowych producentów mięsa drobiowego należą: Stany Zjednoczone, Chiny i Brazylia. Produkcja mięsa drobiowego w tych trzech krajach stanowiła ok. 45% produkcji światowej w 2016 roku. Pozostałymi krajami liczącymi się w świecie w produkcji drobiarskiej były: Rosja, Indie, Meksyk, Japonia i Polska. Największy wzrost produkcji drobiu w latach 1965-2016 miał miejsce w Brazylii oraz w Chinach. Natomiast udział Stanów Zjednoczonych oraz krajów obecnej Unii Europejskiej w ujęciu procentowym zmniejszał się. W Polsce wzrost produkcji drobiarskiej w analizowanym okresie był ponad 25-krotny. Od 2014 roku Polska jest największym producentem i eksporterem mięsa drobiowego w Unii Europejskiej.
Abstract	The production of poultry meat is characterized by high dynamics of growth. The world's largest producers of poultry meat include: USA, China and Brasil. The production of poultry meat in these three countries accounted for around 45% of world production in 2016. The other countries that counted in the world in poultry production were: Russia, India, Mexico, Japan and Poland. The largest increase in poultry production in 1965-2016 took place in Brazil and China. On the other hand, the share of the United States and the countries of the present European Union in percentage terms decreased. In Poland, the increase in poultry production in the analyzed period was over 25 times. Since 2014, Poland is the largest producer and exporter of poultry meat in the European Union.
Cytowanie	Utnik-Banaś K. (2018) Dynamika światowej produkcji mięsa drobiowego w latach 1965 2016.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 4: 473-480
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n4_s473.pdf

Autor	Jerzy Bieńkowski, Radosław Dąbrowicz, Małgorzata Holka, Janusz Jankowiak
Tytuł	Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region
Title	Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region
Słowa kluczowe	carbon footprint, beef production, emission of greenhouse gases, life cycle assessment, agriculture
Key words	carbon footprint, beef production, emission of greenhouse gases, life cycle assessment, agriculture
Abstrakt	Animal production is a significant source of greenhouse gas (GHG) emissions. One of the major challenges in sustainable management is to mitigate the effects of climate change by reducing GHG emissions. The diversity of animal production systems and accompanying diversification of technological processes, mean that specific production effects can be obtained at different levels of GHG emissions. The aim of the study was to determine the carbon footprint (CF) of beef cattle grown in a conventional system (i.e. indoor confinement). The research was carried out on the beef cattle farm belonging to a large-area enterprise, Długie Stare Ltd. The beef cattle production system consisted of the following subsystems: a basic breeding herd (consisting of suckler cows, replacement heifers and calves up to 6.5 months), breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls. The method of life cycle analysis (LCA) in the stages from "cradle-to-farmgate" was used to assess the GHG emissions associated with the production of beef cattle. The average CF in the entire beef cattle production system was 25.43 kg of CO2 kg-1 of live weight of marketed cattle, while in the individual subsystems of basic breeding herd, breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls, the CF (after GHG allocation) was: 11.0 kg CO2 eq., 34.30 kg CO2 eq., 27.32 and 25.40 kg CO2 eq., respectively. GHG emissions associated with young calves staying in the cow-calf pairs until weaning (in the period from 0-6.5 months), had a decisive influence on the final CF in each of the subsystems of beef cattle production. The second important factor directly affecting the CF was GHG emissions related to methane (CH4) enteric fermentation and manure management. Knowledge of factors affecting the CF structure allows better identification of critical areas in production processes with high GHG emission potential. Information on the CF of beef cattle and beef meat responds to a wider societal demand for the ecological characteristics of market products, which ultimately contributes to improving their market competitiveness.
Abstract	Animal production is a significant source of greenhouse gas (GHG) emissions. One of the major challenges in sustainable management is to mitigate the effects of climate change by reducing GHG emissions. The diversity of animal production systems and accompanying diversification of technological processes, mean that specific production effects can be obtained at different levels of GHG emissions. The aim of the study was to determine the carbon footprint (CF) of beef cattle grown in a conventional system (i.e. indoor confinement). The research was carried out on the beef cattle farm belonging to a large-area enterprise, Długie Stare Ltd. The beef cattle production system consisted of the following subsystems: a basic breeding herd (consisting of suckler cows, replacement heifers and calves up to 6.5 months), breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls. The method of life cycle analysis (LCA) in the stages from "cradle-to-farmgate" was used to assess the GHG emissions associated with the production of beef cattle. The average CF in the entire beef cattle production system was 25.43 kg of CO2 kg-1 of live weight of marketed cattle, while in the individual subsystems of basic breeding herd, breeding heifers, breeding bulls and fattening bulls, the CF (after GHG allocation) was: 11.0 kg CO2 eq., 34.30 kg CO2 eq., 27.32 and 25.40 kg CO2 eq., respectively. GHG emissions associated with young calves staying in the cow-calf pairs until weaning (in the period from 0-6.5 months), had a decisive influence on the final CF in each of the subsystems of beef cattle production. The second important factor directly affecting the CF was GHG emissions related to methane (CH4) enteric fermentation and manure management. Knowledge of factors affecting the CF structure allows better identification of critical areas in production processes with high GHG emission potential. Information on the CF of beef cattle and beef meat responds to a wider societal demand for the ecological characteristics of market products, which ultimately contributes to improving their market competitiveness.
Cytowanie	Bieńkowski J., Dąbrowicz R., Holka M., Jankowiak J. (2018) Carbon Footprint of Beef Cattle in a Conventional Production System: a Case Study of a Large-Area Farming Enterprise in the Wielkopolska Region.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 23-35
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s23.pdf

Autor	Piotr Bórawski, Krzysztof Zalewski
Tytuł	Czynniki kształtujące produkcję mleka w Polsce na tle UE
Title	Factors Shaping Milk Production in Poland vis-à-vis the European Union
Słowa kluczowe	podaż, mleko, kraje UE
Key words	supply, milk, EU countries
Abstrakt	W pracy analizie poddano produkcję mleka w Polsce oraz czynniki ją determinujące na tle UE. Z analiz wynika, że produkcja mleka w Polsce po akcesji do UE wzrosła. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w zmianach, jakie zaszły na rynku mleka i związane były z integracją europejską, systemem kwotowania i dostosowaniu do standardów unijnych w zakresie dobrostanu zwierząt. W analizie wyników badań wykorzystano metody tabelaryczne, graficzne i opisowe. W pracy przeprowadzono analizę statystyczną, z której wynika, że głównym czynnikiem decydującym o produkcji mleka w Polsce jest kurs euro-złoty.
Abstract	In the paper the production of milk in Poland and factors shaping it was analyzed against the background of the EU. The analysis shows that milk production in Poland after EU accession increased. The reasons for this phenomenon should be seen in the changes that took place in the milk market and were related to European integration, the quota system and adaptation to EU standards in the field of animal welfare. The tabular, graphical and descriptive methods were used in the analysis of the results. A statistical analysis which was carried out in the work, shows that the Euro-PLN exchange rate is the main determining factor in milk production in Poland.
Cytowanie	Bórawski P., Zalewski K. (2018) Czynniki kształtujące produkcję mleka w Polsce na tle UE.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 36-48
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s36.pdf

Autor	Victor Artish, Ruslan Buriak, Mykola Orlykovskyi
Tytuł	Management and Certification Process for Organic Production in Ukraine and Poland
Title	Management and Certification Process for Organic Production in Ukraine and Poland
Słowa kluczowe	organic production, agricultural production, quality, agriculture, control, certification, financial support
Key words	organic production, agricultural production, quality, agriculture, control, certification, financial support
Abstrakt	A systematic analysis of trends in the development of organic products in Ukraine and Poland was carried out, which showed that the total area of certified ecological lands for the study period from 2006-2016 in Ukraine increased by 1.7 times, and in Poland from 2004-2014 it increased by 12 times. It has been established that the most significant impact on qualitative structural changes in the economic sector is adjustment to European standards that establish a favorable system of agricultural production regulation, marking and inspection of organic products. This is why Poland, while being in the European Union, has a significant advantage over Ukraine. The system of control and certification by the authorized bodies is generalized, as well as the mechanism of financial support for organic agricultural production. The necessity of using the experience of Poland with the purpose of greening agriculture and development of organic agricultural production in Ukraine is emphasized.
Abstract	A systematic analysis of trends in the development of organic products in Ukraine and Poland was carried out, which showed that the total area of certified ecological lands for the study period from 2006-2016 in Ukraine increased by 1.7 times, and in Poland from 2004-2014 it increased by 12 times. It has been established that the most significant impact on qualitative structural changes in the economic sector is adjustment to European standards that establish a favorable system of agricultural production regulation, marking and inspection of organic products. This is why Poland, while being in the European Union, has a significant advantage over Ukraine. The system of control and certification by the authorized bodies is generalized, as well as the mechanism of financial support for organic agricultural production. The necessity of using the experience of Poland with the purpose of greening agriculture and development of organic agricultural production in Ukraine is emphasized.
Cytowanie	Artish V., Buriak R., Orlykovskyi M. (2018) Management and Certification Process for Organic Production in Ukraine and Poland.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 18(33), z. 3: 59-66
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2018_T18(33)_n3_s59.pdf