Wyniki wyszukiwania

Autor	Mariusz Grębowiec
Tytuł	Produkty regionalne i tradycyjne jako element budowania konkurencyjnej oferty produktów żywnościowych w Polsce i innych krajach Europy
Title	Regional and Traditional Products as an Element of Building a Competitive Food Product Offer in Poland and Other European Countries
Słowa kluczowe	produkt regionalny, produkt tradycyjny, systemy ochrony jakości, oferta konkurencyjna
Key words	regional product, traditional product, protection of quality system, competitive offer
Abstrakt	Celem opracowania było ukazanie współczesnego miejsca produktów regionalnych i tradycyjnych na współczesnym jednolitym rynku europejskim. Przybliżono zmiany zachodzące na tym rynku w ilości zarejestrowanych produktów regionalnych zarówno w Polsce jaki i innych krajach europejskich. Ponadto podkreślono projakościową i prozdrowotną rolę jaką przypisuje się tego typu żywności, na zróżnicowanym i zdominowanym przez masowe produkty rynku. Uwypuklono także marketingowy wymiar funkcjonowania tego rynku, zwracając uwagę na współczesne sposoby promowania tego typu produktów, jak również pokazano główne sposoby sprzedaży tej żywności. Ponadto zwrócono uwagę na główne czynniki brane pod uwagę w procesie zakupu jak również identyfikacji żywności tradycyjnej i regionalnej przez nabywców. Rozważania teoretyczne zostały poparte badaniami ankietowymi na grupie 360 przypadkowo dobranych osób za pośrednictwem internetu.
Abstract	The aim was to show the place of regional and traditional products in the contemporary European single market. The changes taking place in this market were reflected in the number of registered regional products in both Poland and other European countries. In addition, the pro-quality and health-promoting role of such foods is now emphasized, nowadays so diverse and dominated by mass market products. The marketing dimension of this market has also been emphasized, paying attention to contemporary ways of promoting this type of product, as well as showing the main ways of distributing the food. In addition, attention was paid to the main factors taken into account in the purchase process as well as the identification of traditional and regional food by purchasers. Theoretical considerations were backed up by a survey of 360 randomly selected individuals via the Internet.
Cytowanie	Grębowiec M. (2017) Produkty regionalne i tradycyjne jako element budowania konkurencyjnej oferty produktów żywnościowych w Polsce i innych krajach Europy.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 65-80
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s65.pdf

Autor	Franciszek Kapusta
Tytuł	Rynek warzyw w Polsce i jego powiązania międzynarodowe
Title	Vegetable Market in Poland and its International Links
Słowa kluczowe	warzywa, produkcja, plon, zbiór, przetwórstwo, pochodzenie, postęp
Key words	vegetables, production, yield, harvest, processing, origin, progress
Abstrakt	Celem opracowania było scharakteryzowanie: miejsca i roli roślin warzywnych w rolnictwie, zmian w ich produkcji (powierzchnia uprawy, plony, zbiory), kierunków zagospodarowania warzyw, produkcji przetworów warzywnych, obrotów handlowych z zagranicą warzywami i ich przetworami. W opracowaniu wykorzystano takie źródła informacji jak: literaturę przedmiotu badań, analizy rynkowe Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, publikacje Głównego Urzędu Statystycznego - roczniki. Zgromadzone informacje zostały opracowane i zinterpretowane przy pomocy zespołu metod, a wśród nich: statystycznej i porównawczej w formie wertykalnej. Ocenę samowystarczalności dokonano wskaźnikami technicznymi i ekonomicznymi. Stwierdzono zmniejszanie powierzchni uprawy warzyw, wzrost plonów i duże wahania w wielkości zbiorów. Bilans handlowy warzywami świeżymi i przetworami jest ogólnie dodatni; w latach 2010 i 2011 ujemny. Występuje dodatnie saldo obrotów z krajami UE-12 oraz z krajami Wspólnoty Niepodległych Państw, chociaż od 2013 roku załamał się eksport do Rosji; wzrasta natomiast z tego kierunku import warzyw. Trwale ujemne saldo jest z krajami UE-15 i pozostałymi krajami.
Abstract	The aim of the study was to show: the place and role of vegetable crops in agriculture, changes in their production (area of crops, yields, crops), directions of vegetable development, production of vegetable products, trade with foreign countries and their products. The paper uses such sources of information as: research literature, market analysis of the Institute of Agricultural Economics and Food Economy, publications of the Central Statistical Office – yearbooks. The collected information has been developed and interpreted using a set of methods, including statistical and comparative in vertical form. The assessment of self-sufficiency was done by technical and economic indicators. There was a decrease in the area of vegetable cultivation, the increase in yield and large fluctuations in the size of the crop. The trade balance of fresh and processed vegetables is generally positive. In years 2010 and 2011 it was negative. There is a steady positive balance of trade with the EU-12 and CIS countries, although exports from these countries have fallen since 2013 - especially Russia. On the other hand, the import of vegetables increases. The permanently negative balance is with the EU-15 and other countries.
Cytowanie	Kapusta F. (2017) Rynek warzyw w Polsce i jego powiązania międzynarodowe.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 93-105
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s93.pdf

Autor	Anna Kowalska
Tytuł	Polsko-niemiecka wymiana handlowa produktami rolno spożywczymi
Title	Polish-German Trade in Agricultural Food Products
Słowa kluczowe	produkty rolno-spożywcze, import, eksport, handel zagraniczny
Key words	agri-food products, import, export, international trade
Abstrakt	Celem opracowania jest przedstawienie zmian wielkości i struktury wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi Polski z Niemcami w latach 2003 – 2015. W analizie wykorzystano dane Ministerstwa Finansów publikowane przez IERiGŻ-PIB oraz dane z internetowych baz danych Eurostat oraz WITS – Comtrade. Wymiana handlowa produktami rolno-spożywczymi z Niemcami sukcesywnie się zwiększa, zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Wraz z tendencją wzrostową w wymianie handlowej z Niemcami w latach 2003-2015 zmieniła się jej struktura asortymentowa. Wskaźnik TC pokazuje nadwyżkę eksportu nad importem większości grup produktów. Także analiza wskaźnika SI, potwierdziła specjalizację polskich produktów rolno-spożywczych na rynek niemiecki w przypadku 14 z 23 grup asortymentowych, a wysokie wartości wskaźnika GL w większości grup produktów rolno-spożywczych, potwierdzają umacniającą się pozycję producentów w tych grupach produktowych.
Abstract	The purpose of an article was to analyse changes in the size and structure of trade in agri-food products with Germany in the years 2003-2015. There were used data of the Polish Ministry of Finance published by IRIGZ-PIB as well as information from Eurostat and WITS-Comtrade databases. Trade in agri-food products with Germany is gradually increasing, both on the export and import side. Despite the upward trend in trade with Germany in the years 2003-2015, its assortment structure has changed. Calculated TC index indicates export surplus over import of most product groups. The analysis of the SI indicator also confirmed the specialization of Polish agri-food products targeted at the German market for 14 out of 23 assortment groups. The high values of the GL indicator for most agri-food product groups confirm the growing position of their producers.
Cytowanie	Kowalska A. (2017) Polsko-niemiecka wymiana handlowa produktami rolno spożywczymi.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 106-115
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s106.pdf

Autor	Julian Krzyżanowski
Tytuł	Krajowe systemy zapewnienia jakości żywności w wybranych krajach Unii Europejskiej
Title	National Systems of Assuring Food Quality in Selected EU Countries
Słowa kluczowe	systemy jakości, żywność, Polska, Unia Europejska
Key words	quality systems, food, Poland, European Union
Abstrakt	Celem opracowania jest próba wykazania, że w warunkach polskich możliwe jest zbudowanie jednego narodowego (krajowego) systemu jakości. Jeden system jakości powodowałby lepszą jego rozpoznawalność dla wszystkich uczestników rynku, ułatwiłby szersze uczestnictwo w systemie dla podmiotów krajowych i w przyszłości zagranicznych. Zapobiegał by też chaosowi informacyjnemu. Jeden krajowy system zapewnienia jakości żywności jest powszechny w krajach Unii Europejskich. Przedstawienie zrębów systemu jakości w niektórych państwach UE jest dodatkowym, a właściwie pierwotnym celem artykułu.
Abstract	The aim of this paper is to demonstrate that it is possible in Polish conditions to create one national quality system. One system allows for better recognition for all market stakeholders. It enables broader participation in the system for national and in future foreign entities. Such system also prevents an information chaos. A single system also common in the EU countries. Presentation of the foundations of the system in some EU countries is both the additional and actually a primary objective of this article.
Cytowanie	Krzyżanowski J. (2017) Krajowe systemy zapewnienia jakości żywności w wybranych krajach Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 136-143
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s136.pdf

Autor	Anna Olszańska
Tytuł	Zmiany wielkości produkcji wieprzowiny i jej struktury w Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem pozycji krajów przyjętych po 2004 r.
Title	Changes in Pork Production and in its Structure in the European Union, with Particular Focus on the Position of Countries that Joined the EU after 2004
Słowa kluczowe	wieprzowina, wielkość produkcji, struktura produkcji, Unia Europejska
Key words	pork, pork production, structure of pork production, European Union
Abstrakt	Tak zwane „duże rozszerzenie” Unii Europejskiej w 2004 r. wywołało wiele zmian w funkcjonowaniu poszczególnych rynków rolnych. Dotyczyły one producentów rolnych, przetwórców i dystrybutorów z krajów nowo przyjętych ale także funkcjonujących dotychczas w strukturach Unii. Celem opracowania jest analiza zmian w wielkości i strukturze produkcji żywca wieprzowego w Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem pozycji krajów przyjętych po 2004 r. Analizą objęto lata 2005-2016. Wykorzystano materiały statystyczne ze źródeł bazy danych Eurostat. W opracowaniu wykorzystano podstawowe metody analizy statystycznej danych. W analizowanych latach, przy ogólnym trendzie wzrostu produkcji wieprzowiny w UE, wystąpiły istotne zmiany w jej wielkości w poszczególnych krajach. Znacznie wzrosła produkcja w krajach tzw. starej Unii. Głównymi beneficjentami zmian na rynku wieprzowiny w obszarze Unii byli producenci żywca i przetwórcy z Niemiec i Hiszpanii. W krajach przyjętych po 2004 r. wystąpiła generalnie tendencja spadkowa w wielkości produkcji przy czym największe spadki w większości krajów obserwowane były w 2009 roku.
Abstract	The so-called "big enlargement" of the European Union in 2004 triggered many changes in the functioning of individual agricultural markets. They concerned agricultural producers, processors and distributors from new but also old members of the EU. The aim of the study is to analyze changes in volume and structure in pig production in EU with particular focus on changes in the position of countries which joined the EU after 2004. The analysis covered the years 2005-2016. Statistical materials from Eurostat database were used. The basic statistical methods of data analysis were used in the study. In the analyzed years, with the general trend of pork production growth in the EU, there have been significant changes in its size in individual countries. There has been a significant increase in production in so-called old EU countries. The main beneficiaries of the in the pork market in the EU area were livestock producers and processors from Germany and Spain. In the countries which joined the EU after 2004, there has generally been a downward trend in volume of production, with the largest declines in most countries observed in 2009.
Cytowanie	Olszańska A. (2017) Zmiany wielkości produkcji wieprzowiny i jej struktury w Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem pozycji krajów przyjętych po 2004 r..Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 166-175
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s166.pdf

Autor	Dorota Janiszewska, Luiza Ossowska
Tytuł	Sytuacja na rynku pracy na obszarach wiejskich państw Unii Europejskiej
Title	Situation on the Labour Market in Rural Areas of the EU Countries
Słowa kluczowe	rynek pracy, obszary wiejskie, państwa Unii Europejskiej
Key words	labor market, rural areas, European Union countries
Abstrakt	Celem badań jest omówienie zróżnicowania państw Unii Europejskiej na podstawie wybranych wskaźników z zakresu rynku pracy obszarów wiejskich. Dane liczbowe pochodzą z 2015 roku (porównawczo z 2013 roku). Badanie przeprowadzono za pomocą analizy skupień. Do analizy przyjęto następujące cechy diagnostyczne: udział osób zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności w wieku 20-64, udział osób bezrobotnych w wieku 15-74 w ogólnej liczbie osób aktywnych zawodowo, udział osób bezrobotnych w wieku 15-24 w ogólnej liczbie ludności aktywnej zawodowo oraz produktywność pracy. W wyniku zastosowania analizy skupień podzielono badane państwa na pięć grup.
Abstract	The main objective of this article is to discuss the diversity of European Union countries based on selected indicators of labour market in rural areas. Presented data come from 2015 (in comparison with 2013). The analysis was conducted using the cluster analysis. The following diagnostic features were used for the analysis: employment persons as a share of total 20-64 y. o. population, unemployment rate for the age group 15-74 in total active population, youth unemployment rate for the age group 15-24 in total active population and labour productivity. As a result of the cluster analysis examined regions were divided into five groups.
Cytowanie	Janiszewska D., Ossowska L. (2017) Sytuacja na rynku pracy na obszarach wiejskich państw Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 176-185
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s176.pdf

Autor	Dorota Pasińska
Tytuł	Zmiany w polskim handlu zagranicznym produktami wieprzowymi po wprowadzeniu przez Rosję embarga
Title	Changes in the Polish Foreign Trade in Pork Products after the Introduction of the Russian Embargo
Słowa kluczowe	rynek wieprzowiny, Rosja, handel zagraniczny, embargo, ASF
Key words	pork market, international trade, Russia, embargo, ASF
Abstrakt	W artykule podjęto próbę wskazania najważniejszych zmian w handlu zagranicznym wieprzowiną i trzodą chlewną po ogłoszeniu przez Rosję embarga. Do weryfikacji celu opracowania wykorzystano analizę zmian w czasie oraz analizę struktury handlu zagranicznego zarówno ogółem (eksportu i importu) jak i z Rosją w latach 2011-2015. Zastosowane dane pochodzą z Ministerstwa Finansów. Sytuacja na krajowym rynku wieprzowiny w 2014 r. była trudna ze względu na znaczny wzrost produkcji wieprzowiny zarówno w Polsce jak i w UE, wystąpienie afrykańskiego pomoru świń - ASF (a z tym związane ograniczenia w eksporcie do wielu krajów trzecich), a także wprowadzenie embarga przez Rosję, która była jednym z liczących się nabywców produktów wieprzowych eksportowanych z Polski. W efekcie zmieniła się struktura geograficzna eksportu. W badanym okresie Polska była importerem netto produktów wieprzowych, a saldo handlu zagranicznego tymi produktami z Rosją było dodatnie.
Abstract	The article attempts to identify the most important changes in the international trade of pork and pigs after the announcement of the embargo by the Russia. For the verification of the main goal of article were used the analysis of changes over time and an analysis of the structure of the total foreign trade (exports and imports) and with Russia in 2011-2015. The used data come from the Ministry of Finance. The situation on the domestic pork market in 2014 was difficult due to the significant increase in pork production both in Poland and in the EU, the occurrence of the ASF (and related restrictions on exports to many third countries), and introduction the embargo by Russia, which was one of major buyers of pork products exported from Poland. As a result, the geographic structure of exports had changed. In the analyzed period Poland was a net importer of pork products and the foreign trade balance of these products with Russia was positive.
Cytowanie	Pasińska D. (2017) Zmiany w polskim handlu zagranicznym produktami wieprzowymi po wprowadzeniu przez Rosję embarga.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 186-198
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s186.pdf

Autor	Aneta Mikuła, Stanisław Stańko
Tytuł	Tendencje na rynku mięsa wołowego na świecie i w Polsce w latach 2000-2016
Title	Tendencies in the World Beef Market and in Poland in the years 2000-2016
Słowa kluczowe	produkcja wołowiny, eksport, import, konsumpcja, ceny
Key words	beef market, exports, imports, price, consumption
Abstrakt	Opracowanie przedstawia zmiany w produkcji wołowiny na świecie w latach 2000-2016. Przedstawiono zmiany u największych jej producentów i konsumentów, a także eksporterów i importerów. U głównych światowych producentów wołowiny wzrost konsumpcji był wolniejszy niż produkcji, co spowodowało zwiększenie ich możliwości eksportowych. W latach 2000-2016 tempo wzrostu handlu międzynarodowego było szybsze niż produkcji, co powodowało wzrost udziału eksportu w zagospodarowaniu produkcji. Szczególnie szybko rozwijała się produkcja oraz eksport w Brazylii i Indiach. Ceny wołowiny charakteryzowały się tendencją wzrostową. W Polsce występowała tendencja wzrostowa w produkcji wołowiny i spadkowa w konsumpcji. Rynki zagraniczne są głównym kierunkiem zagospodarowania rosnącej produkcji i powstających nadwyżek. Takim kierunkom zmian sprzyja konkurencyjność cenowa polskiej wołowiny. Do 2025 r. możliwy jest dalszy wzrost produkcji wołowiny w Polsce wynikający głównie z popytu zagranicznego.
Abstract	The study presents changes in world beef production in the years 2000-2016. Changes in the main producers and consumers, as well as exporters and importers were presented. In the world's major beef producers, consumption growth was lower than production growth, what increased their export capacity. In the years 2000-2016, the growth rate of international trade was higher than production, what led to an increase in the share of exports in production. Particularly high growth in production and exports was noticeable in Brazil and India. Prices of beef were characterized by an upward trend. In Poland there was an upward trend in beef production and decline in consumption. Foreign markets are the main direction for the development of rising production. . These changes were the result of price competitiveness of Polish beef, both on the EU and other markets. By 2025, further growth in beef production in Poland may be possible resulting mainly from foreign demand.
Cytowanie	Mikuła A., Stańko S. (2017) Tendencje na rynku mięsa wołowego na świecie i w Polsce w latach 2000-2016.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 2: 234-243
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n2_s234.pdf

Autor	Maryla Bieniek-Majka, Anna Matuszczak
Tytuł	Rentowność kujawsko-pomorskich grup i organizacji producentów owoców i warzyw
Title	Profitability of Kuyavian-Pomeranian Fruit and Vegetable Producers and Organizations
Słowa kluczowe	rentowność, konkurencyjność, grupy i organizacje producentów owoców i warzyw
Key words	profitability, competitiveness, fruit and vegetables producers and organizations, Poland
Abstrakt	Celem artykułu było ukazanie relacji pomiędzy czynnikami kształtującymi rentowność kapitałów własnych grup i organizacji producentów owoców i warzyw za pomocą modelu Du Ponta. Analizy dokonano na podstawie danych ze sprawozdań finansowych w/w podmiotów funkcjonujących na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w latach 2005-2014. Uzyskane wyniki wskazały na zmniejszającą się rentowność funkcjonujących jednostek, która wynikła z wysokich kosztów obsługi kapitału obcego, zmniejszonej zyskowności sprzedaży a także mniejszej rotacji posiadanych aktywów. Czynniki te powodowały iż mieliśmy do czynienia z ujemnym działaniem dźwigni finansowej. Mimo niesprzyjających czynników wartość średniego wskaźnika zwrotu z kapitału własnego w całym badanym okresie była dodatnia. Pozwala to sądzić, że przy odpowiednim zarządzaniu finansami grupy i organizacje producentów owoców i warzyw będą w przyszłości miały możliwość generować środki, które spowodują utrzymanie, a nawet rozwój koncentracji podaży na tym rynku. Zwiększenie zyskowności tych jednostek będzie miało przełożenie na zaspokojenie oczekiwań ich członków.
Abstract	The aim of the article was to present the relationship between the factors influencing the profitability of fruit and vegetable producers and organizations using the Du Pont model. Analysis was conducted on data from the financial statements of the aforementioned entities operating in the territory of the Kuyavian-Pomeranian voivodeship in the years 2005-2014. The results show a declining viability of existing units, which results from the high cost of servicing foreign capital, reduced profitability and reduced turnover of assets. These factors have resulted in negative financial leverage. However, despite unfavorable factors, the average return on equity over the period considered was positive. This allows for the possibility that, with sound financial management, producers and organizations of fruit and vegetable growers will in future have the opportunity to generate resources that will sustain and even develop a concentrated supply in this market. Increasing profitability of these units will also help satisfy the expectations of their members.
Cytowanie	Bieniek-Majka M., Matuszczak A. (2017) Rentowność kujawsko-pomorskich grup i organizacji producentów owoców i warzyw.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 7-16
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s7.pdf

Autor	Elżbieta Brągiel, Bogusław Ślusarczyk
Tytuł	Tendencje na europejskim rynku żywności ekologicznej
Title	Trends on the European Organic Food Market
Słowa kluczowe	rolnictwo ekologiczne, produkcja ekologiczna, rynek produktów ekologicznych, zrównoważony rozwój, Unia Europejska, Europa
Key words	organic farming, ecological production, market of organic products, sustainable development, European Union, Europe
Abstrakt	Celem artykułu jest analiza wielkości sprzedaży i konsumpcji produktów ekologicznych oraz trendów występujących na tym rynku w poszczególnych krajach Europy a zwłaszcza UE. Podstawę analizy stanowiły dane IFOAM i FIBL z lat 2000-2015, a także zagraniczna i krajowa literatura przedmiotu. Sformułowano wnioski końcowe: większy wzrost wielkości sprzedaży produktów ekologicznych na przestrzeni omawianych piętnastu lat odnotowuje się w Europie niż w grupie krajów UE. Najwyższą sprzedaż produktów ekologicznych w 2014, 2015 roku osiągnęły Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy i Szwajcaria. Na przestrzeni lat 2005-2014 różnica w wydatkach na żywność ekologiczną na jednego mieszkańca UE w porównaniu do całej Europy powiększała się z każdym rokiem. Biorąc pod uwagę rosnący udział produktów ekologicznych w strukturze spożycia współczesnych społeczeństw należy prowadzić szeroko zakrojone badania na ten temat.
Abstract	The aim of the article is to analyze the size of sales, consumption of organic products and trends observed on the organic food market in individual European countries – especially in the EU. The basis for the analysis was IFOAM and FIBL data from the years 2000-2015, as well as foreign and domestic literature of the subject. The following final conclusions were drawn: a greater increase in the volume of sales of organic products over the determined fifteen years is observed in Europe than in the group of countries in the European Union. The highest sale of organic products in 2014 and 2015 was achieved by Germany, France, United Kingdom, Italy and Switzerland. Over the years 2005-2014, the difference in expenditure on organic food per capita in the EU in comparison to the whole of Europe has grown every single year. Taking into account the growing share of organic products in the consumption structure of modern societies, extensive research on this subject should be conducted.
Cytowanie	Brągiel E., Ślusarczyk B. (2017) Tendencje na europejskim rynku żywności ekologicznej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 29-38
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s29.pdf

Autor	Marzena Bueschke, Anna Gramza-Michałowska, Tomasz Kubiak, Bartosz Kulczyński
Tytuł	Alternatywne źródła białka w żywieniu człowieka
Title	Alternative Sources of Protein in Human Nutrition
Słowa kluczowe	białko, żywienie człowieka, alternatywne źródła białka, owady jadalne
Key words	protein, human nutrition, alternative protein sources, edible insects
Abstrakt	Stale zwiększająca się liczba ludności świata powoduje konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości pożywienia. Obecnie ponad miliard osób na świecie głoduje. Jednym z rozwiązań narastającego problemu głodu jest zwiększenie produkcji żywności w skali globalnej, co wiąże się z wieloma problemami ekonomicznymi. Zaspokojenie potrzeb żywieniowych populacji ludzkiej wymaga zatem poszukiwania niekonwencjonalnych źródeł składników pokarmowych, w tym białka. Obiecującą alternatywą są przede wszystkim białka owadów jadalnych i organizmów morskich. Mają duży potencjał jako komponent diety z uwagi na wysoką wartość odżywczą, zawartość pełnowartościowego białka, tłuszczu, składników mineralnych i witamin. Korzyści wynikające z wprowadzenia na rynek żywności na bazie owadów to także pozytywne aspekty środowiskowe, ekonomiczne i zdrowotne. Aktualnie w większości krajów europejskich, głównym problemem limitującym wykorzystanie owadów w diecie człowieka jest brak akceptacji tego typu żywności oraz jej bezpieczeństwo. Niniejsza praca obejmuje przegląd danych literaturowych dotyczących alternatywnych źródeł białka, w tym owadów jadalnych oraz możliwości ich wykorzystania w żywieniu człowieka.
Abstract	The constantly increasing population of the world requires necessity to provide a sufficient amount of food. Presently, more than one billion people in the world suffer from hunger. One of the solutions to the growing hunger problem is to increase global food production, which is however associated with many economic problems. Therefore, new unconventional sources of nutrients, including proteins, have to be found to satisfy the nutritional needs of human populations. Edible insects and marine organisms are promising alternatives. They have a large potential as a diet component due to their high nutritional value, complete protein content, fat, minerals and vitamins. The benefits from placing insect-based foods on the market are also reflected in positive environmental, economic and health issues. Currently, in most European countries the main problem limiting the usage of insects in human diet is the lack of acceptance of this type of food and its safety. This study includes a literature review focused on alternative sources of protein, including edible insects and their potential use in human nutrition.
Cytowanie	Bueschke M., Gramza-Michałowska A., Kubiak T., Kulczyński B. (2017) Alternatywne źródła białka w żywieniu człowieka.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 49-59
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s49.pdf

Autor	Wiesław Dzwonkowski
Tytuł	Ewolucja produkcji ziemniaków w Polsce i UE
Title	Evolution of Potato Production in Poland and the EU
Słowa kluczowe	ziemniaki, produkcja, ewolucja, Polska, UE
Key words	potatoes, production, Poland, EU
Abstrakt	Produkcja i rynek ziemniaków w Polsce, Europie i na świecie podlega procesom ewolucji. Zmiany te w naszym kraju w ostatnich kilkunastu latach miały bardzo dynamiczny przebieg, zwłaszcza po akcesji Polski do UE. Zmianom podlega również produkcja ziemniaków i w innych krajach UE, ale mają one zdecydowanie łagodniejszy przebieg. W artykule podjęto próbę oceny tych zjawisk w Polsce i w innych krajach, kluczowych dla uprawy ziemniaków w UE. Wykorzystano do tego celu dane statystyczne Eurostat, statystki krajowe poszczególnych państw oraz informacje i materiały Komisji Europejskiej. W artykule skoncentrowano się na analizie zmian areału uprawy, wysokości plonów i zbiorów ziemniaków oraz ocenie procesów koncentracji. Wskazano na ich przyczyny, z których najważniejsze to zmiany zapotrzebowania rynkowego na ziemniaki.
Abstract	The production and the market for potatoes in Poland, in Europe and in the world has undergone a process of evolution. The changes in Poland in the last decade or more have been very dynamic, especially after Poland joined the EU. The production of potatoes has also undergone changes in other EU countries, but they have taken a much milder course. The article attempts to evaluate the changes in Poland and in other countries that are crucial to potato production in the EU. Statistics from Eurostat, national statistics from individual states and information and materials of the European Commission were used in this research. The article concentrates on analysis of changes in production area, yields and potato harvests and evaluates the processes in chosen EU countries. Reasons for changes are discussed, most especially the changes in demand on the potato market demand.
Cytowanie	Dzwonkowski W. (2017) Ewolucja produkcji ziemniaków w Polsce i UE.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 71-80
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s71.pdf

Autor	Anna Górska, Monika Krawiec
Tytuł	Analiza efektywności informacyjnej w formie słabej na rynkach „soft commodities” z wykorzystaniem wybranych testów statystycznych
Title	The Analysis of Weak-form Efficiency on the Markets of Soft Commodities with the Use of some Statistical Tests
Słowa kluczowe	soft commodities, efektywność informacyjna w formie słabej, testy statystyczne
Key words	soft commodities, weak-form of informational efficiency, statistical tests
Abstrakt	Hipoteza rynków efektywnych stała się przedmiotem zainteresowania naukowców pod koniec lat 70. XX wieku. Początkowo badania w tym zakresie koncentrowały się na rynkach akcji, lecz później zainteresowanie badaczy przeniosło się na rynki towarowe, przede wszystkim rynek ropy i rynek produktów rolnych, głównie zbóż. Efektywność rynków „soft commodities” także była przedmiotem badań, lecz w mniejszym stopniu, ponieważ większość z nich koncentrowała się na pojedynczych produktach. Stąd celem niniejszej pracy jest rozszerzenie badań i weryfikacja słabej formy efektywności dla sześciu towarów z grupy „soft commodities”: kawy, kakao, cukru, bawełny, mrożonego koncentratu soku pomarańczowego i kauczuku. Materiał empiryczny stanowią dzienne notowania tych towarów w latach 2007 – 2016. Po oszacowaniu logarytmicznych stóp zwrotu, przeprowadzono następujące testy statystyczne: test serii, test autokorelacji, testy Boxa-Pierce’a i Boxa-Ljunga. Otrzymane wyniki nie są jednoznaczne, co otwiera pole do dalszych badań z wykorzystaniem alternatywnej metodologii.
Abstract	The Efficient Market Hypothesis received much attention in the late 1970s. Those early studies focused on examining the efficiency of stock markets, however since that time the researchers’ interest has shifted to commodity markets. The studies usually focus on the markets of oil and of agricultural products, mainly grains. The efficiency of soft commodities market is also examined but not to the same extent. Majority of investigations focus on single products of this category. Thus the aim of our paper is to extend the research and to analyze the weak-form efficiency of six soft commodities: coffee, cocoa, sugar, cotton, frozen concentrated orange juice and rubber. Data under consideration covers daily spot prices of the commodities in the period 2007-2016. Having calculated their logarithmic returns we perform the following statistical tests: runs test, autocorrelation test, Box-Pierce and Box –Ljung tests. As the results obtained are not homogenous, this opens a door to further investigations with the use of different methodology.
Cytowanie	Górska A., Krawiec M. (2017) Analiza efektywności informacyjnej w formie słabej na rynkach „soft commodities” z wykorzystaniem wybranych testów statystycznych.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 81-92
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s81.pdf

Autor	Renata Grochowska
Tytuł	Niespójność działań interwencyjnych na unijnym rynku mleka
Title	Incoherence of Intervention Measures on the EU Dairy Market
Słowa kluczowe	unijny rynek mleka, polityka interwencyjna
Key words	EU dairy market, policy intervention
Abstrakt	Celem pracy była ocena działań interwencyjnych podejmowanych na unijnym rynku mleka w latach 2008-2016. Przyjęto hipotezę, że po 2008 r. można zaobserwować coraz większą niespójność polityki interwencyjnej w zakresie stosowanego instrumentarium, które wydaje się dość skuteczne w perspektywie krótkoterminowej, natomiast wywołuje znaczące perturbacje na rynku w dłuższej perspektywie. Z jednej strony wprowadzane są instrumenty zachęcające do ograniczenia produkcji mleka, z drugiej natomiast zwiększa się zakres płatności bezpośrednich związanych z produkcją, które przyczyniają się do wzrostu produkcji mleka. Stwierdzono, że zmiany zachodzące w stosowanym instrumentarium sprzyjają renacjonalizacji wspólnotowej polityki rolnej. Tak jak w poprzednich latach bazowano na instrumentach zwiększających dochody rolników w oparciu o środki unijne, obecnie widoczny jest trend wprowadzania instrumentów, które pozwalają na poluzowanie zasad pomocy państwa, umożliwiając wykorzystanie środków krajowych.
Abstract	The aim of the paper was to estimate intervention activities undertaken by the European institutions on the dairy market between 2008 and 2016. It was hypothesised that after 2008 growing incoherence of the intervention policy can be observed. The measures applied on the dairy market seem to be successful in short term, but they trigger the market perturbations in long term. For example, measures for reduction of milk production are being promoted at the same time a wide range of subsidy payments are being given, which actually boosts milk production. It could be concluded that present trends are fostering re-nationalisation of the Common Agricultural Policy. In previous years agricultural incomes were supported by European Union funds. Nowadays, more relaxed conditions for state aid have given rise to an increase in the use of national funding.
Cytowanie	Grochowska R. (2017) Niespójność działań interwencyjnych na unijnym rynku mleka.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 93-100
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s93.pdf

Autor	Krzysztof Hryszko
Tytuł	Rynek śledzi w krajach Unii Europejskiej
Title	The EU Herring Market
Słowa kluczowe	śledzie, połowy, bilans rynku, handel zagraniczny
Key words	herring, catches, market balance, foreign trade
Abstrakt	Celem opracowania jest przedstawienie i ocena zmian zachodzących na rynku śledzi w krajach Unii Europejskiej w latach 2006-2015. Obszarem analizy są zarówno połowy, jak i handel zagraniczny produktami ze śledzi, które w dalszej kolejności były podstawą do stworzenia bilansu rynku na poziomie całej Wspólnoty, jak i poszczególnych państw. Przedstawione zostały także globalne uwarunkowanie połowów śledzi oraz polityka ochrony i zrównoważonego wykorzystania ich zasobów.
Abstract	The paper is aimed a description of changes undergoing on the EU market of herrings over the period of 2006-2015, their analysis and assessment. The study concerns herring catches as well as foreign trade herring products. On such basis the market balance sheet was elaborated at the level of the whole EU and member countries. The paper also addresses global conditions of herring catches and policies of protection and sustainable use of resources.
Cytowanie	Hryszko K. (2017) Rynek śledzi w krajach Unii Europejskiej.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 128-136
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s128.pdf

Autor	Wojciech Jarecki, Barbara Wyrzykowska
Tytuł	Kompetencje menedżerskie w zarządzaniu spółdzielniami mleczarskimi
Title	Managerial Competencies in the Management of Dairy Cooperatives
Słowa kluczowe	kompetencje menedżerskie, kadra kierownicza, spółdzielnie mleczarskie, menedżerskie zarządzanie
Key words	managerial competences, managers, dairy cooperatives, managerial management
Abstrakt	Postępująca globalizacja, rozwój technologii, wahania koniunktury rynkowej to tylko niektóre trendy mające wpływ na tworzenie specyficznych wymagań kompetencyjnych wobec menedżerów. Spółdzielnie są ważnymi podmiotami na całym świecie, szczególnie w rolnictwie, a zwłaszcza w przetwórstwie mleka. Warto zatem zastanowić się, jakimi kompetencjami powinna wyróżniać się zatrudniona w nich kadra kierownicza, aby zapewniać im stabilny i długotrwały rozwój. Celem opracowania jest zaprezentowanie zestawu pożądanych kompetencji dla kadry kierowniczej w spółdzielniach mleczarskich. Do realizacji przyjętego celu oraz weryfikacji postawionych tez zastosowano analizę literatury krajowej i zagranicznej oraz badania eksperckie. Wśród kompetencji menedżerskich w spółdzielniach mleczarskich wyodrębniono: kompetencje osobiste wyznaczone cechami osobowymi, kompetencje społeczne związane ze stosunkiem do drugiego człowieka i kompetencje menedżerskie polegające na sposobie realizacji roli kierowników. Menedżerowie spółdzielni mleczarskich powinni posiadać szereg typowych kompetencji menedżerskich, takich jak: motywowanie, myślenie analityczne i strategiczne, orientacja w biznesie i orientacja na klienta oraz przywództwo.
Abstract	Increasing globalization, technological development, and market fluctuations are just some of the trends that influence the formation of specific competence requirements for managers. Cooperatives are important players in the world, particularly in agriculture, and especially in the processing of milk. It is therefore worth considering what competencies should be developed by managers employed in this industry, in order to provide them with stable and long-term opportunities. The aim of this article is to develop a set of desired competencies for executives in dairy cooperatives. The research included analysis of domestic and foreign literature and of research experts. Among the managerial competencies needed for dairy cooperatives were: personal competencies designated by personal qualities, social competencies related to inter-personal relationships and managerial competencies in the methods used by managers. Dairy cooperative managers should also have a number of typical managerial competencies such as motivation, analytical and strategic thinking, business orientation, customer orientation and leadership.
Cytowanie	Jarecki W., Wyrzykowska B. (2017) Kompetencje menedżerskie w zarządzaniu spółdzielniami mleczarskimi.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 137-144
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s137.pdf

Autor	Sylwia Kierczyńska
Tytuł	Podaż wiśni na rynku międzynarodowym a ceny skupu wiśni do przetwórstwa w Polsce
Title	Sour Cherry Supply in the International Market and the Prices of Sour Cherry for Processing in Poland
Słowa kluczowe	produkcja wiśni, eksport wiśni, przetwórstwo wiśni, ceny wiśni do mrożenia, ceny wiśni do tłoczenia
Key words	sour cherry production, sour cherry export, sour cherry processing, the cherry price for freezing, the cherry price for stamping
Abstrakt	Celem pracy było zbadanie związku czynników podażowych na rynku wiśni z cenami skupu wiśni do przetwórstwa w Polsce. Analizę związku pomiędzy cenami skupu wiśni a wielkością produkcji wiśni w poszczególnych krajach oraz poziomem eksportu wiśni przeprowadzono przy wykorzystaniu współczynników korelacji Pearsona oraz Spearmana. Wielkość produkcji wiśni w krajach, będących ich największymi producentami i eksporterami (Węgry, Serbia Polska) była ujemnie skorelowana z cenami skupu wiśni do przetwórstwa w Polsce. Wielkość produkcji wiśni w krajach będących ich importerami (Niemcy, USA) była również ujemnie skorelowana z cenami skupu wiśni w Polsce. Związek pomiędzy wielkością eksportu wiśni z Węgier, Serbii i Polski a cenami skupu wiśni w Polsce był słaby i nieistotny statystycznie. Korelacja pomiędzy wielkością eksportu wiśni z tych krajów a cenami skupu wiśni w Polsce była ujemna.
Abstract	The aim of the study was to examine the relation between the supply-side factors and the prices of sour cherries for processing in Poland. Analysis of the relation between prices of sour cherries for processing in Poland and the amount of cherry production and export in selected countries was carried out using the correlation coefficients of Pearson and Spearman's. The production of sour cherries in the countries - largest producers and exporters (Hungary, Serbia, Poland) was negatively correlated with the prices of sour cherries for processing in Poland. The production of sour cherries in the countries-importers (Germany, USA) was also negatively correlated with the prices for sour cherry. The relation between the amount of sour cherries export from Hungary, Serbia and Poland and prices for sour cherries in Poland was weak and statistically non-significant. Export volume was negatively correlated with the prices for sour cherries in Poland.
Cytowanie	Kierczyńska S. (2017) Podaż wiśni na rynku międzynarodowym a ceny skupu wiśni do przetwórstwa w Polsce.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 177-186
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s177.pdf

Autor	Jakub Kraciuk
Tytuł	Konkurencyjność gospodarki Polski na tle gospodarek krajów Europy Środkowo-Wschodniej UE11
Title	Competitiveness of the Polish Economy in Comparison with the Economies of Central and Eastern Europe EU11
Słowa kluczowe	konkurencyjność, pozycja konkurencyjna, gospodarka Polski i nowoprzyjętych krajów UE
Key words	competitiveness, competitive position, economy of Poland and newly admitted EU countries
Abstrakt	Celem opracowania było ukazanie międzynarodowej pozycji i zdolności konkurencyjnej polskiej gospodarki na tle innych krajów nowo przyjętych do Unii Europejskiej w latach 2007-2017. Stwierdzono, że w rankingu konkurencyjności World Economic Forum analizowane kraje znalazły się powyżej trzydziestej pozycji. W ostatnim dziesięcioleciu nastąpiło pogorszenie pozycji konkurencyjnej w przypadku większości analizowanych krajów, natomiast Polska poprawiła pozycje konkurencyjną o 19 pozycji i znajduje się obecnie na 36 pozycji. Główną słabością polskiej gospodarki jest zbyt mała jej innowacyjność, niewystarczająca efektywność rynku pracy oraz niedoskonałość instytucji wspierających gospodarkę.
Abstract	The aim of the study was to show the international position and competitiveness of the Polish economy rece in comparison with the economies of other countries newly admitted to the European Union in 2007-2017. It was found that in the ranking of competitiveness of the World Economic Forum analysed countries were above the thirtieth position. In the last decade there has been a deterioration of the competitive position in most of the analysed countries, while Poland has improved its position by 19 positions. Poland is currently in 36th position. The main weakness of the Polish economy is its insufficient innovativeness, insufficient labour market efficiency and imperfection of institutions supporting the economy.
Cytowanie	Kraciuk J. (2017) Konkurencyjność gospodarki Polski na tle gospodarek krajów Europy Środkowo-Wschodniej UE11.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 207-216
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s207.pdf

Autor	Marcin Krawczak, Włodzimierz Rembisz
Tytuł	Występowanie efektu Kinga na wybranych rynkach rolnych w Polsce
Title	Occurrence of King Effect on Selected Agricultural Markets in Poland
Słowa kluczowe	efekt Kinga, przychód, produkcja, podaż, cena
Key words	King-Davenant law, revenue, production, supply, price
Abstrakt	Efekt Kinga znany jest w literaturze naukowej już od początków XVIII wieku lecz do tej pory został on zbadany jedynie przez kilku ekonomistów. Ogólne omówienie zagadnienia w niniejszym artykule może być zalążkiem znacznie szerszych i bardziej szczegółowych badań zarówno ze strony teoretycznej jak i praktycznej. Wpierw przedstawiono przyjęte założenia oraz omówiono wcześniejsze prace dotyczące efektu Kinga by na koniec zweryfikować czy na sześciu rynkach w Polsce występuje efektu Kinga. Wykorzystane dane zostały pobrane z bazy danych GUS, które ewentualnie zostały uzupełnione danymi z Eurostatu.
Abstract	King's effect has been known in scientific literature since the beginning of the 18th century but until now has only been studied by several economists. The general discussion of the issue in this article may be the foundation of much broader and more detailed research both from theoretical and practical perspectives. Firstly, we have adopted the assumptions and discussed previous work on the King effect to finally verify whether the six markets in Poland have the King effect. The data used were taken from the GUS database, possibly supplemented by data from Eurostat.
Cytowanie	Krawczak M., Rembisz W. (2017) Występowanie efektu Kinga na wybranych rynkach rolnych w Polsce.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 217-225
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s217.pdf

Autor	Aneta Mikuła, Stanisław Stańko
Tytuł	Tendencje na rynku mięsa drobiowego na świecie i w Polsce w latach 2000-2016
Title	Poultry Market Trends in the World and in Poland in 2000-2016
Słowa kluczowe	mięso drobiowe, produkcja, eksport, import, konsumpcja, ceny
Key words	broiler meat, poultry meat, production, exports, imports, consumption, prices
Abstrakt	Opracowanie przedstawia zmiany na rynku mięsa drobiowego na świecie w latach 2000 2016. Przedstawiono zmiany produkcji, konsumpcji, handlu zagranicznego oraz cen ogółem oraz u największych producentów i konsumentów, a także eksporterów i importerów oraz w Polsce. U głównych światowych producentów mięsa drobiowego tempo wzrostu produkcji było szybsze niż konsumpcji, co spowodowało zwiększenie możliwości eksportowych. Podaż mięsa na rynkach światowych charakteryzowała się znaczną koncentracją, natomiast popyt był bardziej rozproszony. W 2016 r. udział trzech największych eksporterów (USA, Brazylii i krajów UE) w światowym eksporcie wynosił 76,5%, a udział trzech największych importerów wynosił 29,5%. Ceny mięsa drobiowego charakteryzowały się tendencją wzrostową. Roczne tempo wzrostu cen światowych wynosiło 4,2%, w UE – 1,7%, a w Polsce 1,1%. W wyniku tego zmniejszyły się różnice między wyższymi cenami w UE a światowymi. W Polsce występowała tendencja wzrostowa w produkcji, w konsumpcji i eksporcie. Rynki zagraniczne są głównym kierunkiem zagospodarowania rosnącej produkcji i powstających nadwyżek mięsa drobiowego w Polsce. Takim kierunkom zmian sprzyja konkurencyjność cenowa polskiego mięsa drobiowego. W 2016 r. ceny drobiu w UE były o 49,8% wyższe niż w Polsce. Wyższe też były ceny światowe o 18,8%. Do 2026 r. możliwy jest dalszy wzrost produkcji mięsa drobiowego w Polsce wynikający głównie z popytu zagranicznego.
Abstract	The study presents changes in the broiler meat market in the world in 2000-2016. Changes in production, consumption, foreign trade in general as well as in the largest producers and consumers, exporters and importers and in Poland were presented. In the world's major broiler meat producers, production growth was faster than consumption growth, which increased their export capacity. Meat supply in the world markets was concentrated while demand was more fragmented. In 2016 the share of the three largest exporters (USA, Brazil and EU) in world exports was 76.5% and the share of the top three importers was 29.5%. Prices of broiler meat were characterized by an upward trend. The annual growth rate of world prices was 4.2%, in the EU - 1.7%, and in Poland - 1.1%. As a result, the differences between the higher prices in the EU and the world have decreased. In Poland there was an upward trend in production, consumption and exports. Foreign markets are the main direction for the development of growing poultry meat production in Poland. These changes were the result of price competitiveness of Polish broiler meat, both on the EU and other markets. In 2016, poultry prices in the EU were 49.8% higher than in Poland. The world prices were also higher by 18.8%. By 2026 further growth in poultry production in Poland may be possible resulting mainly from foreign demand.
Cytowanie	Mikuła A., Stańko S. (2017) Tendencje na rynku mięsa drobiowego na świecie i w Polsce w latach 2000-2016.Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, t. 17(32), z. 3: 268-278
HTML	wersja html
Pełny tekst	PRS_2017_T17(32)_n3_s268.pdf